جمانا الراشد خبرداد: برنامه‌های بلندپروازانه برای توسعه و رشد «پژوهش و رسانه»

جمانا الراشد
جمانا الراشد
TT

جمانا الراشد خبرداد: برنامه‌های بلندپروازانه برای توسعه و رشد «پژوهش و رسانه»

جمانا الراشد
جمانا الراشد

جمانا الراشد مدیر عامل گروه سعودی پژوهش و رسانه تأکید کرد که برنامه‌های توسعه و رشد جاه‌طلبانه‌ای دارد که براساس میراث این گروه و «برای اجرای استراتژی تحول‌خواه دیجیتال بنا شده‌است، استراتژی‌ای که از نقش ما به عنوان یک نهاد پیشرو در صنعت رسانه در منطقه پشتیبانی می‌کند».
الراشد در اکتبر گذشته به این سمت منصوب شد و چند روز پیش او یک استراتژی تحول‌گرا را برای این گروه معتبر اعلام کرد.
وی در مصاحبه با مجله جهانی «کمپین» گفت که «گروه سعودی پژوهش و رسانه» برای کشف سیستم عامل‌های دیجیتالی جدید تلاش خواهد کرد، همچنین تحقیق، توسعه چشم‌اندازها و سازماندهی رویدادها و نمایشگاه‌های پیشگام را انجام خواهد داد.

متن مصاحبه را می‌خوانید:

* به نظر شما دلیل انتصاب شما در این سمت چیست؟ چه مهارت‌ها و جاه طلبی‌هایی را می‌توانید اضافه کنید که می‌تواند به ما در درک بهتر اهداف شرکت کمک کند؟
-لیاقت! … لیاقت، جاه طلبی، تمرکز و چشم‌انداز، تنها راهی است که در آن می‌توانید ایده‌هایی را که شامل تحولات جسورانه است، ارائه دهید، در حالی که باید عزم راسخ برای پیگیری اجرای آنها را داشته باشید. هنگامی که تصمیم برای انتصاب من را در نظر می‌گیرید، باید تحولی را که پادشاهی شاهد آن است را به خاطر بسپارید. این تحولی است که از بینشی ناشی می‌شود که لیاقت، جاه طلبی و استقامت را در خود جای داده‌است. این چشم‌انداز از بالاترین سطح دولت به تمام جنبه‌های زندگی، از جمله نهادهای خصوصی حاضر در بازار سرمایه مانند گروه سعودی پژوهش و رسانه گسترش یافته‌است.
حقیقت این است که تغییر به نظر اجتناب ناپذیر است، اما اگر بدون فکر و برنامه‌ریزی قبلی رخ دهد، ممکن است ناآرامی‌هایی را ایجاد کند.
در حقیقت، من همیشه اشتیاق عمیقی به روزنامه‌نگاری و رسانه در خود داشته‌ام، که به من الهام بخشید تا تحصیلات و حرفه خود را وقف این صنعت پر جنب و جوش کنم. پس از آن، دنیای دیجیتال ظهور کرد و یک حالت ارتباطی و تعاملی قوی بین ما ایجاد کرد. من همیشه خواننده مشتاق نشریات رسانه ای گروه سعودی پژوهش و رسانه مانند «الشرق الاوسط»، «عرب نیوز» و «سیدتی» و بسیاری دیگر بوده‌ام. این مطبوعات حتی در کار قبلی من به عنوان خبرنگار روزنامه الریاض در لندن نقش مهمی در زندگی من داشتند.
امروز، من خوشحالم و مفتخرم که در جایگاه هدایت تیم ما و در راس یکی از سازمان‌های رسانه ای پیشرو در منطقه قرار دارم. امروز، من می‌کوشم روی زیربنایی که بزرگان رسانه‌های عربی و غول‌های مطبوعات چه از نظر شخصی و چه از نظر حرفه ای ساختند، اقدامات خود را انجام دهم.
ما برنامه‌های بلند پروازانه رشد داریم که هدف آنها ساختن میراث دیرینه گروه سعودی پژوهش و رسانه به منظور اجرای استراتژی تحول دیجیتال است که از نقش ما به عنوان یک سازمان پیشرو در صنعت رسانه در منطقه پشتیبانی می‌کند. گروه سعودی پژوهش و رسانه قرار است به یک نهاد جهانی مدرن تبدیل شود که منبع اخبار و اطلاعات باشد. ما با ارتقای محتوا، ارتقای فناوری مورد اعتماد و سرمایه‌گذاری روی استعدادها، توانایی و مشارکت خود را افزایش خواهیم داد.
ما تلاش می‌کنیم تا خوانندگان خود را توانمند سازیم و زندگی آنها را با محتوای اصلی، منحصر به فرد و برجسته، اخبار و اطلاعاتی که در هر زمان و هر مکان در دسترس است، غنی کنیم.

* نقشه راهی که برای «گروه سعودی پژوهش و رسانه» برای سال‌های آینده تصویب کرده‌اید، چیست؟
-ما با تبدیل مطبوعات چاپی خود به سیستم عامل‌های اصلی دیجیتال و معرفی سیستم عامل‌های جدید که مناطق قبلاً دست نخورده بازار را شکل می‌دهند، تلاش خود را بر گسترش کارها، پیشنهادات دیجیتالی و دسترسی جهانی خود متمرکز می‌کنیم. علاوه بر سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های رسانه ای با ایده‌های جسورانه، ایجاد مشارکت و پروژه‌های مشترک با سازمان‌های رسانه ای پیشرو، مانند «بلومبرگ» و «ایندیپندنت» را داریم. ما در حال کار برای افزودن موارد بیشتر هستیم.
از طرفی دیگر، ما با ارائه مطالب و تجربیات اصلی، منحصر به فرد و متمایز برای مخاطبان خود، به دنبال ساختن «گروه سعودی پژوهش و رسانه» به عنوان یک سازمان رسانه ای پیشرو جهانی متعلق به خاورمیانه و در ارتباط مستحکم با بازار هستیم. این امر در درجه اول از طریق تعهد ما به سیستم عامل‌های مختلف دیجیتال و گسترش اجتماعی، و همچنین پشتیبانی از ارتباطات مبتنی بر محتوای کابلی و ماهواره ای حاصل می‌شود.
علاوه بر این، ما به‌طور مداوم تلاش خواهیم کرد تا توانایی‌های خود را در زمینه داده‌ها و فناوری افزایش دهیم تا از توانایی خود برای درآمدزایی و متنوع سازی منابع درآمد خود پشتیبانی کنیم.
کاملاً واضح است که ما در تلاش خود جدی هستیم و بازده تجاری برای گروه در اولویت است. ما می‌خواهیم به مشتریان، شرکا، تبلیغ کنندگان و سهامداران اصلی خود اعم از مشترک، تولیدکننده محتوا، توزیع کننده محتوا یا دیگران، بالاترین بازده سرمایه‌گذاری و ارزش را برای وقت و هزینه خود در سرمایه‌گذاری در محتوا و سیستم عامل‌های خود ارائه دهیم. هدف ما ارائه داده‌ها و تجزیه و تحلیل‌های بیشتر برای کسب و کار قابل اندازه‌گیری آنها و همچنین تجارب منحصر به فرد است.
من امیدوارم که گروه سعودی پژوهش و رسانه شاهد مشارکت در رهبری اندیشه در سراسر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد، سیاست‌ها، ابتکارات و راه حل‌های جدیدی را برای مسائل موجود که صنعت رسانه‌های عربی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مانند سنجش نظر مخاطبان، هزینه تبلیغات، اقدامات ضد هکر، حقوق مالکیت معنوی، تنوع و گنجاندن اتاق‌های خبر و خارج از اتاق، استانداردهای جهانی و بهترین شیوه‌ها ارائه دهد.
بیشتر اوقات، آنچه برای صنعت خوب است برای ما مفید است! البته، رقابت گزینه خوبی است، اما هنوز کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانیم با هم به نفع همه انجام دهیم.

* گروه سعودی پژوهش و رسانه چگونه خود را با گذار از رسانه سنتی به رسانه دیجیتال سازگار کرده‌است؟ توجه شما به کجا معطوف خواهد شد، و استراتژی شما برای پیشرفت با این انتقال چیست؟
-در ادامه، ما بر روی نام تجاری، محصول و توزیع، محتوای اصلی و برتر، حضور چند پلتفرمی و اتصال چند لمسی تمرکز می‌کنیم. بدیهی است که فرد باید از لحاظ فرهنگی با نفوذ و از نظر تجاری زنده بماند، در حالی که کنترل دقیق بر هزینه‌ها و تلاش برای درآمدزایی را حفظ می‌کند. به‌طور خلاصه، ما به‌طور فزاینده ای محتوای مورد نیاز مخاطبان خود را در سراسر سیستم عامل‌هایی که بیشترین استفاده را دارند، شامل شبکه‌های اجتماعی، پادکست‌ها، کتاب‌های صوتی، کتاب‌های الکترونیکی، رویدادها، بازی‌ها، سکوهای ورزشی الکترونیکی و نمایشگاه‌ها، در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهیم.
استراتژی رشد جدید ما یک فصل جدید هیجان انگیز در تاریخ پر از رشد و نوآوری یک سازمان رسانه ای با سابقه طولانی را نشان می‌دهد. امروز، ما در پنج بخش تجاری جدید شامل: (SRMG Media/ SRMG International / SRMG Think / SRMG X / SRMG Labs) فعالیت می‌کنیم. ما سیستم عامل‌های دیجیتال جدید را کشف خواهیم کرد، تحقیقاتی را انجام خواهیم داد، بینش‌ها را توسعه خواهیم داد و رویدادها و نمایشگاه‌های برجسته را برای بهبود ارتباطات شخصی از طریق سیستم عامل‌های دیجیتال خود ترتیب خواهیم داد.

* چگونه تیم اداری خود را انتخاب کردید؟ به دنبال چه ویژگی‌ها و مهارت‌هایی بودید؟
-موفقیت در این تلاش‌ها نه تنها به انتخاب مهارت‌های خوب در موقعیت‌های محوری بستگی دارد، بلکه به تعیین افراد با مهارت در همه سمت‌ها نیاز دارد. لیاقت، جاه طلبی و استقامت از اصلی‌ترین ویژگی‌های گروه سعودی پژوهش و رسانه در انتخاب مهارت‌های جدید است. تیم کاری که از من حمایت می‌کند به نوعی کار می‌کند که من را تکمیل می‌کند و تکامل می‌بخشد، همه ما در حال کار روی طرح جدید هستیم. مطمئناً، حضور یک تیم کاری قدرتمند با هدایت چشم‌انداز روشن باعث رشد سریع و تغییر خواهد شد. غالباً استدلال می‌شود که افراد حاضر در صنایع فرهنگی و خلاقیت از لحاظ اهمیت با موقعیت و جایگاه بخش املاک و مستغلات برابر هستند.
در واقع، مردم بزرگترین سرمایه ما هستند و توسعه مداوم گروه سعودی پژوهش و رسانه به تعهد ما در حفظ بهترین استعدادها بستگی دارد، در حالی که برای جذب استعدادهای جدید تلاش می‌کنیم.
به موازات این، ما در مورد آموزش و اصلاح مهارت‌های تیم کاری در گروه سعودی پژوهش و رسانه کار خواهیم کرد. مأموریت ما مستلزم تلاش برای نشان دادن بهترین‌ها در تیم ماست و ما در ازای آن بهترین‌ها را داریم. استراتژی جدید ما تأکید ویژه ای بر پرورش مهارت‌ها و پیشرفت حرفه ای دارد، به طوری که می‌توانیم به نسل بعدی روزنامه نگاران، تولیدکنندگان محتوا و سایر متخصصان رسانه کمک کنیم.
به نوبه خود، من می‌خواهم که همه کارکنان گروه سعودی پژوهش و رسانه نسبت به آنچه انجام می‌دهند احساس اشتیاق کنند و احساس قدرت کنند که به آنها انگیزه می‌دهد، ایده‌ها و راه حل‌های خلاقانه ارائه دهند و در روند خلاقیت جسور باشند.
تخصص تحریریه ما در ۵۰ سال گذشته بخش بزرگی از موفقیت ما بوده‌است و در قلب هر کاری که برای ۵۰ سال آینده انجام خواهیم داد همچنان خواهد بود، زیرا محتوای تأثیرگذار و منحصر به فرد پایه و اساس هر کاری است که ما انجام می‌دهیم.

* انتصاب شما باعث مطرح شدن چیزهای زیادی در مورد موج جدید آزادی در پادشاهی شده‌است که استعدادهای زن را ارزش و ارج می‌دهد. دربارهٔ زنان شاغل در صنعت رسانه در سال‌های آینده به چه چیز دیگری امیدوارید یا انتظار دارید ببینید؟
-زنان بخش اساسی رشد و پیشرفت هر گروه، جامعه یا بخشی هستند، زیرا زنان در صنایع فرهنگی و نوآورانه، در سطح منطقه ای و جهانی نقش حیاتی دارند. نمونه کارهای گسترده متعلق به گروه سعودی پژوهش و رسانه، یکی از پیشگامان بازار نشریات علاقه‌مند به زنان، از جمله «سیدتی»، «هی» و «الجمیله» - شامل مطالب برجسته مربوط به زنان از دهه هشتاد قرن گذشته بوده‌است، ما هنوز در تلاشیم تا زمینه شنیدن صدای همه را فراهم کنیم و بتوانیم داستان خود را بازگو کنیم.
ما با پرداختن به مسائل واقعی و بیان داستان‌هایی که اکثر زنان (سعودی و عربی) بدون تحریف، اغراق و تعصب به آنها اهمیت زیادی می‌دهند افتخار می‌کنیم؛ بنابراین، میلیون‌ها زن در پادشاهی عربی سعودی و سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا به دنبال محتوای ما هستند، که به نوبه خود انگیزه ما برای انجام کارهای بیشتر است. مطمئناً ما هنوز در این مسیر کارهای زیادی داریم و قصد نداریم تنبل شویم و از آنچه به دست آورده‌ایم راضی باشیم.
با استراتژی تحول گرایانه جدید، ما می‌خواهیم گروه سعودی پژوهش و رسانه به عنوان یک مرکز برای جذب استعداد و تمرکز بر توسعه حرفه ای تبدیل شود، در حالی که زنان بیشتری را تشویق می‌کنیم که به ما بپیوندند و در صنعت رسانه و اتاق خبر نقش آفرینی کنند. ما معتقدیم که این امر به شدت در قرار دادن گروه سعودی پژوهش و رسانه در قلب آینده دیجیتال در خاورمیانه، توانمندسازی متخصصان رسانه، روزنامه نگاران و تولیدکنندگان محتوا و تغییر نحوه آموزش و تولید روزنامه‌نگاری کمک خواهد کرد.

* ماهیت رابطه بین گروه سعودی پژوهش و رسانه و دولت از نظر دستورالعمل‌های تحریریه، سانسور و غیره چیست؟ چگونه شما با هم کار می‌کنید، و چگونه تغییر می‌کند؟
- هر یک از نشریات ما، مانند هر نشریه ای در جهان، خط مشی خاص خود را دارد. ما با پوشش و داستان‌های خود با حداکثر صداقت مطابق با بهترین روش‌های جهانی رفتار می‌کنیم.
اگر به تاریخ ما از سال ۱۹۷۲ برگردید، متوجه خواهید شد که نشریات گروه سعودی پژوهش و رسانه مانند «الشرق الاوسط» و «عرب نیوز» هرگز در بحث و بررسی ایده‌های غیرمحبوب شرم نکرده‌است. از جمله ، انتشار مجله «سیدتی» در دهه هشتاد قرن گذشته در زمانی که جامعه در بحث علنی دربارهٔ مسائل مربوط به زنان باز نبود، چه رسد به وجود یک مجله اختصاص داده شده به زنان.
ما منبع اصلی اخبار، اطلاعات و محتوای سبک زندگی بوده‌ایم و نقش مهمی در بیان داستان‌های صادقانه و منحصر به فرد در مورد خاورمیانه داشته‌ایم. این تاریخ غنی و منحصر به فرد اساس گروه سعودی پژوهش و رسانه را تشکیل می‌دهد. بر این اساس، ما از نقش مهمی که مطبوعات در جامعه ایفا می‌کنند، آگاه هستیم.
در گروه سعودی پژوهش و رسانه، سردبیران ما شیوه پوشش ما را تعیین می‌کنند و ما یک سنت غرورآمیز داریم که اخبار را از منظر واقعی به صورت بی طرفانه و دقیق پوشش می‌دهیم. این روش همچنان ادامه خواهد یافت که ما به رشد و اتخاذ بسترها و ایده‌های جدید ادامه دهیم. اهداف ما حول توانمندسازی مخاطبان جهانی، غنی سازی زندگی مردم، سرمایه‌گذاری در دانش و ایجاد ارتباطات جهانی پایدار است.



حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.