محکومیت ایران به پرداخت غرامت به‌دلیل دست‌داشتن در انفجار خُبَر در سعودی

سپاه پاسداران مسئول هدایت این حمله تروریستی اعلام شد.. بازماندگان قربانیان برای پاسخگوکردن ایران به تلاش‌های خود ادامه می‌دهند

عکس آرشیویی از بمب‌گذاری در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر سعودی در سال ۱۹۹۶ میلادی که به کشته شدن ۱۹ سرباز آمریکایی انجامید (Getty Images)
عکس آرشیویی از بمب‌گذاری در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر سعودی در سال ۱۹۹۶ میلادی که به کشته شدن ۱۹ سرباز آمریکایی انجامید (Getty Images)
TT

محکومیت ایران به پرداخت غرامت به‌دلیل دست‌داشتن در انفجار خُبَر در سعودی

عکس آرشیویی از بمب‌گذاری در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر سعودی در سال ۱۹۹۶ میلادی که به کشته شدن ۱۹ سرباز آمریکایی انجامید (Getty Images)
عکس آرشیویی از بمب‌گذاری در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خُبَر سعودی در سال ۱۹۹۶ میلادی که به کشته شدن ۱۹ سرباز آمریکایی انجامید (Getty Images)

دادگاه فدرال آمریکا در واشنگتن در ارتباط با حمله تروریستی سال ۱۹۹۶ به برج خبر در پایگاه ظهران سعودی، ایران را محکوم به پرداخت ۸۷۹ میلیون دلار غرامت و جریمه به مجروحان و بازماندگان این حمله کرد.
با گذشت ۲۴ سال از حمله به برج‌های خُبَر و مرگ ۲۰ تن و زخمی‌شدن ۴۹۸ تن دیگر، دادگاه فدرال واشنگتن اعلام کرده‌است که ایران در این حمله، به نیروهای تحت حمایت خود کمک مالی کرده و در اختیار آن‌ها مواد منفجره گذاشته‌است.
افزون بر آن، قاضی دادگاه یاد شده اعلام کرده‌است که مسئولیت هدایت این حمله تروریستی برعهده سپاه پاسداران ایران بوده‌است.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از گروه وکلای مدافع، دادگاه فدرال واشنگتن اعلام کرده‌است که حمله تروریستی در مقر نظارت بر پایبندی عراق به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل در ظهران سعودی از طریق انفجار کامیون، از سوی حزب‌الله لبنان و با پشتیبانی مالی و هدایت دولت ایران صورت گرفته‌است.
آدورا ساور وکیل مدافع اصلی خانواده‌های قربانیان به نقل از بریل هوول قاضی دادگاه منطقه‌ای آمریکاٰ گفته‌است: «گذشت بیش از ۲۰ سال از حمله به برج‌های خُبَر، به معنی پایان تلاش‌های ما نیست. ما تا زمانی که لازم باشد ادامه می‌دهیم تا حکومت ایران پاسخگوی این حمله تروریستی باشد».
وی افزود: «طبق دستور قاضی، ۱۳۲ میلیون دلار از این مبلغ برای آلام شاکیان، ۷۴۷ میلیون دلار برای مدت زمانی که از پرداخت غرامت گذشته و ۱۳۲ میلیون دلار مبلغ تنبیهی به‌خاطر خسارت‌های وارده بوده‌است».
در همین رابطه، گلن تایلر کریستی یک پرسنل بازنشسته نیروی هوایی آمریکا که در اثر حمله یادشده به شدت مجروح شده، چنین گفته‌است: «فشاری جسمانی و روحی این حمله برای خانواده‌های ما بسیار سنگین بوده‌است. اما انتشار خبر رای دادگاه، خبر بسیار خوبی است. بیش از ۲۰ سال است که ما از جهان می‌خواهیم شرارتی که ایران با انفجار برج خبر انجام داده را به خاطر بسپارند».
انفجار در خبر در شرق سعودی یکی از برجسته‌ترین عملیات‌های تروریستی در منطقه است که حزب‌الله به حمل و نقل مواد منفجره از لبنان با پشتیبانی مالی و لجستیکی ایران متهم شده‌است.
براساس مجله «مرگ در صحرا» نیروی هوایی ایالات متحده در سال ۲۰۰۶، انفجار برج الخبر پس از انفجار یک خودرو در ریاض در نوامبر ۱۹۹۵ اتفاق افتاد.
این مجله گفته‌است که تماس‌های ناشناس دریافت کرده بود که آنها را به ضرورت خروج نیروهای آمریکایی برای جلوگیری از هرگونه حادثه تروریستی در آینده، از جمله برج‌های الخبر تهدید کرده بود.
این مجله اظهار کرد: مهاجمان مواد منفجره را از لبنان به سعودی قاچاق کردند، سپس یک کامیون بزرگ بنزین در سعودی خریداری و آن را بمب‌گذاری کرده‌اند.
در میان متهمان، چهار مرد به نام‌های عبدالکریم الناصر، احمد المغسل، علی سعید الحوری، ابراهیم صالح الیعقوب و یک فرد ناشناس از لبنان، در اوایل ژوئن سال ۱۹۹۶ یک کامیون نفتکش را خریداری کردند و به مدت دو هفته آن را بمب‌گذاری کردند.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.