طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد
TT

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

در عملیاتی که ایران انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفت، افراد ناشناس روز گذشته جمعه هفتم آذر، محسن فخری زاده رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع ایران و مغز متفکر برنامه مخفیانه هسته‌ای این کشور با کوبیدن ماشین خود به خودروی حامل این مقام ایرانی در حوالی تهران او را کشتند.
فرماندهان ارشد نظامی این کشور در واکنش به این رویداد وعده «انتقام سخت» را دادند؛ مسئله ای که نشان از تهدید رویارویی ایران و مخالفان آن در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده می‌دهد.
وزارت دفاع ایران هم با تأیید این خبر، از محسن فخری‌زاده به عنوان رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع» نام برده‌است.
در اطلاعیه وزارت دفاع آمده‌است که فخری‌زاده در جریان این درگیری «به شدت مجروح» شده و «تلاش تیم پزشکی برای احیاء ایشان موفق نبوده‌است».
وزارت دفاع ایران در شرح ماجرا تنها به این موضوع اشاره کرد که تیم حفاظت فخری‌زاده با «تروریست‌ها» درگیر شد که این موضوع باعث جراحت محسن فخری‌زاده و انتقالش به بیمارستان شد.
رسانه‌های ایرانی در توصیف وی به عنوان یک دانشمند موشکی یا یک دانشمند هسته ای ضد و نقیض بودند.
 خبرگزاری تسنیم نوشت که یک دانشمند هسته‌ای ایران امروز جمعه هفتم آذر ماه در شهر آبسرد در نزدیکی تهران به ضرب گلوله افراد مسلح کشته شد.
همین منبع افزوده‌است که ضاربان پیش از تیراندازی به سمت خودروی حامل محسن فخری‌زاده یک خودروی دیگر را منفجر کردند.
تسنیم افزوده‌است که «در عملیات ترور محسن فخری‌زاده تعداد دیگری نیز کشته شدند». هنوز اطلاعی دربارهٔ هویت دیگر کشته شدگان مخابره نشده‌است. تسنیم تصریح کرده‌است که «برخی نزدیکان محسن فخری‌زاده به هنگام ترور همراه وی بوده‌اند».
خبرگزاری فارس نیز طبق گفته‌های شاهدان عینی اعلام کرد که ابتدا یک انفجار رخ داد و پس از آن صدای رگبار شنیده شد. این خبرگزاری همچنین نوشت که خبرنگارش دو جسد در درمانگاه آبسرد را دیده و تخت پر از خون فخری‌زاده را تأیید کرده‌است.
حسین دهقان وزیر دفاع سابق و مشاور نظامی علی خامنه‌ای رهبر ایران در تهدیدی تند نوشت: «همچون صاعقه بر سر قاتلان این شهید مظلوم فرود خواهیم آمد و از کرده خود پشیمان‌شان می‌کنیم».
حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران از انتقام خبر داده‌است. او توییت کرد که «طراحان، عاملان و حامیان این جنایت نیز بدانند اینگونه جنایات در عزم و اراده ایرانیان برای ادامه این مسیر خللی ایجاد نخواهد کرد و انتقام و مجازات سخت از آنان در دستور کار قرار گرفته‌است».
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از «شواهد آشکار» مبنی بر نقش آفرینی اسرائیل در قتل محسن فخری زاده سخن گفته‌است.
او در پیامی توییتری گفت: «تروریست‌ها یکی از دانشمندان برجسته ایرانی را ترور کردند. این عمل بزدلانه که شواهد جدی از نقش اسرائیل در آن دیده می‌شود، نشان‌دهنده جنگ طلبی از سر بیچارگی مرتکبین آن است».
ظریف دراین توییت از جامعه بین‌المللی به ویژه اروپا خواست این عمل را محکوم کنند و به «استانداردهای دوگانه شرم‌اور خود خاتمه دهند».
در همین رابطه، روزنامه نیویورک تایمز از قول سه مقام اطلاعاتی گزارش داد که قتل محسن فخری‌زاده چهره ارشد در برنامه هسته‌ای ایران، کار اسرائیل بوده‌است.
این گزارش می‌افزاید، «هنوز معلوم نیست آیا ایالات متحده از پیش در جریان این عملیات بوده یا نه، اما دو کشور مدت‌هاست که در رابطه با ایران تبادل اطلاعات می‌کنند».
 بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست خبری خود برای افشاگری علیه برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸، زمانی که اعلام کرد مأموران موساد اسناد اتمی ایران را دزدیده‌اند، نام فخری‌زاده را به عنوان مغز متفکر برنامه هسته‌ای ایران ذکر کرد. نتانیاهو گفته بود که «این چهره را به خاطر بسپارید».
محسن فخری زاده از سال ۲۰۰۸ تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار داشت. سال گذشته هم در فهرست ۳۱ فرد و نهاد ایرانی، که توسط آمریکا تحریم شد، نام نهادی که زیر نظر فخری زاده فعالیت می‌کرد، آورده شده بود.
اگرچه ایران اطلاعات نتانیاهو را به سخره گرفت، اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، براساس این اسناد، از ایران خواست تا به سایت‌های مخفی وارد شود و به سوالات آژانس پاسخ دهد.
تهران برای چند ماه از پاسخگویی به این سازمان بین‌المللی خودداری کرد اما پس از گفتگوهای تهران و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آژانس انرژی هسته ای اجازه داد از این دو سایت نمونه برداری کند.
خبرگزاری فرانسه گفت که تلویزیون ایران گفت اسرائیل «دشمنی قدیمی و عمیقی با آن دارد».
اعتقاد بر این است که فخری زاده ریاست آنچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده می‌گویند یک برنامه هماهنگ سلاح‌های هسته ای را برعهده داشت که به گفته تهران در سال ۲۰۰۳ متوقف شده‌است.
ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه ایران از دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و مراجع قضایی ذیربط خواست تا در «اسرع وقت» و با «تمام توان اطلاعاتی» خود «عناصر مزدور و جنایتکار» را شناسایی کنند.
محمود علوی وزیر اطلاعات ایران نیز اعلام کرد که «شناسایی» عاملان کشته شدن محسن فخری زاده آغاز شده‌است.
امیر حاتمی وزیر دفاع ایران نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر نوشت که این حادثه عمق کینه دشمنان به نظام حاکم در کشورش را آشکارتر می‌کند.
فارغ از اینکه چه کسی مسئول این حمله است، رویترز پیش‌بینی کرد که این حادثه در هفته‌های آخر ریاست جمهوری ترامپ تنش‌های میان ایران و ایالات متحده را تشدید کند.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به این حادثه، توئیت‌هایی حاوی اطلاعات دربارهٔ کشته شدن محسن فخری‌زاده را بازنشر کرد.
روزنامه نیویورک تایمز به نقل از چهار مقام کنونی و سابق ایالات متحده گزارش داد که دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه، ۲۲ آبان، طی نشستی در کاخ سفید از مشاوران ارشد خود پرسیده که آیا امکانی برای اقدام علیه سایت‌های هسته‌ای مهم ایران در هفته‌های آتی وجود دارد یا نه.
بر اساس این گزارش، مشاوران ارشد ترامپ او را از این تصمیم منصرف کرده و هشدار دادند که حمله به ایران می‌تواند به سادگی منجر به یک نبرد گسترده‌تر در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری ترامپ شود.
این حادثه دو ماه قبل از روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده اتفاق می‌افتد. رئیس‌جمهور منتخب در جریان مبارزات انتخاباتی خود گفت که دوباره به توافق‌نامه هسته ای موسوم به برجام بازمی‌گردد.
این ترورها در سال ۲۰۱۰ نیز تعدادی از دانشمندان ایرانی را در حوزه هسته ای هدف قرار داده بود که هر بار، تهران انگشت اتهام را متوجه اسرائیل می‌کرد.
رسانه اسرائیلی «والانیوز» و سایت آمریکایی «اکسیوس» در روز چهارشنبه، پنجم آذر از «آمادگی ارتش اسرائیل در هفته‌های گذشته برای احتمال حمله نظامی آمریکا به فرمان دونالد ترامپ به ایران» خبر داده‌اند.



نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
TT

نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  

نتایج نشست پکن میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران، نشان‌دهنده آغاز یک حرکت مشترک با هدف «هماهنگی زمانی» در مرحله‌ای دشوار و پیچیده است. این موضوع را یک دیپلمات روسی تأیید کرده است.

شرکت‌کنندگان در این نشست که اولین دیدار از این نوع محسوب می‌شود، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی احتمالی با دولت آمریکا توافق کردند. این موضوع در چارچوب پیشنهاد مسکو برای میانجی‌گری در پرونده برنامه هسته‌ای ایران و در پی اعلام آمادگی واشنگتن برای آغاز روند مذاکرات مطرح شد.

به نظر می‌رسد مسکو که به طور فعال برای موفقیت این نشست سه‌جانبه تلاش کرده، قصد دارد موقعیت مذاکره‌ای خود با واشنگتن را تقویت کند. این تلاش در چارچوب گشایش به سوی یک گفت‌وگوی گسترده‌تر شامل پرونده اوکراین و سایر مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.

بیانیه وزارت امور خارجه روسیه حاکی از رضایت مسکو از نتایج این نشست بود. در این دیدار، سرگئی ریابکوف، دیپلمات ارشد روسیه که مسئول پرونده‌های امنیت استراتژیک و مدیریت گفت‌وگو با واشنگتن است، شرکت داشت.

بر اساس این بیانیه، در این نشست «هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت و بر غیرقابل قبول بودن تهدیدات و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران تأکید شد.»

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که «رایزنی‌ها میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران بر روی برنامه اقدام جامع مشترک و هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌های مصنوعی حول برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.»

روسیه، چین و ایران بر هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های علیه تهران توافق کردند (رویترز)

این بیانیه همچنین به ارزیابی دقیق سه طرف از «اقدامات غیرقانونی و نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی» اشاره کرد و بر غیرقابل قبول بودن تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه زیرساخت‌های انرژی هسته‌ای ایران تأکید کرد.

به گفته وزارت امور خارجه روسیه، این نشست همچنین به بررسی چشم‌انداز «یافتن راه‌حل‌های مذاکره‌ای پایدار و بلندمدت بر اساس ملاحظات متقابل و تعادل مطمئن منافع طرفین» پرداخت.

نشستی «موفق و مهم»

محسن بختیار، سفیر ایران در چین، در پلتفرم «ایکس» این نشست را «کاملاً موفق» توصیف کرد و گفت که این نشست راه را برای مقابله با «یک‌جانبه‌گرایی شکست‌خورده» ایالات متحده هموار می‌کند.

چین، ایران و روسیه در روز جمعه در جریان مذاکرات پکن خواستار لغو تحریم‌های علیه تهران شدند. این در حالی است که تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ در جریان است و واشنگتن فشارهای شدیدی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند.

این مذاکرات در زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، تمایل خود را برای گفت‌وگو با تهران اعلام کرده است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد.

با این حال، ترامپ تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال کرد و ایران نیز با محکوم کردن «دورویی» ایالات متحده، به این اقدامات واکنش نشان داد.

بخشی از نشست سه‌جانبه روسیه، چین و ایران در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)

ورود روسیه به این پرونده از طریق پیشنهاد میانجی‌گری برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان‌دهنده تغییر مهمی است که بیانگر این باور در کرملین است که روابط جدید با دولت ترامپ می‌تواند به یک «توافق جامع» در مورد مسائل مورد اختلاف دو کشور منجر شود.

کرملین اعلام کرده است که پرونده ایران یکی از چندین مسیر مذاکره‌ای است که مسکو و واشنگتن آماده آغاز گفت‌وگو درباره آن‌ها هستند. این مسیرها شامل درگیری در اوکراین، مسائل امنیت استراتژیک و موضوعات منطقه‌ای داغ می‌شوند.

برخی محافل روسیه معتقدند که مسکو ممکن است آماده ترسیم چارچوب یک «توافق جامع» با واشنگتن باشد که بر اساس احترام به منافع طرفین در پرونده‌های مطرح شده استوار است.

در این چارچوب، به نظر می‌رسد نشست پکن موقعیت مذاکره‌ای مسکو را تقویت کرده است. این موضوع در اظهارات سه طرف که از از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران، رد سیاست فشار حداکثری واشنگتن و مقابله با پیامدهای تحریم‌ها سخن گفتند، منعکس شده است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف و کاظم غریب‌آبادی، هشدار داد که «وضعیت بار دیگر در یک تقاطع حساس قرار دارد.»

وی افزود: «توافق جامع در مورد مسئله هسته‌ای ایران دستاورد مهمی است که از طریق گفت‌وگو و مذاکره به دست آمده است.» او هشدار داد که «تحریم‌های یک‌جانبه تنها به تشدید اختلافات منجر خواهد شد. گفت‌وگو و مذاکره تنها گزینه‌های موجود هستند.»

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، گفت که روسیه، چین و ایران در نشست پکن بر ضرورت لغو همه تحریم‌های غیرقانونی تأکید کردند.

وی افزود: «ایران و روسیه از چین به خاطر نقش سازنده‌اش و سازماندهی این نشست در پکن تشکر کردند.»

گفت‌وگویی عمیق

نماینده ایران «برخی کشورها» را به ایجاد «یک بحران غیرضروری» متهم کرد و تأکید کرد که نشستی «بسیار سازنده و مثبت» با همتایان روس و چینی‌اش برگزار شده است.

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، در یک کنفرانس خبری با همتایان روس و ایرانی‌اش اعلام کرد: «ما تبادل نظر عمیقی در مورد مسئله هسته‌ای و لغو تحریم‌ها انجام دادیم.»

وی افزود: «ما بر ضرورت پایان دادن به همه تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی تأکید کردیم.» این اظهارات در بیانیه مشترک سه کشور که توسط پکن منتشر شد، منعکس شده است.

توافق سال ۲۰۱۵ میان تهران و واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، مسکو و پکن، به لغو تحریم‌ها علیه ایران در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.

با این حال، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به تصمیم ترامپ به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد که اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داد.

تهران تا یک سال پس از خروج آمریکا به تعهدات خود پایبند بود، اما پس از آن شروع به کاهش تعهدات خود کرد. از آن زمان تاکنون تمام تلاش‌ها برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است.

پس از ۱۰ سال از اجرای این توافق، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که اجرای توافق ۲۰۱۵ را تضمین می‌کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

برخی کشورها احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از این تاریخ را رد نکرده‌اند.

ایران در ماه‌های اخیر چندین دور مذاکره با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه هسته‌ای خود انجام داده است و همچنین سیاست‌های خود را با مسکو و پکن هماهنگ کرده تا با وضعیت موجود مقابله کند.

اولین واکنش اروپا به نشست پکن حاکی از برخورد مثبت اروپا با احتمال آغاز یک روند مذاکره‌ای برای حل اختلافات حول برنامه هسته‌ای ایران از طریق روش‌های صلح‌آمیز بود.

انور العنونی، سخنگوی خدمات خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این اتحادیه از نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و چین در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطلع است و همچنان به ارتباطات در این زمینه باز است.

وی در یک نشست خبری در بروکسل افزود: «این سه کشور طرف‌های توافق هسته‌ای ایران هستند. هیچ جایگزین عملی‌ای برای حل دیپلماتیک وجود ندارد.»