واشنگتن گزینه‌های جایگزین برای سناریوی رد تمدید «تحریم ایران» آماده می‌کند

این احتمال وجود دارد که به مکانیسم ماشه متوسل شود

واشنگتن گزینه‌های جایگزین برای سناریوی رد تمدید «تحریم ایران» آماده می‌کند
TT

واشنگتن گزینه‌های جایگزین برای سناریوی رد تمدید «تحریم ایران» آماده می‌کند

واشنگتن گزینه‌های جایگزین برای سناریوی رد تمدید «تحریم ایران» آماده می‌کند

کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل از جمله آمریکا پیش‌بینی می‌کنند که قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از سوی این شورا رد خواهد شد.
این امر واشنگتن را بر آن داشت تا در صورت رد طرح تمدید تحریم‌ها، گزینه‌های جایگزین دیگری را آماده کند، علاوه بر این، این رد می‌تواند نبرد دیپلماتیک جدیدی را در شورای امنیت سازمان ملل متحد بین اعضای حامی پیش نویس قطعنامه ایالات متحده و اعضای مخالف آن، از همه مهمتر روسیه و چین ایجاد کند.
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه ۱۴ مرداد (۵ اوت) اعلام کرد که کشورش علیرغم مخالفت شدید روسیه و چین قطعنامه پیشنهادی خود برای تجدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه خواهد کرد.
دیپلمات‌ها در سازمان ملل می‌گویند میزان مخالفت با پیش‌نویس آمریکا به شکل فعلی به حدی است که آمریکا احتمالاً نخواهد توانست ۹ رای لازم را به دست بیاورد و روسیه و چین آن را وتو خواهند کرد.
آلمان، فرانسه و بریتانیا، سه کشوری که در توافق هسته‌ای با ایران نقش داشتند، از تلاش‌های آمریکا برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران حمایت می‌کنند، اما گفته‌اند، اولویت آنها حفظ توافق هسته‌ای (برجام) با ایران است.
خبرگزاری فرانسه که متن پیش‌نویس تهیه شده توسط دولت آمریکا را دیده می‌گوید ایالات متحده خواستار تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران است.
دیپلمات‌های سازمان ملل از اینکه این تحریم‌ها برجام را تهدید کند، ابراز نگرانی کردند، این در حالی است که تهرانی تأکید می‌کند که ادامه تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران به معنای خاتمه توافق برجام است.
کارشناسان می‌گویند که شکاف بین ایالات متحده و متحدانش به ایجاد جو نارضایتی در شورای امنیت سازمان ملل تا مهلت ۱۸ اکتبر منجر شود.
ناظران می‌گویند کشورهای اروپایی ممکن است با تمدید کوتاه مدت تحریم‌های تسلیحاتی ایران موافقت کنند البته به شرطی که این این موضوع به حمایت از برجام کمک کند.
پیش‌بینی می‌شود کشورهای عضو شورای امنیت طرح جدیدی را در این باره پیشنهاد کنند اما توافق با روسیه و چین، سخت به نظر می‌رسد.
آمریکا تهدید کرده‌است اگر پیش‌نویس این کشور در شورای امنیت رای نیاورد، به مکانیسم «بازگشت خود به خود تحریم‌ها» (موسوم به ماشه) که منجر به از سرگیری کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران می‌شود، روی خواهد آورد.
این مسئله یک امکان است که برخی آن را «بسیار محتمل» می‌دانند و می‌گویند «این ممکن است چیزی باشد که پمپئو می‌خواهد به آن دست یابد».
پمپئو این استدلال را مطرح کرد که با مخالفت روبرو شد و گفت که ایالات متحده هنوز در توافق هسته ای «شریک» است، بنابراین در صورت مشاهده نقض تعهدات خود توسط تهران می‌تواند دوباره تحریم‌ها را اعمال کند.
وی به عنوان نمونه، حمایت ایران از شورشیان حوثی در یمن را ذکر کرد و از وجود نشانه‌هایی مبنی بر اینکه چین در صورت برداشته شدن تحریم آماده فروش سلاح به تهران است، ابراز نگرانی کرد.
کلی کرافت سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، پنجشنبه گذشته به خبرنگاران گفت که اولین هدف واشینگتن تمدید تحریم تسلیحاتی است، اما ایالات متحده آمادگی دارد از «همه ابزارهای موجود» استفاده کند.
یک دیپلمات به خبرگزاری فرانسه گفته‌است قطعنامه آمریکا، «موضع حداکثری» در مورد ایران دارد. یک دیپلمات دیگر نیز گفته‌است پیش‌نویس آمریکا «فراتر از مقررات فعلی» ممنوعیت فروش سلاح‌های متعارف به ایران است.
براساس قطعنامه قبلی شورای امنیت و برجام، تحریم تسلیحاتی ایران باید تا ۱۸ اکتبر لغو می‌شود.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.