شاخه انشعابی طالبان در ایران گروه مخالف صلح با آمریکا تاسیس کرد

چند مهاجم انتحاری و نیروی خارجی در افغانستان آزاد شدند

شاخه انشعابی طالبان در ایران گروه مخالف صلح با آمریکا تاسیس کرد
TT

شاخه انشعابی طالبان در ایران گروه مخالف صلح با آمریکا تاسیس کرد

شاخه انشعابی طالبان در ایران گروه مخالف صلح با آمریکا تاسیس کرد

در حالیکه نگرانی درباره پیوستن دوباره پیکارجویان طالبان به جبهه های نبرد در صورت شکست فرآیند صلح کنونی وجود دارد دولت افغانستان به تازگی چند نفر از اعضای این گروه را آزاد کرد.
وب سایت رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی به تازگی گزارشی در این باره منتشر کرد. در این گزارش به نشانه های شکل گیری یک گروه جدا شده از طالبان که وابسته به ایران است اشاره شده است. این گروه توسط کسانی رهبری می شود که با تلاش های صورت گرفته برای پایان دادن به جنگ ۱۹ ساله در افغانستان مخالفت می کنند.
«حزب ولایت اسلامی» ظاهرا از گروه اصلی، طالبان پس از دست یابی به توافق صلح بین آمریکا و طالبان در اواخر فوریه پارسال از این گروه منشعب شد.
این گزارش که روز سه شنبه (۹ ژوئن) منتشر شد افزود تشکیل یک گروه انشعابی احتمال بروز دودستگی در صفوف طالبان را در کانون توجه قرار داده است. این گروه در سال های گذشته دچار اختلافات داخلی فزاینده ای شد. سران گروه پس از مرگ ملا محمد عمر مجبور به جا به جایی ناخوشایندی شدند.
هنوز مشخص نیست که این گروه انشعابی قادر به جذب بخش عظیمی از هواداران است اما شکل گیری آن می تواند یک مانع تازه در مسیر توافق بین طالبان و آمریکایی ها باشد. نیروهای آمریکایی طبق این توافق تا ماه جولای سال آینده از افغانستان خارج می شوند و در مقابل، این گروه مسلح حاضر در افغانستان تعهد داده دست از فعالیت های تروریستی برداشته و با دولت افغانستان درباره توزیع قدرت گفتگو کند.
گزارش به نقل از یک کارشناس امور طالبان در مرکز مطالعات انگلیس گفت مقر گروه جدید انشعابی در ایران است اما هنوز «در مراحل اولیه سازمان دهی است». ایران و افغانستان ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند. تعداد بسیاری از پناهجویان افغانستانی در ایران هستند.
سایت رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی در این گزارش به نقل از یک مقام وزارت اطلاعات افغانستان نوشت این گروه انشعابی هنوز رسما اعلام وجود نکرده اما گروهی از رهبران تندروی طالبان و افرادی از گروه های کوچک تر وابسته به طالبان و گروه ولایت در آن عضویت دارند. شماری از رهبران طالبان که گمان می رود با توافق با آمریکایی ها غیر علنی مخالف هستند نیز جذب گروه جدید شده اند. شاخه خراسان داعش در افغانستان از جمله گروه های افراطی مخالف توافق با آمریکا است. شاخه خراسان داعش در افغانستان از طالبان به عنوان یک گروه «ملی گرا» یاد می کند و آن را جریان اسلام گرا نمی داند. اعضای شاخه خراسان داعش علیه دولت افغانستان و نیروهای آمریکایی و همچنین طالبان عملیات نظامی انجام می دهند.
فرانس پرس نیز در گزارش تحقیقی از کابل نوشت محمود داوود که پس از ۹ سال به تازگی از زندان آزاد شده آمادگی اش را برای بازگشت به جبهه های نبرد پنهان نمی کند. محمود داوود نیز مثل خیلی از شورشیان طالبان که دولت افغانستان به امید پیشبرد گفتگوهای صلح آزادشان کرد عوامل تهدید کننده جدید هستند.
این زندانی سابق زندان بگرام در شمال کابل که ماه گذشته آزاد شد گفت «آمریکایی ها تا زمانی که خارج نشده اند جهاد ادامه دارد. آنها بسیاری از افغان ها را در عملیاتشان کشتند». او در گفتگو با فرانس پرس افزود «ما دیگر نمی خواهیم نیروهای خارجی در کشورمان باشند». سپس محمود داوود با ۶۵ دلاری که از دولت افغانستان گرفته بود سوار یک ماشین مسافرکشی شد و به روستایش رفت.
فرانس پرس افزود نیروهای آمریکایی ۹ سال پیش داوود (۲۸ ساله) را در ایالت فاریاب بازداشت کرد. دولت افغانستان در راستای «ابراز حسن نیت» به آزادی پنج هزار زندانی از اعضای طالبان از جمله داوود سرعت بخشید. شورشیان هم به مناسبت عید فطر سه روز آتش بس اعلام کردند.
یک مقام امنیتی گفت افرادی که برای انجام حملات انتحاری آموزش می بینند و کسانی که جلیقه انتحاری تولید می کنند و آدم ربایان و نیز نیروهای خارجی از جمله افرادی هستند که در فهرست آزاد شدگان قرار دارند. این اقدام در راستای توافق مبادله زندانیان در سطح گسترده به منظور برگزاری گفتگوهای صلح اجرا می شود.
از زندانیان پیش از آزادی تعهد کتبی گرفته شده تا دوباره سلاح حمل نکنند. بنا به تحقیق فرانس پرس آنچه روز به روز آشکارتر می شود این است که اینگونه تعهدات مفید نیست.
یکی از رهبران طالبان مقیم پاکستان به فرانس پرس گفت «هیچ شک و تردیدی وجود ندارد» که آزاد شدگان در نهایت در خطوط مقدم جبهه های درگیری مستقر می شوند». او افزود «جهاد ادامه دارد تا اینکه به توافق با دولت افغانستان برسیم».
بسیاری از شورشیان آزاد شده می گویند که همچنان از آمریکایی ها عصبانی هستند. طبق توافق بین آمریکا و طالبان در فوریه عناصر مسلح گروه تعهد دادند تا از حمله به آمریکایی ها و نیروهای خارجی تا خروج نیروها از کشور در پایان سال خودداری کنند.
ماموران امنیتی محلی پس از این توافق در معرض حملات مستقیم طالبان قرار گرفته اند. تعهد طالبان شامل حال نیروهای محلی نمی شود.
امتیاز مهمی که واشنگتن از طالبان در جریان گفتگوها گرفت این بود که طالبان و دولت افغانستان گفتگوهای صلح را آغاز کنند. دولت افغانستان نیز تعهد داد پنج هزار شورشی زندانی را آزاد کند. طالبان تعهد داد هزار نفر از ماموران امنیتی زندانی را آزاد کند.
مقام های افغانستان گفتند که از آغاز اجرای توافق تبادل زندانیان سه هزار نفر از اعضای طالبان آزاد شدند. شورشیان طالبان بیش از ۷۵۰ زندانی را آزاد کرده اند.
این عدد معادل ده درصد تعداد کل نیروهای طالبان است. پیش بینی ها حاکی از این است که حدود پنجاه هزار تا صد هزار نفر شورشی وجود دارد.
یک مقام ارشد امنیتی گفت «طراحان حمله» دغدغه اصلی مقام های دولت افغانستان هستند. او افزود «یکی از زندانیان «طالبان» که آزاد شد دوباره به فعالیت مسلحانه روی آورد و نفر دیگری یک جنایت قتل مرتکب شد».
طالبان بر این باور است که توافق با دولت آمریکا گواه این است که واشنگتن را در طول جنگ طولانی اش شکست داده است.
سراج الدین حقانی معاون رهبر طالبان هفته گذشته در یک گفتگو گفت «سیاست و گفتگوها نباید طوری تعبیر شود که گویی ما به مسائل مجاهدین و تقویت و توسعه قدرت نظامی مان بی اعتنا هستیم».
طالبان حالا خود را در شرایطی می بیند که در هر صورت پیروز خواهد بود؛ حتی اگر گفتگوهای صلح با کابل به نتیجه نرسد.
دولت افغانستان گزینه دیگری به جز تن دادن به درخواست واشنگتن برای پیشبرد توافق تبادل زندانیان ندارد؛ به ویژه اینکه آمریکا بزرگ ترین کمک کننده دولت افغانستان است.
با این حال برخی کارشناسان به موفقیت گفتگوهای صلح و پایان جنگ ۱۹ ساله در افغانستان امیدوارند. اندرو واتکینز تحلیلگر ارشد در گروه بین المللی بحران گفت «این گفتگوها نوید دهنده تحقق آتش بس دائمی هستند. احتمال این گزینه بیشتر از گزینه های دیگر است». او افزود «آغاز سریع گفتگوها بهترین شیوه برای از بین بردن این تهدید است».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.