ایران تشدید هسته‌ای می‌کند؛ جناح‌های آن موشکی

حمله به سفارت ایالات متحده در بغداد.. واشنگتن به دنبال تقویت و طولانی‌کردن توافق هسته‌ای

ایران تشدید هسته‌ای می‌کند؛ جناح‌های آن موشکی
TT

ایران تشدید هسته‌ای می‌کند؛ جناح‌های آن موشکی

ایران تشدید هسته‌ای می‌کند؛ جناح‌های آن موشکی

یک روز بعد از توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد بازرسی‌ها برای مدت سه ماه، علی خامنه‌ای رهبر ایران، با اعلام افزایش ۶۰ درصدی میزان غنی‌سازی اورانیوم اوضاع را مجدداً متشنج کرد، همزمان جناح‌های مسلح عراقی وفادار به تهران نیز با پرتاب چندین راکت، سفارت آمریکا در بغداد را هدف قرار دادند.
خامنه‌ای طی اظهاراتی گفت: «حد غنی‌سازی ایران ۲۰ درصد نخواهد بود و تا هرجا که لازم و نیاز کشور باشد اقدام خواهد کرد مثلاً برای پیشران هسته‌ای یا کارهای دیگر ممکن است غنی‌سازی را به ۶۰ درصد هم برسانیم».
او گفت «اگر ایران تصمیم به دستیابی به سلاح هسته‌ای داشت، کسی نمی‌تواند مانع شود».
خامنه ای با اشاره به جلسه پارلمان ایران که نمایندگان به «توافق موقت» با آژانس انرژی هسته ای بین‌المللی در مورد اجرای توافقنامه پادمان جامع اعتراض کردند، از دولت دفاع کرد.
در مقابل، آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه در کنفرانس خلع سلاح در ژنو گفت که کشورش «در صورت عدم دستیابی مطلق ایران به سلاح هسته ای، به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت».
وی افزود که «آمریکا به دنبال تقویت و طولانی‌تر کردن دوره توافق هسته‌ای با ایران است. همچنین باید دیگر نگرانی‌ها از جمله رفتارهای برهم زننده ثبات منطقه‌ای و برنامه موشک‌های بالستیک ایران را رفع کنیم».
از سوی دیگر، چهار فروند راکت از نوع کاتیوشا امشب به اطراف منطقه سبز در نزدیکی سفارت آمریکا در مرکز بغداد اصابت کرد.
آژیر خطر درپی این حمله راکتی در سفارت آمریکا در منطقه سبز به صدا درآمد، اما این ساختمان این سفارت آسیبی ندیده‌است.
در حالی که یکی از موشک‌ها به پشت ساختمان سرویس امنیت ملی عراق اصابت کرد، یک منبع امنیتی اعلام کرد، این راکت‌ها باعث زخمی شدن تعدادی از شهروندان شده‌است.

اتحادیه اروپا؛ خوش‌بینی محتاطانه

در این میان، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نسبت به توافق موقت بین تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد احتمال احیای مذاکرات با هدف نجات توافق هسته ای ایران ابراز «خوش‌بینی محتاطانه» کرد.
وی پس از نشست وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا گفت: «توافق میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان سفر رافائل گروسی به ایران به ما فرصت و زمان مورد نیاز برای بازرسی و نظارت بر تأسیسات هسته ای و تلاش در جهت احیای برجام را می‌دهد».
بورل امیدوار است «خبرهای جدیدی در خصوص تلاش‌های اتحادیه اروپا برای احیای دیپلماسی هسته‌ای با مشارکت آمریکا و ایران اعلام شود».
خبرگزاری فرانسه به نقل از بورل گفت: «من با احتیاط، خوش بین هستم، اما در این مرحله قادر به تضمین نتیجه نیستم». او جزئیات بیشتری در مورد محتوای گفتگوها ارائه نکرده‌است.

وزیر خارجه فرانسه: برنامه هسته‌ای ایران نگران‌کننده است

در همین راستا، ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه روز دوشنبه، گفت که اوضاع در مورد برنامه هسته‌ای ایران نگران کننده است.
به گزارش رویترز به نقل از وزارت خارجه فرانسه، لودریان این اظهارات را در سخنانی در جمع وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل مطرح کرده‌است.
تلویزیون دولتی ایران دوشنبه گزارش داد علی خامنه ای رهبر ایران اظهار داشت که کشور وی ممکن است در صورت نیاز، اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی سازی کند.
او همچنین گفته‌است که هرگز در برابر فشارهای آمریکا بر سر فعالیت هسته ای خود تسلیم نخواهد شد.

برلین خواستار همکاری کامل ایران با آژانس شد

از سوی دیگر، هایکو ماس وزیر خارجه آلمان بار دیگر از ایران خواست تا به تعهدات برجامی خود بازگردد، شفافیت کامل داشته باشد و همچنین همکاری کامل از سوی این کشور با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کند.
ماس در سخنرانی اش در کنفرانس ژنو خواستار نجات توافق هسته ای ۲۰۱۵ شد و گفت این مسئله به نفع تهران است.
او در اشاره تلویحی به سفر گروسی به تهران گفت: ما خواستار پایبندی کامل تهران، شفافیت کامل و همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستیم.
به گزارش رویترز، ماس گفت: «دولت رئیس‌جمهور آمریکا تصمیم برای بازگشت به برجام را منوط به اجرای تعهدات ایران دانسته‌اند، اکنون به نفع ایران است که رویه اش را پیش از این که توافق به طرزی جبران ناپذیر آسیب ببیند، تغییر دهد».

مسکو نتایج سفر گروسی به ایران استقبال کرد

از سوی دیگر، ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه از توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد تداوم فعالیت‌های ضروری بازرسان آژانس در ایران استقبال کرد.
زاخارووا در این خصوص اظهار کرد که «ایران و آژانس به ایجاد شرایط برای آغاز گفت‌وگوهای بنیادی در خصوص بازگشت واشینگتن به توافق هسته‌ای کمک کرده‌اند».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.