طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد
TT

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

در عملیاتی که ایران انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفت، افراد ناشناس روز گذشته جمعه هفتم آذر، محسن فخری زاده رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع ایران و مغز متفکر برنامه مخفیانه هسته‌ای این کشور با کوبیدن ماشین خود به خودروی حامل این مقام ایرانی در حوالی تهران او را کشتند.
فرماندهان ارشد نظامی این کشور در واکنش به این رویداد وعده «انتقام سخت» را دادند؛ مسئله ای که نشان از تهدید رویارویی ایران و مخالفان آن در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده می‌دهد.
وزارت دفاع ایران هم با تأیید این خبر، از محسن فخری‌زاده به عنوان رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع» نام برده‌است.
در اطلاعیه وزارت دفاع آمده‌است که فخری‌زاده در جریان این درگیری «به شدت مجروح» شده و «تلاش تیم پزشکی برای احیاء ایشان موفق نبوده‌است».
وزارت دفاع ایران در شرح ماجرا تنها به این موضوع اشاره کرد که تیم حفاظت فخری‌زاده با «تروریست‌ها» درگیر شد که این موضوع باعث جراحت محسن فخری‌زاده و انتقالش به بیمارستان شد.
رسانه‌های ایرانی در توصیف وی به عنوان یک دانشمند موشکی یا یک دانشمند هسته ای ضد و نقیض بودند.
 خبرگزاری تسنیم نوشت که یک دانشمند هسته‌ای ایران امروز جمعه هفتم آذر ماه در شهر آبسرد در نزدیکی تهران به ضرب گلوله افراد مسلح کشته شد.
همین منبع افزوده‌است که ضاربان پیش از تیراندازی به سمت خودروی حامل محسن فخری‌زاده یک خودروی دیگر را منفجر کردند.
تسنیم افزوده‌است که «در عملیات ترور محسن فخری‌زاده تعداد دیگری نیز کشته شدند». هنوز اطلاعی دربارهٔ هویت دیگر کشته شدگان مخابره نشده‌است. تسنیم تصریح کرده‌است که «برخی نزدیکان محسن فخری‌زاده به هنگام ترور همراه وی بوده‌اند».
خبرگزاری فارس نیز طبق گفته‌های شاهدان عینی اعلام کرد که ابتدا یک انفجار رخ داد و پس از آن صدای رگبار شنیده شد. این خبرگزاری همچنین نوشت که خبرنگارش دو جسد در درمانگاه آبسرد را دیده و تخت پر از خون فخری‌زاده را تأیید کرده‌است.
حسین دهقان وزیر دفاع سابق و مشاور نظامی علی خامنه‌ای رهبر ایران در تهدیدی تند نوشت: «همچون صاعقه بر سر قاتلان این شهید مظلوم فرود خواهیم آمد و از کرده خود پشیمان‌شان می‌کنیم».
حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران از انتقام خبر داده‌است. او توییت کرد که «طراحان، عاملان و حامیان این جنایت نیز بدانند اینگونه جنایات در عزم و اراده ایرانیان برای ادامه این مسیر خللی ایجاد نخواهد کرد و انتقام و مجازات سخت از آنان در دستور کار قرار گرفته‌است».
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از «شواهد آشکار» مبنی بر نقش آفرینی اسرائیل در قتل محسن فخری زاده سخن گفته‌است.
او در پیامی توییتری گفت: «تروریست‌ها یکی از دانشمندان برجسته ایرانی را ترور کردند. این عمل بزدلانه که شواهد جدی از نقش اسرائیل در آن دیده می‌شود، نشان‌دهنده جنگ طلبی از سر بیچارگی مرتکبین آن است».
ظریف دراین توییت از جامعه بین‌المللی به ویژه اروپا خواست این عمل را محکوم کنند و به «استانداردهای دوگانه شرم‌اور خود خاتمه دهند».
در همین رابطه، روزنامه نیویورک تایمز از قول سه مقام اطلاعاتی گزارش داد که قتل محسن فخری‌زاده چهره ارشد در برنامه هسته‌ای ایران، کار اسرائیل بوده‌است.
این گزارش می‌افزاید، «هنوز معلوم نیست آیا ایالات متحده از پیش در جریان این عملیات بوده یا نه، اما دو کشور مدت‌هاست که در رابطه با ایران تبادل اطلاعات می‌کنند».
 بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست خبری خود برای افشاگری علیه برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸، زمانی که اعلام کرد مأموران موساد اسناد اتمی ایران را دزدیده‌اند، نام فخری‌زاده را به عنوان مغز متفکر برنامه هسته‌ای ایران ذکر کرد. نتانیاهو گفته بود که «این چهره را به خاطر بسپارید».
محسن فخری زاده از سال ۲۰۰۸ تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار داشت. سال گذشته هم در فهرست ۳۱ فرد و نهاد ایرانی، که توسط آمریکا تحریم شد، نام نهادی که زیر نظر فخری زاده فعالیت می‌کرد، آورده شده بود.
اگرچه ایران اطلاعات نتانیاهو را به سخره گرفت، اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، براساس این اسناد، از ایران خواست تا به سایت‌های مخفی وارد شود و به سوالات آژانس پاسخ دهد.
تهران برای چند ماه از پاسخگویی به این سازمان بین‌المللی خودداری کرد اما پس از گفتگوهای تهران و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آژانس انرژی هسته ای اجازه داد از این دو سایت نمونه برداری کند.
خبرگزاری فرانسه گفت که تلویزیون ایران گفت اسرائیل «دشمنی قدیمی و عمیقی با آن دارد».
اعتقاد بر این است که فخری زاده ریاست آنچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده می‌گویند یک برنامه هماهنگ سلاح‌های هسته ای را برعهده داشت که به گفته تهران در سال ۲۰۰۳ متوقف شده‌است.
ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه ایران از دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و مراجع قضایی ذیربط خواست تا در «اسرع وقت» و با «تمام توان اطلاعاتی» خود «عناصر مزدور و جنایتکار» را شناسایی کنند.
محمود علوی وزیر اطلاعات ایران نیز اعلام کرد که «شناسایی» عاملان کشته شدن محسن فخری زاده آغاز شده‌است.
امیر حاتمی وزیر دفاع ایران نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر نوشت که این حادثه عمق کینه دشمنان به نظام حاکم در کشورش را آشکارتر می‌کند.
فارغ از اینکه چه کسی مسئول این حمله است، رویترز پیش‌بینی کرد که این حادثه در هفته‌های آخر ریاست جمهوری ترامپ تنش‌های میان ایران و ایالات متحده را تشدید کند.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به این حادثه، توئیت‌هایی حاوی اطلاعات دربارهٔ کشته شدن محسن فخری‌زاده را بازنشر کرد.
روزنامه نیویورک تایمز به نقل از چهار مقام کنونی و سابق ایالات متحده گزارش داد که دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه، ۲۲ آبان، طی نشستی در کاخ سفید از مشاوران ارشد خود پرسیده که آیا امکانی برای اقدام علیه سایت‌های هسته‌ای مهم ایران در هفته‌های آتی وجود دارد یا نه.
بر اساس این گزارش، مشاوران ارشد ترامپ او را از این تصمیم منصرف کرده و هشدار دادند که حمله به ایران می‌تواند به سادگی منجر به یک نبرد گسترده‌تر در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری ترامپ شود.
این حادثه دو ماه قبل از روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده اتفاق می‌افتد. رئیس‌جمهور منتخب در جریان مبارزات انتخاباتی خود گفت که دوباره به توافق‌نامه هسته ای موسوم به برجام بازمی‌گردد.
این ترورها در سال ۲۰۱۰ نیز تعدادی از دانشمندان ایرانی را در حوزه هسته ای هدف قرار داده بود که هر بار، تهران انگشت اتهام را متوجه اسرائیل می‌کرد.
رسانه اسرائیلی «والانیوز» و سایت آمریکایی «اکسیوس» در روز چهارشنبه، پنجم آذر از «آمادگی ارتش اسرائیل در هفته‌های گذشته برای احتمال حمله نظامی آمریکا به فرمان دونالد ترامپ به ایران» خبر داده‌اند.



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»