احمد زکی یمانی اولین دبیرکل اوپک درگذشت

او باسابقه‌ترین و شاخص‌ترین وزیران نفت تاریخ سعودی بود.. نماد نفت در دوره شوک‌ها.. مرگ گروگان و گروگانگیر در یک روز

احمد زکی یمانی اولین دبیرکل اوپک درگذشت
TT

احمد زکی یمانی اولین دبیرکل اوپک درگذشت

احمد زکی یمانی اولین دبیرکل اوپک درگذشت

شیخ احمد زکی یمانی وزیر نفت اسبق سعودی روز سه‌شنبه ۲۳ فوریه در بیمارستانی در لندن درگذشت. او دارای شخصیتی بود که در زمان وزارت، تأثیرات برجسته ای بر بازارهای جهانی نفت گذاشته‌است.
زکی یمانی دومین وزیر نفت سعودی در حالی در سن ۹۱ سالگی درگذشت که ۲۴ سال سکان نفت و انرژی سعودی، دومین کشور از لحاظ ذخیره نفت و همچنین دومین تولیدکننده طلای سیاه را در دست داشت.
او در بین سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۶ سمت وزیر نفت سعودی را برعهده داشت. سکاندار نفت کشوری که بزرگترین بازیگر در بازار نفت بوده و هست و سیاست‌های نفتی آن نقطه عطفی برای ثبات بازارهای انرژی جهان است.
یمانی در طول ۲۴ سال حضور در وزارت نفت قطب برجسته ای در صنعت انرژی و ستاره ای برای رسانه‌های خارجی بود و کشورش قطب بازار انرژی شد. این مسئله به ویژه پس از بحران جنگ اکتبر ۱۹۷۳، و وقوع اولین شوک نفتی و به دنبال آن انقلاب ایران، که باعث ایجاد شوک دوم شد، خود را نشان داد. در هر دو رویداد، نقش پادشاهی به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در اقتصاد جهانی و ثبات بازارهای نفت برجسته بود.
یمانی در ۳۰ ژوئن ۱۹۳۰ در مکه زاده شد، او در دانشگاه قاهره حقوق خواند و از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد. وی پیش از تصدی وزارت نفت، به عنوان مشاور حقوقی شورای وزیران، وزیر مشاور، عضو شورای وزیران در سال ۱۹۶۰ فعالیت می‌کرد. او بنیانگذار و رئیس مرکز مطالعات جهانی انرژی بود.
وی پس از عبدالله الطریقی (۱۹۱۸–۱۹۹۷) که اولین وزیر نفت در سعودی بین سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۱ بود، دومین وزیر نفت تاریخ پادشاهی عربی سعودی است. احمد زکی یمانی همچنین اولین دبیرکل سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است.
او به همراه ۵ تن از وزیران نفت اوپک بود که در سال ۱۹۷۵ توسط ایلیچ رامیرز سانچز، ملقب به کارلوس و معروف به «شغال» در مقر اوپک در وین به گروگان گرفته شد. عجیب است که یمانی، که از طریق سیاست نفتی جنگ اکتبر ۱۹۷۳، کشور خود را در غرب به عنوان مدافع آرمان فلسطین مطرح کرده بود، کارلوس وی را در چارچوب ادعایش در مورد «حمایت از آرمان فلسطین» هدف قرار داده و تهدید به اعدام کرده‌است.
وزرا به مدت دو روز در یک اتاق پر از دینامیت نگه داشته شدند. سپس آدم ربایان اجازه پیدا کردند از اتریش با هواپیمایی به همراه گروگان‌های خود سفر کنند و ۴۳ ساعت وحشتناک و پر اضطراب دیگر در هواپیمایی که به الجزایر و سپس به لیبی پرواز کرد قبل از بازگشت به الجزایر گذراندند. پس از آن، توافق‌نامه ای در الجزایر حاصل شد و کارلوس ناپدید شد تا اینکه در سال ۱۹۹۴ دستگیر شد و از همان سال در زندان‌های فرانسه به سر می‌برد.
در میان شرکت کنندگان در گروگان‌گیری وزرا، انیس النقاش لبنانی بود که در گروه کارلوس و در صفوف جنبش‌های فلسطین نقش داشت، او با کارلوس در آدم‌ربایی وزرای اوپک در وین در سال ۱۹۷۵ شرکت داشت، اما سرنوشت طوری رقم خورد که انیس النقاش ساعاتی قبل از مرگ احمد زکی یمانی در ۲۲ فوریه ۲۰۲۱ در بیروت بمیرد.



چگونه عراق از «تهدیدی وجودی خطرناک‌تر از داعش» نجات یافت؟

مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
TT

چگونه عراق از «تهدیدی وجودی خطرناک‌تر از داعش» نجات یافت؟

مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)

منابع دیپلماتیک در بغداد به روزنامه «الشرق الاوسط» گفتند مقام‌های عراقی نگران کشیده شدن کشور به جنگ میان ایران و اسرائیل بودند و آن را «تهدیدی وجودی برای عراق» توصیف کردند که خطرناک‌تر از تهدید داعش بود؛ همان گروهی که زمانی یک‌سوم خاک کشور را اشغال کرده بود.

این منابع توضیح دادند:
«داعش یک پدیده بیگانه بود که در نهایت باید از بدن عراق به‌ویژه با توجه به حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی از بغداد برای مقابله با آن طرد می‌شد. اما جنگ ایران و اسرائیل، وحدت عراق را تهدید می‌کرد.»

شرح تهدید وجودی از نگاه منابع دیپلماتیک:

همزمان با آغاز جنگ، بغداد پیام‌هایی از اسرائیل از طریق جمهوری آذربایجان و کانال‌های دیگر دریافت کرد. در این پیام‌ها آمده بود که اسرائیل در صورت حمله‌ای از خاک عراق، پاسخ‌هایی «سخت و دردناک» خواهد داد. اسرائیل مسئولیت هرگونه حمله از خاک عراق را متوجه دولت عراق دانسته بود.

آمریکا نیز از زبان توصیه‌آمیز قبلی عبور کرد و مستقیماً نسبت به عواقب وخیم حملات احتمالی گروه‌های وابسته به ایران هشدار داد.

مقام‌های عراقی نگران «سناریوی فاجعه» بودند. سناریویی که در آن، گروه‌های عراقی به اسرائیل حمله می‌کردند و اسرائیل نیز با موجی از ترورهای هدفمند مشابه آنچه علیه فرماندهان حزب‌الله لبنان و ژنرال‌ها و دانشمندان ایرانی در آغاز جنگ انجام داد، پاسخ می‌داد.

به گفته این منابع، اگر اسرائیل حملات دردناکی علیه این گروه‌ها انجام می‌داد، خشم در میان شیعیان عراق شعله‌ور می‌شد. این وضعیت ممکن بود مرجعیت شیعه را وادار به اتخاذ موضعی جدی کند و در نتیجه، بحران به شکل تقابل مستقیم شیعیان با اسرائیل درمی‌آمد.

این سناریو باعث شد نگرانی‌هایی شکل گیرد مبنی بر اینکه سایر گروه‌های عراقی، شیعیان را مسئول کشاندن کشور به جنگی بدانند که می‌شد از آن دوری کرد. در چنین شرایطی، احتمال بروز شکاف دوباره میان شیعیان و سنی‌ها و تهدید دوباره برای وحدت عراق وجود داشت.

خطر دیگر، موضع احتمالی کردها بود. این احتمال وجود داشت که کردها اعلام کنند دولت مرکزی فقط نماینده یک گروه است، کشور از جنگ‌ها خسته شده و اقلیم دیگر نمی‌خواهد خود را با بغداد درگیر کند؛ چراکه نزدیکی به بغداد، اقلیم را وارد جنگ‌هایی می‌کند که نمی‌خواهد در آن‌ها شرکت داشته باشد.

نقش دولت السودانی

دولت محمد شیاع السودانی با ترکیبی از قاطعیت و تدبیر عمل کرد. به گروه‌ها هشدار داد که تحمل هیچ تلاشی برای کشاندن کشور به جنگی که وحدتش را تهدید می‌کند، ندارد. همزمان، کانال‌های ارتباطی با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه آمریکا، را باز نگه داشت.

موضع ایران و موازنه داخلی
دولت عراق از موضع تهران هم بهره برد. ایران نه‌تنها از گروه‌ها نخواست وارد جنگ شوند، بلکه آن‌ها را به خویشتنداری تشویق کرد. برخی معتقدند تهران نمی‌خواست پس از از دست دادن سوریه، روابطش با عراق را نیز قربانی کند.

عامل مهم دیگر، درک گروه‌ها از بزرگی جنگ بود. آن‌ها می‌دانستند این نبرد از توانشان فراتر است؛ به‌ویژه با توجه به شرایط حزب‌الله در لبنان و نفوذ اطلاعاتی اسرائیل درون ایران. اسرائیل نشان داده بود که اطلاعات دقیقی از گروه‌های دشمن دارد و با برتری تکنولوژیک خود، می‌تواند به اهدافش برسد.

سه حمله ناکام

با وجود فشارها، به گفته منابع دیپلماتیک، گروه‌های بی‌انضباط تلاش کردند سه حمله را طراحی و اجرا کنند؛ اما نیروهای امنیتی عراق توانستند پیش از اجرا آن‌ها را خنثی کنند.

منابع همچنین گفتند که ایران زخمی عمیق برداشت؛ چراکه اسرائیل جنگ را به خاک ایران کشاند و آمریکا را به هدف گرفتن تأسیسات هسته‌ای آن ترغیب کرد. به‌گفته این منابع، اگر ایران در پرونده هسته‌ای امتیاز ندهد، احتمال دور تازه‌ای از درگیری وجود دارد.