طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد
TT

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

طراح برنامه سلاح هسته‎ای ایران در تهران کشته شد

در عملیاتی که ایران انگشت اتهام را به سمت اسرائیل نشانه گرفت، افراد ناشناس روز گذشته جمعه هفتم آذر، محسن فخری زاده رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع ایران و مغز متفکر برنامه مخفیانه هسته‌ای این کشور با کوبیدن ماشین خود به خودروی حامل این مقام ایرانی در حوالی تهران او را کشتند.
فرماندهان ارشد نظامی این کشور در واکنش به این رویداد وعده «انتقام سخت» را دادند؛ مسئله ای که نشان از تهدید رویارویی ایران و مخالفان آن در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده می‌دهد.
وزارت دفاع ایران هم با تأیید این خبر، از محسن فخری‌زاده به عنوان رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع» نام برده‌است.
در اطلاعیه وزارت دفاع آمده‌است که فخری‌زاده در جریان این درگیری «به شدت مجروح» شده و «تلاش تیم پزشکی برای احیاء ایشان موفق نبوده‌است».
وزارت دفاع ایران در شرح ماجرا تنها به این موضوع اشاره کرد که تیم حفاظت فخری‌زاده با «تروریست‌ها» درگیر شد که این موضوع باعث جراحت محسن فخری‌زاده و انتقالش به بیمارستان شد.
رسانه‌های ایرانی در توصیف وی به عنوان یک دانشمند موشکی یا یک دانشمند هسته ای ضد و نقیض بودند.
 خبرگزاری تسنیم نوشت که یک دانشمند هسته‌ای ایران امروز جمعه هفتم آذر ماه در شهر آبسرد در نزدیکی تهران به ضرب گلوله افراد مسلح کشته شد.
همین منبع افزوده‌است که ضاربان پیش از تیراندازی به سمت خودروی حامل محسن فخری‌زاده یک خودروی دیگر را منفجر کردند.
تسنیم افزوده‌است که «در عملیات ترور محسن فخری‌زاده تعداد دیگری نیز کشته شدند». هنوز اطلاعی دربارهٔ هویت دیگر کشته شدگان مخابره نشده‌است. تسنیم تصریح کرده‌است که «برخی نزدیکان محسن فخری‌زاده به هنگام ترور همراه وی بوده‌اند».
خبرگزاری فارس نیز طبق گفته‌های شاهدان عینی اعلام کرد که ابتدا یک انفجار رخ داد و پس از آن صدای رگبار شنیده شد. این خبرگزاری همچنین نوشت که خبرنگارش دو جسد در درمانگاه آبسرد را دیده و تخت پر از خون فخری‌زاده را تأیید کرده‌است.
حسین دهقان وزیر دفاع سابق و مشاور نظامی علی خامنه‌ای رهبر ایران در تهدیدی تند نوشت: «همچون صاعقه بر سر قاتلان این شهید مظلوم فرود خواهیم آمد و از کرده خود پشیمان‌شان می‌کنیم».
حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران از انتقام خبر داده‌است. او توییت کرد که «طراحان، عاملان و حامیان این جنایت نیز بدانند اینگونه جنایات در عزم و اراده ایرانیان برای ادامه این مسیر خللی ایجاد نخواهد کرد و انتقام و مجازات سخت از آنان در دستور کار قرار گرفته‌است».
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران از «شواهد آشکار» مبنی بر نقش آفرینی اسرائیل در قتل محسن فخری زاده سخن گفته‌است.
او در پیامی توییتری گفت: «تروریست‌ها یکی از دانشمندان برجسته ایرانی را ترور کردند. این عمل بزدلانه که شواهد جدی از نقش اسرائیل در آن دیده می‌شود، نشان‌دهنده جنگ طلبی از سر بیچارگی مرتکبین آن است».
ظریف دراین توییت از جامعه بین‌المللی به ویژه اروپا خواست این عمل را محکوم کنند و به «استانداردهای دوگانه شرم‌اور خود خاتمه دهند».
در همین رابطه، روزنامه نیویورک تایمز از قول سه مقام اطلاعاتی گزارش داد که قتل محسن فخری‌زاده چهره ارشد در برنامه هسته‌ای ایران، کار اسرائیل بوده‌است.
این گزارش می‌افزاید، «هنوز معلوم نیست آیا ایالات متحده از پیش در جریان این عملیات بوده یا نه، اما دو کشور مدت‌هاست که در رابطه با ایران تبادل اطلاعات می‌کنند».
 بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل، در نشست خبری خود برای افشاگری علیه برنامه هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸، زمانی که اعلام کرد مأموران موساد اسناد اتمی ایران را دزدیده‌اند، نام فخری‌زاده را به عنوان مغز متفکر برنامه هسته‌ای ایران ذکر کرد. نتانیاهو گفته بود که «این چهره را به خاطر بسپارید».
محسن فخری زاده از سال ۲۰۰۸ تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار داشت. سال گذشته هم در فهرست ۳۱ فرد و نهاد ایرانی، که توسط آمریکا تحریم شد، نام نهادی که زیر نظر فخری زاده فعالیت می‌کرد، آورده شده بود.
اگرچه ایران اطلاعات نتانیاهو را به سخره گرفت، اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، براساس این اسناد، از ایران خواست تا به سایت‌های مخفی وارد شود و به سوالات آژانس پاسخ دهد.
تهران برای چند ماه از پاسخگویی به این سازمان بین‌المللی خودداری کرد اما پس از گفتگوهای تهران و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به آژانس انرژی هسته ای اجازه داد از این دو سایت نمونه برداری کند.
خبرگزاری فرانسه گفت که تلویزیون ایران گفت اسرائیل «دشمنی قدیمی و عمیقی با آن دارد».
اعتقاد بر این است که فخری زاده ریاست آنچه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده می‌گویند یک برنامه هماهنگ سلاح‌های هسته ای را برعهده داشت که به گفته تهران در سال ۲۰۰۳ متوقف شده‌است.
ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه ایران از دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی و مراجع قضایی ذیربط خواست تا در «اسرع وقت» و با «تمام توان اطلاعاتی» خود «عناصر مزدور و جنایتکار» را شناسایی کنند.
محمود علوی وزیر اطلاعات ایران نیز اعلام کرد که «شناسایی» عاملان کشته شدن محسن فخری زاده آغاز شده‌است.
امیر حاتمی وزیر دفاع ایران نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر نوشت که این حادثه عمق کینه دشمنان به نظام حاکم در کشورش را آشکارتر می‌کند.
فارغ از اینکه چه کسی مسئول این حمله است، رویترز پیش‌بینی کرد که این حادثه در هفته‌های آخر ریاست جمهوری ترامپ تنش‌های میان ایران و ایالات متحده را تشدید کند.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به این حادثه، توئیت‌هایی حاوی اطلاعات دربارهٔ کشته شدن محسن فخری‌زاده را بازنشر کرد.
روزنامه نیویورک تایمز به نقل از چهار مقام کنونی و سابق ایالات متحده گزارش داد که دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه، ۲۲ آبان، طی نشستی در کاخ سفید از مشاوران ارشد خود پرسیده که آیا امکانی برای اقدام علیه سایت‌های هسته‌ای مهم ایران در هفته‌های آتی وجود دارد یا نه.
بر اساس این گزارش، مشاوران ارشد ترامپ او را از این تصمیم منصرف کرده و هشدار دادند که حمله به ایران می‌تواند به سادگی منجر به یک نبرد گسترده‌تر در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری ترامپ شود.
این حادثه دو ماه قبل از روی کار آمدن جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده اتفاق می‌افتد. رئیس‌جمهور منتخب در جریان مبارزات انتخاباتی خود گفت که دوباره به توافق‌نامه هسته ای موسوم به برجام بازمی‌گردد.
این ترورها در سال ۲۰۱۰ نیز تعدادی از دانشمندان ایرانی را در حوزه هسته ای هدف قرار داده بود که هر بار، تهران انگشت اتهام را متوجه اسرائیل می‌کرد.
رسانه اسرائیلی «والانیوز» و سایت آمریکایی «اکسیوس» در روز چهارشنبه، پنجم آذر از «آمادگی ارتش اسرائیل در هفته‌های گذشته برای احتمال حمله نظامی آمریکا به فرمان دونالد ترامپ به ایران» خبر داده‌اند.



نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
TT

نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)

با وجود هیاهوی پیش از مذاکرات اروپا و ایران در ژنو، این مذاکرات بدون ارائه طرح یا نقشه راه جدیدی برای پرونده هسته‌ای برگزار شد. برخلاف تبلیغات رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران، مذاکرات نه تنها به مسائل هسته‌ای محدود نبود، بلکه به روابط نظامی ایران و روسیه نیز پرداخت. این موضوع را دو دیپلمات ارشد اروپایی به "الشرق الأوسط" تأیید کردند.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی اذعان کرد که دیدار میان مقامات ایرانی و اروپایی در ژنو نشان داد که اختلافات میان طرفین در چندین زمینه رو به افزایش است.

دیپلمات دیگری پیش‌تر گفته بود که این دیدارها بخشی از تلاش برای حفظ کانال‌های گفت‌وگو با ایران است. وی افزود که این جلسات جامع خواهد بود و تصمیم‌گیری درباره نحوه برخورد با مسئله هسته‌ای ایران به پس از مشخص شدن سیاست‌های دولت ترامپ در آغاز سال آینده موکول خواهد شد.

ادامه نشست‌های نیویورک در ژنو

به گفته منابع "الشرق الأوسط"، این نشست‌ها از پیش برنامه‌ریزی شده بود و در ادامه گفت‌وگوهایی بود که در سپتامبر گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شد. در آن نشست‌ها، تمرکز بر موضوعات هسته‌ای ایران و همکاری نظامی ایران و روسیه بود.

روز جمعه، مدیران سیاسی وزارت‌خانه‌های خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان با مجید تخت روانچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، دیدار کردند. این نشست‌ها پس از ملاقات مقامات ایرانی با انریکه مورا، میانجی اروپایی در مذاکرات هسته‌ای، برگزار شد.

مورا در پلتفرم «ایکس» (توییتر سابق) نوشت که این نشست «صریح» بوده و او از ایران خواسته است تا همکاری نظامی خود با روسیه را متوقف کند و همچنین بر ضرورت یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای و پایان دادن به مداخلات منطقه‌ای ایران تأکید کرده است.

در مقابل، غریب‌آبادی در واکنش به اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «اروپا به دلیل نبود اعتماد و مسئولیت‌پذیری، بازیکن جدی‌ای نیست.» او همچنین سیاست‌های عمومی اتحادیه اروپا را مورد انتقاد قرار داده و رفتار آن را «غیرمسئولانه» توصیف کرد.

غریب‌آبادی پس از دیدار با نمایندگان تروئیکای اروپایی، نوشت که گفت‌وگوها بر پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز بوده و ایران به منافع مردم خود پایبند است و دیپلماسی و گفت‌وگو را ترجیح می‌دهد. او تأکید کرد که توافق شد کانال‌های دیپلماتیک در آینده نزدیک باز بماند.

 

فرصت مکانیزم ماشه؟

نشست‌های ژنو تنها چند روز پس از آن برگزار شد که فرانسه، بریتانیا و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند که به تصویب رسید. این قطعنامه، ایران را به دلیل عدم همکاری با آژانس و افزایش غنی‌سازی اورانیوم محکوم کرد.

ایران نیز با اعلام برنامه خود برای نصب هزاران سانتریفیوژ جدید، به این اقدام واکنش نشان داد.

با این حال، یک دیپلمات اروپایی به "الشرق الأوسط" گفت که بحث درباره فعال کردن مکانیزم ماشه یا «اسنپ‌بک» هنوز زود است.

بریتانیا نیز پیش‌تر اشاره کرده بود که ممکن است از این مکانیزم استفاده کند و در بیانیه‌ای گفت: «ما همچنان به استفاده از همه اقدامات دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهدیم، از جمله استفاده از مکانیزم ماشه در صورت لزوم.»

مکانیزم ماشه امکان بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به دلیل نقض تعهدات هسته‌ای در توافق 2015 فراهم می‌کند. این توافق توسط ایالات متحده در سال 2018، در دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ترک شد.

ایران از بازگشت ترامپ به استراتژی «فشار حداکثری» و تلاش برای فعال کردن مکانیزم ماشه نگران است. همچنین، تهران بیم آن دارد که قدرت‌های اروپایی نیز این مکانیزم را فعال کنند.

هیاهوی بی‌دلیل

با وجود همه این مباحث، نشست‌های ژنو تنها به پرونده هسته‌ای محدود نبود. یک دیپلمات اروپایی گفت که این جلسات طبق برنامه پیش رفته و او «هیاهوی رسانه‌ای اغراق‌آمیز» پیش از این نشست‌ها را درک نمی‌کند.

پیش‌تر، یکی از مقامات ایرانی به «رویترز» گفته بود که اگر ایران و تروئیکای اروپایی بتوانند «نقشه راه» توافق هسته‌ای را تدوین کنند، آمریکا تصمیم خواهد گرفت که توافق 2015 را احیا کند یا آن را کنار بگذارد.

این توافق در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود و جامعه بین‌المللی باید مذاکراتی برای توافق جدید با ایران آغاز کند. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که توافق فعلی قابل احیا نیست اما می‌تواند مبنایی برای مذاکرات آتی باشد.