چرا ایران از رهبران القاعده میزبانی می‌کند؟

چرا ایران از رهبران القاعده میزبانی می‌کند؟
TT

چرا ایران از رهبران القاعده میزبانی می‌کند؟

چرا ایران از رهبران القاعده میزبانی می‌کند؟

مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا، در آخرین روزهای تصدی مسئولیت خود در ۱۲ ژانویه در سخنرانی در باشگاه ملی مطبوعات در واشنگتن، ایران را به «پایگاه جدید» القاعده توصیف کرد. پمپئو ادعا کرد که پس از ۳۰ سال همکاری، ایران و القاعده در سال‌های اخیر روابط خود را به سطح جدیدی ارتقا داده‌اند.
در سال ۲۰۱۵ فرض بر این بود که تهران «به القاعده اجازه داده تا ستاد عملیاتی جدیدی در خاک خود ایجاد کند»، و اکنون این سازمان تروریستی در زیر پوسته سخت حمایت رژیم ایران فعالیت می‌کند. این اطلاعات از سوی مجله «فارن افرز» تهیه شده‌است.
پمپئو اولین شخصیت سیاسی آمریکا (یا تحلیلگر) نبود که ایران را به حمایت از القاعده متهم کرد. بسیاری از ناظران اظهارات وی را رد کردند و آنها را تبلیغاتی دانستند که هدف آن‌ها دخالت در نزدیکی احتمالی دولت بایدن با تهران است.
ادعای پمپئو در واقع مبتنی بر نوعی حقیقت است، زیرا در سال ۲۰۱۵ ایران برخی از رهبران القاعده را در خاک خود نگه داشته‌است.
پس از تبادل زندانی‌ها با القاعده، تهران به این رهبران آزادی رفت و آمد داد و همچنین به آنها اجازه داد که راحت تر از گذشته بر عملیات جهانی القاعده نظارت کنند.
الگوی همکاری ایران و القاعده یک واقعیت ثابت شده‌است. طبق گزارش کمیته ۱۱ سپتامبر، در دهه ۱۹۹۰، «شبه نظامیان و مربیان برجسته القاعده برای آموزش مواد منفجره به ایران سفر کردند»، در حالی که برخی از شبه نظامیان «از حزب‌الله لبنان مشاوره و آموزش می‌دیدند».
عساف مقدم محقق ضد تروریسم معتقد است که رابطه القاعده با ایران هرگز بالاتر از سطح «همکاری تاکتیکی» نبوده‌است. وی گفت: «ایران به القاعده اجازه داده تا از زمین‌های خود به عنوان مرکزی برای تسهیل فعالیت‌های خود استفاده کند». همان‌طور که بنیانگذار القاعده اسامه بن لادن در یک سخنرانی در سال ۲۰۰۷ گفت، «ایران شاهرگ اصلی پول، پرسنل و ارتباطات است» - اما در عین حال محدودیت‌هایی را برای رهبران القاعده که در آنجا زندگی می‌کنند اعمال می‌کند.
در سال ۲۰۱۱، ایران و القاعده بر سر یک توافق جهت تبادل زندانی‌ها موافقت کردند و چندین نفر از اعضای اصلی القاعده از جمله حمزه پسر بن لادن در ازای دیپلمات ایرانی ربوده شده در پاکستان در سال ۲۰۰۸ آزاد شدند.
چندین سال بعد، در سال ۲۰۱۵، یک تبادل دیگر با یک دیپلمات ایرانی ربوده شده در یمن در سال ۲۰۱۳ انجام شد. این تبادل دوم توضیح می‌دهد که چرا برخی از رهبران القاعده توانسته‌اند آزادانه در ایران زندگی کنند. همان‌طور که نیویورک تایمز و سایر رسانه‌ها گزارش دادند، تبادل زندانیان شامل آزادی پنج «عضو برجسته» بود.
چرا ایران اصرار دارد رهبران القاعده را پیش خود نگه دارد؟ پاسخ احتمالی این است که ایران می‌خواهد اطمینان حاصل کند که القاعده حملات تروریستی علیه ایران انجام نمی‌دهد. زیرا نیروهای القاعده در سراسر خاورمیانه با گروه‌های مورد حمایت ایران جنگیده‌اند.
در همین حال، عموزاده‌های القاعده (یعنی داعش) عملیات خود را در خاک ایران از جمله حملات به پارلمان ایران و حرم آیت الله خمینی در سال ۲۰۱۷ را رسانه ای کرده‌اند؛ بنابراین، حضور رهبران القاعده در این کشور یک بیمه بدنه یا ضمانت شمرده می‌شود.



احتمال مذاکره واشنگتن و تهران پیش از اکتبر ۲۰۲۵

(AP)
(AP)
TT

احتمال مذاکره واشنگتن و تهران پیش از اکتبر ۲۰۲۵

(AP)
(AP)

یک دیپلمات ارشد اروپایی بر این باور است که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به دنبال مذاکره مستقیم و محرمانه با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور است و احتمالاً پیش از اکتبر ۲۰۲۵ به یک توافق جدید دست خواهد یافت.

این دیپلمات که از مذاکرات هسته‌ای پیشین با ایران آگاهی گسترده‌ای دارد، در گفت‌وگو با روزنامه «الشرق الاوسط» اظهار کرد که ماه‌های آینده نقش تعیین‌کننده‌ای در دستیابی به توافقی جدید با تهران خواهد داشت؛ توافقی که جایگزین توافق کنونی می‌شود، توافقی که دولت اول ترامپ از آن خارج شد و اعتبار آن در اکتبر آینده به پایان می‌رسد.

وی تأکید کرد که واشنگتن احتمالاً مذاکرات را با ایران «به‌صورت محرمانه و در مکانی غیر از مکان‌های معمول» که میزبان مذاکرات مشابهی در گذشته بودند، انجام خواهد داد.

در گذشته، واشنگتن و تهران مذاکرات مستقیمی را پیش از توافق هسته‌ای سال ۲۰۰۵ در مسقط، پایتخت عمان، برگزار کردند. همچنین، پس از شکست مذاکرات وین، دور جدیدی از گفتگوها در دوحه انجام شد، جایی که اتحادیه اروپا نقش میانجی را بر عهده داشت.

دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، مذاکرات هسته‌ای را با ایران در قالب گروه ۱+۵ از سر گرفت تا این توافق را به‌طور کامل احیا کند.

در تابستان ۲۰۲۳، مذاکره‌کنندگان اروپایی پیش‌نویس یک توافق را به ایران ارائه دادند، آن‌هم پس از بیش از هفت دور مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده که در وین برگزار شد و در آن، سه کشور اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) به همراه روسیه و چین حضور داشتند. اما ایران در آخرین لحظات از امضای توافق خودداری کرد و خواستار امتیازات بیشتری از دولت بایدن شد، امری که واشنگتن نپذیرفت.

ایران «ضعیف‌تر از گذشته» است

این دیپلمات اروپایی که در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ با «الشرق الاوسط» گفت‌وگو کرد، معتقد است که هر توافقی که اکنون میان واشنگتن و تهران حاصل شود، «بهتر از توافقی نخواهد بود که ایران دو سال پیش رد کرد».

با این حال، وی خوش‌بین است که توافقی تا پیش از اکتبر حاصل شود و افزود: «ایران در حال حاضر در موقعیتی ضعیف‌تر از گذشته قرار دارد» زیرا نفوذ نیروهای نیابتی آن در منطقه به شکلی بی‌سابقه تضعیف شده است.

وی تأکید کرد که «این موضوع به این معناست که هر توافق هسته‌ای جدیدی گسترده‌تر خواهد بود و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران را نیز شامل خواهد شد»؛ مسئله‌ای که تا پیش از این حتی تصور آن نیز ممکن نبود.

برخی کشورهای منطقه‌ای همواره خواستار توافقی گسترده‌تر با ایران بوده‌اند که علاوه بر برنامه هسته‌ای، مداخله‌های منطقه‌ای تهران را نیز محدود کند، اما ایران تاکنون این درخواست را رد کرده است.

ترامپ پیشتر با صدور یک فرمان اجرایی، تحریم‌های ایران را تشدید کرد، اما همزمان اعلام نمود که دولت او «به دنبال مذاکره و دستیابی به توافقی جدید با تهران است».

این دیپلمات اروپایی اظهار کرد که تلاش‌های ترامپ در این زمینه «جدی» است، زیرا او «می‌خواهد نام خود را در تاریخ به‌عنوان یک توافق‌ساز ثبت کند».

بااین‌حال، وی به یک مانع کلیدی اشاره کرد که هنوز پابرجاست: «عدم وجود یک مذاکره‌کننده از سوی آمریکا». وی توضیح داد که دولت جدید ایالات متحده هنوز جانشینی برای رابرت مالی، نماینده ویژه سابق در امور ایران، تعیین نکرده است.

رابرت مالی به دلیل «انتقال اطلاعات محرمانه به طرف ایرانی در جریان مذاکرات غیرمستقیم در وین» از سمت خود تعلیق و مجوزهای امنیتی‌اش لغو شد.

این دیپلمات اظهار کرد که ایران در انتظار تعیین مذاکره‌کننده‌ای از سوی واشنگتن است و «بسیار مشتاق» مذاکره با ایالات متحده می‌باشد.

او حتی مدعی شد که «ایران حاضر است هر توافقی را بپذیرد تا تحریم‌ها علیه این کشور برداشته شود».

وی افزود که این بار «مشوق‌ها و تضمین‌های اقتصادی از سوی اروپا ارائه نخواهد شد»، زیرا اروپا پس از خروج ایالات متحده از توافق و کاهش سطح تجارت با ایران «دیگر مورد اعتماد تهران نیست».

مخاطرات عدم دستیابی به توافق

بااینکه این دیپلمات مطمئن نبود که توافقی تا پیش از اکتبر ۲۰۲۵ حاصل شود، اما گفت: «اگر دولتی در آمریکا قادر به دستیابی به توافقی هسته‌ای با ایران باشد، قطعاً دولت ترامپ خواهد بود» زیرا ایران اطمینان خواهد داشت که هیچ دولت آمریکایی دیگری پس از او، این توافق را لغو نخواهد کرد؛ همان‌طور که ترامپ توافق دوران اوباما را لغو کرد.

وی هشدار داد که اگر توافقی قبل از این تاریخ حاصل نشود، کشورهای اروپایی ممکن است مکانیسم «اسنپ‌بک» را فعال کنند، که منجر به بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران خواهد شد.

سه کشور اروپایی در آخرین نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار دادند که «همکاری ایران در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد» و فعالیت‌های هسته‌ای این کشور «به‌طور مداوم در حال افزایش است» به‌گونه‌ای که دیگر نمی‌توان اطمینان داشت که این فعالیت‌ها صلح‌آمیز باقی مانده‌اند.

این دیپلمات اروپایی هشدار داد که در صورت عدم دستیابی به توافق با ایران تا پیش از اکتبر، «خاورمیانه با یک بحران واقعی مواجه خواهد شد» و این موضوع اسرائیل را به حمله نظامی علیه ایران سوق خواهد داد.