واکنش بلینکن به انتقادات خامنه‌ای: توپ در زمین ایران است

وزارت خارجه آمریکا: در ابراز نگرانی از همه فعالیت‌های تهران صریح بودیم

واکنش بلینکن به انتقادات خامنه‌ای: توپ در زمین ایران است
TT

واکنش بلینکن به انتقادات خامنه‌ای: توپ در زمین ایران است

واکنش بلینکن به انتقادات خامنه‌ای: توپ در زمین ایران است

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا امروز پنجشنبه ضمن مردود دانستن انتقادات علی خامنه ای رهبر ایران، از ایالات متحده دربارهٔ بازگشت به پایبندی متقابل به توافق هسته ای اعلام کرد که «روند مذاکرات با ایران نمی‌تواند به‌طور نامحدود ادامه یابد و در حال حاضر توپ در زمین ایران است».
وزیر امور خارجه ایالات متحده که به کویت سفر کرده‌است، به انتقادات خامنه ای واکنش نشان داد؛ انتقاداتی که ناکامی مذاکرات وین را در نتیجه «لجاجت» دانست، به این دلیل که بازگشت به توافق‌نامه را به پرونده موشکی ایران و نقش منطقه ای آن گره خورده‌است. بلینکن این ادعاها را رد کرد.
امیدها برای احیای سریع توافق‌نامه، که به ایران اجازه می‌داد در ازای محدود کردن برنامه هسته ای خود، شاهد تخفیف تحریم‌ها باشد، کم رنگ شده‌است.
بلینکن گفت که آمریکا برای بازگشت به توافق هسته ای حسن نیت و تمایل نشان داده‌است، اما این روند نمی‌تواند به‌طور نامحدود ادامه یابد و اکنون توپ در زمین ایران است.
ایران این اظهرات را رد کرده و اصرار دارد که از آنجایی که ایالات متحده، تحت ریاست جمهوری پیشین دونالد ترامپ، از توافق سال ۲۰۱۵ خارج شد، ابتدا باید برای لغو تحریم‌ها اقدام کند.
پیش از این، سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده در مصاحبه ای از طریق ایمیل به «الشرق الاوسط» گفته بود که دولت رئیس‌جمهور بایدن «صادقانه و ثابت قدم در مسیر دیپلماتیک معنادار برای دستیابی به بازگشت متقابل به انطباق با برنامه جامع اقدام مشترک حرکت کرده تا از این طریق مجموعه کاملی از نگرانی‌های ما دربارهٔ ایران را برطرف کنیم».
وی افزود: «ما این کار را انجام می‌دهیم زیرا می‌دانیم که بازگشت متقابل به پیروی از برجام در راستای منافع ملی آمریکا است. ما کاملاً واضح بودیم که آماده بازگشت به وین هستیم تا مذاکرات را از سر بگیریم، در حالی که در مورد ایران نمی‌توان همین حرف را زد».
وی گفت که همه ادعاهای دیگر نمی‌توانند این مسئله را پنهان کنند، و ما از ایران می‌خواهیم که به مذاکرات برگردد تا بتوانیم به نتیجه برسیم. وزیر خارجه بلینکن نیز گفته‌است: «این فرصت برای همیشه دوام نخواهد داشت».
در این میان، روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزارشی به نقل از مقام‌های ارشد نظامی و دیپلماتیک آمریکا آورده‌است که شاهد افزایش قابل توجه استفاده از موشک‌های هدایت شونده و پهپاد علیه نیروها و متحدان آمریکا هستند و پهپادهای ایران به تهدیدی فزاینده، قریب‌الوقوع و خطرناک تر از برنامه هسته ای و موشک‌های بالستیک برای متحدان ما در منطقه خاورمیانه تبدیل شدند.
این گزارش می‌افزاید: «آمریکا بعضی از بخش‌های برنامه موشکی ایران را در سال‌های گذشته تحریم کرده‌است اما این مقامات آمریکایی گفتند هدف قرار دادن شبکه‌های تدارکاتی ایران مانند تأمین کنندگان قطعاتی که برای ساختن پهپادها و موشک‌های نقطه زن لازم است، به‌طور موثرتری می‌تواند در این فعالیت‌ها خلل ایجاد کند».
این روزنامه به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی اضافه کرد: «این بخشی از یک رویکرد جامع است، بنابراین ما با تمامی جنبه‌های تهدید ناشی از ایران سر و کار داریم».
گزارش وال استریت ژورنال اضافه کرد که این توانایی‌های ایران در سال ۲۰۱۹ برجسته شد هنگامی که یک حمله هواپیمای بدون سرنشین نیمی از تولید نفت خام را در سعودی را متوقف کرد. ایالات متحده، تهران را مقصر دانست.
مقامات فاش کردند که در میان افزایش تنش‌ها پس از کشته شدن قاسم سلیمانی مغز متفکر عملیات خارجی در «سپاه پاسداران»، واشینگتن پس از چند ماه، به فکر بمباران کارخانه ساخت این هواپیماها در نزدیکی شهر اصفهان در مرکز ایران افتاده بود.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.