کارون خشک می‌شود؟

در پی ادامه سیاست انتقال آب از سرشاخه‌ها، سدسازی و تغییرات اقلیمی، کارون در یک قدمی خشکیدن قرار گرفته‌است

عكس: مهر نيوز
عكس: مهر نيوز
TT

کارون خشک می‌شود؟

عكس: مهر نيوز
عكس: مهر نيوز

آژیر خطر کم‌آبی و خشکسالی در ایران دوباره به صدا درآمد و در تازه‌ترین پرده، رود کارون که زمانی به عنوان پرآب‌ترین رود کشور بود، به زمین خاکی برای فوتبال تبدیل شده‌است.
در روزهای گذشته خبرگزاری‌های داخلی ایران، تصاویری از رود کارون در محدوده اهواز منتشر کردند که آب در قسمت‌های بسیار زیادی از آن جریان ندارد. این تصاویر که کاهش محسوس آورد طبیعی اصلی‌ترین رودخانه خوزستان آن هم در میانه بهار را نشان می‌دهد، موجب واکنش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی نیز شده‌است.
قطار خشکسالی در هیمن جا متوقف نشده و تالاب جازموریان در سیستان و بلوچستان را از روی زمین محو کرده و باتلاق گاوخونی در فلات مرکزی کویر شده‌است. برخی از تالاب‌ها در استان فارس نیز حال و روز خوشی ندارند.

* جنگ آب از استان‌ها به روستاها رسیده‌است

عیسی کلانتری معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست ایران با اشاره به گسترش بحران منابع آب در این کشور گفته‌است: «جنگ آب بین استان‌ها شروع شده» و «از استان به استان در حال رسیدن از روستا به روستا است».
کلانتری از استان‌های اصفهان، چهار محال بختیاری، یزد، خوزستان و لرستان به عنوان مناطقی نام برده که جنگ آب در به جریان افتاده‌است.

* آب شور؛ کابوس نخلستان‌های خوزستان

دبی آب کارون ۲۶۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت. کارشناسان می‌گویند خشکی این رودخانه، مخاطرات محیط زیستی و اجتماعی به همراه دارد.
در همین باره، محمد درویش رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در مصاحبه با «همشهری»، با اشاره به تبعات محیط زیستی و اجتماعی خشکیدگی کارون، مهم‌ترین دلیل خشکی کارون را سدها می‌داند و می‌گوید، «دبی حال حاضر رودخانه کارون در محدوده پل سفید اهواز به کمتر از ۲۱۰ مترمکعب در ثانیه کاهش پیدا کرده‌است. این عدد برای اواسط اردیبهشت بسیار نگران کننده است؛ چون اگر دبی کارون به کمتر از ۱۵۰ مترمکعب در ثانیه برسد، احتمال اینکه در مواقع مد، آب شور خلیج به نخلستان‌ها وارد شود، زیاد است و فاجعه بزرگ اقتصادی – محیط زیستی برای جنوب خوزستان، اروندکنار (قصبه) و شادگان (دورق) به همراه خواهد آورد».

* غارت آب کارون در سرشاخه‌ها

در این میان، فعالان محیط زیست، این وضعیت را پیام آور روزهای دشوار در تابستان ۱۴۰۰ می‌دانند. هژیر کیانی دبیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط‌زیست خوزستان به سایت «نورنیوز» گفته‌است: «بحران آب در ایران و به خصوص در خوزستان از روستاهای دهدز در شمال تا روستاهای جُفیر در جنوب، محصول بی‌برنامگی و سوءمدیریت است».
کیانی با اشاره به غارت آب کارون در سرشاخه‌های این رود، گفت: «اراده وزارت نیرو برای خشکانیدن جلگه خوزستان و مهاجرت مردم، پیامدهای خطرناکی به دنبال خواهد داشت».

* کشاندن آب‌های یک گوشه به گوشه دیگر موجب نجات مقصد نمی‌شود

در میان انکار نقش مسئله انتقال آب در خشکیدن رودخانه‌ها از سوی مقامات محلی در خوزستان، هاشم فاطمی وانانی مدیر دفتر حفاظت کیفی منابع آب شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با «جام‌جم» انتقال غیرکارشناسی آب را علت العلل مصائب در حوزه کارون می‌داند و می‌گوید: «سرشاخه اصلی کارون، کوهرنگ است که در مسیر آن تا به حال سه تونل انتقال آب ساخته شده که سهم زیست‌محیطی کارون را برمی‌دارند و تونل بهشت‌آباد که تونل چهارمی است اگر ساخته شود عملاً ارتباط کارون با سرشاخه اصلی که کوهرنگ باشد قطع می‌شود».



نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
TT

نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)

با وجود هیاهوی پیش از مذاکرات اروپا و ایران در ژنو، این مذاکرات بدون ارائه طرح یا نقشه راه جدیدی برای پرونده هسته‌ای برگزار شد. برخلاف تبلیغات رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران، مذاکرات نه تنها به مسائل هسته‌ای محدود نبود، بلکه به روابط نظامی ایران و روسیه نیز پرداخت. این موضوع را دو دیپلمات ارشد اروپایی به "الشرق الأوسط" تأیید کردند.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی اذعان کرد که دیدار میان مقامات ایرانی و اروپایی در ژنو نشان داد که اختلافات میان طرفین در چندین زمینه رو به افزایش است.

دیپلمات دیگری پیش‌تر گفته بود که این دیدارها بخشی از تلاش برای حفظ کانال‌های گفت‌وگو با ایران است. وی افزود که این جلسات جامع خواهد بود و تصمیم‌گیری درباره نحوه برخورد با مسئله هسته‌ای ایران به پس از مشخص شدن سیاست‌های دولت ترامپ در آغاز سال آینده موکول خواهد شد.

ادامه نشست‌های نیویورک در ژنو

به گفته منابع "الشرق الأوسط"، این نشست‌ها از پیش برنامه‌ریزی شده بود و در ادامه گفت‌وگوهایی بود که در سپتامبر گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شد. در آن نشست‌ها، تمرکز بر موضوعات هسته‌ای ایران و همکاری نظامی ایران و روسیه بود.

روز جمعه، مدیران سیاسی وزارت‌خانه‌های خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان با مجید تخت روانچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، دیدار کردند. این نشست‌ها پس از ملاقات مقامات ایرانی با انریکه مورا، میانجی اروپایی در مذاکرات هسته‌ای، برگزار شد.

مورا در پلتفرم «ایکس» (توییتر سابق) نوشت که این نشست «صریح» بوده و او از ایران خواسته است تا همکاری نظامی خود با روسیه را متوقف کند و همچنین بر ضرورت یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای و پایان دادن به مداخلات منطقه‌ای ایران تأکید کرده است.

در مقابل، غریب‌آبادی در واکنش به اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «اروپا به دلیل نبود اعتماد و مسئولیت‌پذیری، بازیکن جدی‌ای نیست.» او همچنین سیاست‌های عمومی اتحادیه اروپا را مورد انتقاد قرار داده و رفتار آن را «غیرمسئولانه» توصیف کرد.

غریب‌آبادی پس از دیدار با نمایندگان تروئیکای اروپایی، نوشت که گفت‌وگوها بر پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز بوده و ایران به منافع مردم خود پایبند است و دیپلماسی و گفت‌وگو را ترجیح می‌دهد. او تأکید کرد که توافق شد کانال‌های دیپلماتیک در آینده نزدیک باز بماند.

 

فرصت مکانیزم ماشه؟

نشست‌های ژنو تنها چند روز پس از آن برگزار شد که فرانسه، بریتانیا و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند که به تصویب رسید. این قطعنامه، ایران را به دلیل عدم همکاری با آژانس و افزایش غنی‌سازی اورانیوم محکوم کرد.

ایران نیز با اعلام برنامه خود برای نصب هزاران سانتریفیوژ جدید، به این اقدام واکنش نشان داد.

با این حال، یک دیپلمات اروپایی به "الشرق الأوسط" گفت که بحث درباره فعال کردن مکانیزم ماشه یا «اسنپ‌بک» هنوز زود است.

بریتانیا نیز پیش‌تر اشاره کرده بود که ممکن است از این مکانیزم استفاده کند و در بیانیه‌ای گفت: «ما همچنان به استفاده از همه اقدامات دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهدیم، از جمله استفاده از مکانیزم ماشه در صورت لزوم.»

مکانیزم ماشه امکان بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به دلیل نقض تعهدات هسته‌ای در توافق 2015 فراهم می‌کند. این توافق توسط ایالات متحده در سال 2018، در دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ترک شد.

ایران از بازگشت ترامپ به استراتژی «فشار حداکثری» و تلاش برای فعال کردن مکانیزم ماشه نگران است. همچنین، تهران بیم آن دارد که قدرت‌های اروپایی نیز این مکانیزم را فعال کنند.

هیاهوی بی‌دلیل

با وجود همه این مباحث، نشست‌های ژنو تنها به پرونده هسته‌ای محدود نبود. یک دیپلمات اروپایی گفت که این جلسات طبق برنامه پیش رفته و او «هیاهوی رسانه‌ای اغراق‌آمیز» پیش از این نشست‌ها را درک نمی‌کند.

پیش‌تر، یکی از مقامات ایرانی به «رویترز» گفته بود که اگر ایران و تروئیکای اروپایی بتوانند «نقشه راه» توافق هسته‌ای را تدوین کنند، آمریکا تصمیم خواهد گرفت که توافق 2015 را احیا کند یا آن را کنار بگذارد.

این توافق در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود و جامعه بین‌المللی باید مذاکراتی برای توافق جدید با ایران آغاز کند. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که توافق فعلی قابل احیا نیست اما می‌تواند مبنایی برای مذاکرات آتی باشد.