دریا، آوردگاه جدید برای رویارویی ایران و اسرائیل

دریا، آوردگاه جدید برای رویارویی ایران و اسرائیل
TT

دریا، آوردگاه جدید برای رویارویی ایران و اسرائیل

دریا، آوردگاه جدید برای رویارویی ایران و اسرائیل

رویارویی بین اسرائیل و ایران در چندین سال گذشته به طور مستقیم و غیر مستقیم در لبنان و سوریه و نوار غزه جریان داشته اما تنش بین دو کشور در چند ماه اخیر به دریا کشیده شد و عملیات خرابکارانه و حملات متعدد مرموز به کشتی ها از سوی دو کشور ادامه دارد.

«جنگ نیابتی» بین اسرائیل و ایران در سالیان متمادی در خاورمیانه جریان دارد. حزب الله مورد حمایت ایران و حماس ، جنبش اسلامی حاکم بر نوار غزه با اسرائیل پیکار می کنند. «گروه های هوادار ایران» در سوریه به طور منظم مورد حمله هوایی اسرائیل قرار می گیرند.

جنگ بین دو کشور به حوزه جاسوسی و سایبری کشیده شد. موساد اسرائیل در یک عملیات اطلاعاتی که عملیات سال ۲۰۱۸ نام گرفت توانست به ۵۵ هزار صفحه و فایل دیجیتال از اطلاعات مربوط به برنامه هسته ای ایران دست پیدا کند. بخشی از این اسناد و فایل ها در دسترس محققان دانشگاه هاروارد قرار گرفت. ایران گفت حملات سایبری به تاسیسات راهبردی کار اسرائیل بوده است.

قاسم سلیمانی سردار با نفوذ ایران و فرمانده سپاه قدس در حمله هوایی آمریکا در عراق کشته شد و شبکه آب اسرائیل مورد حمله سایبری قرار گرفت. محسن فخری زاده دانشمند هسته ای ایران در اواخر ۲۰۲۰ کشته شد و ایران مدعی شد کار اسرائیل بوده است.

سیما شاین تحلیلگر موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل در تل آویو در جلسه مجازی گفتگو با خبرنگاران گفت «در واقع این حملات متقابل همچون زنجیره بهم پیوسته شده اند و هر یک از طرف های درگیر می تواند حمله را به طور متفاوت آغاز کند. شاید برخی مدعی شوند که این روند از ماه ژانویه ۲۰۱۵ آغاز شد چون آن هنگام آرشیو اسناد هسته ای به دست موساد اسرائیل افتاد اما عده ای بر این باورند که ترور سلیمانی نقطه آغازین مواجهه بوده است. تمامی رویدادها با پرونده هسته ای و نیز تلاش ایران برای استقرار در سوریه و تلاش اسرائیل برای جلوگیری از نفوذ ایران در سوریه ارتباط پیدا می کند».

او افزود «مواجهه دریایی بین دو کشور در دو هفته گذشته علنی شد. این رویارویی دو سال تمام در خفا و غیر علنی انجام می شود. می توان گفت ایران و اسرائیل در مسیر تنش زایی حرکت می کنند».

ایران در ۲۰۱۹ اعلام کرد سه نفتکش ایرانی در دریای سرخ مورد حمله قرار گرفتند. اسرائیل می گوید ایران گاهی از مسیر دریایی به متحدانش اسلحه می رساند. اسرائیل درصدد کاهش توان ایران برای دور زدن تحریم های نفتی آمریکا و پر کردن خزانه دولت با درآمدهای نفتی است.

اوضاع در ۲۵ فوریه تغییر کرد و در کشتی باربری اسرائیلی «هلیوس ری» انفجاری رخ داد. انگشت اتهام به سمت ایران نشانه رفت. کشتی کانتینری شهرکرد نزدیک سوریه و پس از آن یک کشتی کانتینربر اسرائیلی به نام لوری در دریای عرب و کشتی کانتینری ایرانی ساویز در دریای سرخ مورد حمله قرار گرفتند. منابع گوناگون سه شنبه (۱۳ آوریل) از حمله به کشتی اسرائیلی هایپیریون ری در نزدیکی سواحل امارات خبر دادند اما جزئیات این حادثه منتشر نشده است.

فرزین ندیمی پژوهشگر موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن شامگاه سه شنبه (۱۳ آوریل) نوشت «کشمکش دریایی اسرائیل و ایران تا حالا شدید نبوده و در سطح خاکستری پایین تر از اقدامات ستیزه جویانه علنی انجام می شود... اما این حملات شتاب بیشتری به خود گرفته و پیش بینی می شود افزایش بیشتری پیدا کند و در سطح وسیع تری انجام شود».

ندیمی افزود «امکان به کارگیری «تاکتیک های جدید» همچون «حمله از طریق پهپاد یا زیردریایی» وجود دارد.

ندیمی بر این باور است که کشتی های مورد حمله آسیب جدی ندیده اند و این گویای این است که طرفین درگیر در این حملات دقیقا محاسبه و تلاش می کنند که از تنش زایی جلوگیری کنند اما او ادامه داد که «هر لغزشی ممکن است امنیت حمل و نقل بین المللی را در معرض تهدید قرار دهد». مناخم مرهاوی تحلیلگر مسائل ایران به فرانس پرس گفت «دو طرف به دنبال تنش زایی نیستند اما شاید کار به جاهای باریک کشیده شود. اسرائیلی ها و ایرانی ها می دانند که این احتمال وجود دارد و درصدد اجتناب از آن هستند».

او خاطر نشان کرد «کار زیادی از دست ایران ساخته نیست چون این کشور با پیامدهای شیوع کرونا دست و پنجه نرم می کند. در مورد مذاکرات با غربی ها هم تقابل با هر کدام از گروه ها به عنوان آخرین گزینه ایران مطرح می شود چون ایران نمی خواهد از طریق تقابل با غربی ها مذاکرات را هم از دست بدهد. هدف ایران از این مذاکرات نجات برجامی است که در ۲۰۱۵ امضا و دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین از آن خارج شد».

مرهاوی بر این باور است که اسرائیل به شدت مخالف بازگشت واشنگتن به برجام است و با این جنگ دریایی غیر علنی و نیز حمله به سایت نطنز «با آتش بازی می کند» چون همچنانکه ایران مدعی است مشخص شد که انفجار کار اسرائیل بود».

مرهاوی افزود «خطر بزرگ برای اسرائیل خدشه دار شدن مناسبات بین این کشور و آمریکا است».



طرح مشترک تل‌آویو و تیم ترامپ برای سرنگونی نظام ایران

رئیس‌جمهور منتخب دونالد ترامپ در جلسه‌ای با اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان (آسوشیتدپرس)
رئیس‌جمهور منتخب دونالد ترامپ در جلسه‌ای با اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان (آسوشیتدپرس)
TT

طرح مشترک تل‌آویو و تیم ترامپ برای سرنگونی نظام ایران

رئیس‌جمهور منتخب دونالد ترامپ در جلسه‌ای با اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان (آسوشیتدپرس)
رئیس‌جمهور منتخب دونالد ترامپ در جلسه‌ای با اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان (آسوشیتدپرس)

در حالی که جامعه جهانی منتظر است رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، دونالد ترامپ، در تاریخ ۲۰ ژانویه وارد کاخ سفید شود و گمانه‌زنی‌ها درباره نحوه برخورد او با مسائل جهانی زیاد است، گزارش‌هایی در تل‌آویو منتشر شده که نشان می‌دهد طی ماه‌های گذشته، چندین طرح توسط اعضای تیم ترامپ، با مشارکت مقامات اسرائیلی، آماده شده است. یکی از این طرح‌ها سرنگونی نظام ایران است.

برنامه‌های مشترک آمریکا و اسرائیل

روزنامه «یسرائیل هیوم» که به جناح راست حاکم در اسرائیل نزدیک است، گزارش داده این برنامه‌ها نشان‌دهنده منافع مشترک آمریکا و اسرائیل هستند. این روزنامه به انتصاب‌های ترامپ در تیمش اشاره کرده و آن را نشانه‌ای از این رویکرد دانسته است. طبق این گزارش، ایران متوجه این تحولات شده و عملیات «الوعد الصادق ۳» را که برای پاسخ به حمله بزرگ اسرائیل در ۲۶ اکتبر آماده شده بود، متوقف کرده است.

از سوی دیگر، روزنامه «یدیعوت آحارونوت» به نقل از منابع آمریکایی گزارش داده که بحث‌هایی در رهبری ایران درباره امکان مذاکره برای توافق هسته‌ای جدید با دولت ترامپ یا ادامه سیاست‌های تهاجمی در جریان است.

«خبرهای ناخوشایند» برای ایران

یکی از تحلیلگران عربی روزنامه «هاآرتص» نوشته است: «رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، این هفته صدمین روز ریاست‌جمهوری خود را جشن گرفت، اما خبرها خوب نیستند. ارزش ریال ایران طی این مدت ۲۰ درصد کاهش یافته و قیمت کالاهای اساسی، برق، آب و حمل‌ونقل بین ۲۵ تا ۷۰ درصد افزایش یافته است. همچنین بیش از ۴۴۰ نفر اعدام شده‌اند، تقریباً دو برابر دوره رئیس‌جمهور پیشین، ابراهیم رئیسی.»

وی افزود: «به زودی مشکلات بیشتری انتظار می‌رود. در بودجه سال آینده کاهش شدید در هزینه‌های رفاه و افزایش ۴۰ درصدی قیمت سوخت پیش‌بینی شده است. این امر نگرانی‌ها از وقوع اعتراضات گسترده مشابه سال ۲۰۱۹ را افزایش داده، اعتراضاتی که در آن حدود ۱۵۰۰ نفر کشته شدند. در همین حال، بودجه نیروهای امنیتی و سپاه پاسداران نسبت به سال گذشته ۲۰۰ درصد افزایش خواهد یافت.»

«شبکه‌ای ضد ایران»

در برابر «تهدید آمریکا» که با تیم ترامپ شکل گرفته، ایران در تلاش است تا یک سیستم دفاعی سیاسی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای خود ایجاد کند. رسانه‌های اسرائیلی تأیید کرده‌اند که مذاکراتی میان ایران و دولت کنونی آمریکا، از طریق بغداد انجام شده و تیم ترامپ نیز در جریان آن قرار گرفته است. این مذاکرات شامل توافقاتی اولیه است، از جمله اینکه ایران دیگر شبه‌نظامیان شیعه وابسته به خود را در عراق علیه آمریکا تحریک نکند و به اهداف آمریکایی و اسرائیلی حمله نکند. در مقابل، عراق متعهد شده تا شورشیان کرد ایرانی را که علیه ایران فعالیت می‌کنند، خلع سلاح کند.

پیشنهاد ترامپ برای توافق

منابعی گفته‌اند ایران خواهان بازگشت به سخنان ترامپ در سال ۲۰۱۹ است؛ زمانی که او پس از خروج از توافق هسته‌ای گفت: «همه کاری که باید انجام شود این است که تماس بگیرند و با من بنشینند. ما می‌توانیم یک توافق منصفانه داشته باشیم. هدف ما فقط این است که ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد. ما چیز زیادی نمی‌خواهیم و حتی می‌توانیم به آنها کمک کنیم تا دوباره به شرایط عالی بازگردند.»

این اظهارات برخلاف مواضع تیم ترامپ در آن زمان بود، که شامل خواسته‌های سخت‌گیرانه‌ای از ایران بود. این خواسته‌ها توسط مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت، مطرح شده بود، از جمله: توقف غنی‌سازی اورانیوم در هر سطح و مقدار، توقف تولید موشک‌های بالستیک، توقف حمایت از حماس، حزب‌الله و جهاد اسلامی، خروج نیروهای ایرانی و حامیانشان از سوریه، و توقف حمایت از حوثی‌ها در یمن.

نگرانی‌ها در تهران

مسئولان ایرانی در حال بررسی این موضوع هستند که آیا ترامپ همان شخصی است که از توافق هسته‌ای خارج شد یا فردی که به دنبال یک «توافق منصفانه» است؟ آیا او خواسته‌های سخت‌گیرانه پمپئو را دوباره مطرح خواهد کرد یا تنها به یک توافق هسته‌ای رضایت می‌دهد؟

برخی تحلیلگران معتقدند اینکه آمریکا به اسرائیل چراغ سبز برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران نشان دهد، هنوز نیاز به اثبات دارد. اگر سیاست‌های ترامپ در دوره اول او را معیار قرار دهیم، جنگی فراگیر در خاورمیانه که آمریکا را مستقیماً درگیر کند، احتمالاً چیزی نیست که واشنگتن یا حتی تهران بخواهد.

تردیدها درباره توانایی اسرائیل

در حالی که اسرائیل موفقیت‌هایی در آسیب زدن به سامانه‌های دفاع هوایی ایران داشته، کارشناسان خارجی تردید دارند که اسرائیل بتواند بدون همکاری آمریکا تمام تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی ایران را نابود کند. این مسائل در تماس‌های تلفنی میان نتانیاهو و ترامپ از زمان انتخابات مطرح شده و همچنین توسط ران درمر، یکی از وزرای نزدیک به نتانیاهو، در سفرش به آمریکا پیگیری شده است.