خشم غربی‌ها در سازمان‌ملل به دلیل ناکامی در توافق با ایران

خشم غربی‌ها در سازمان‌ملل به دلیل ناکامی در توافق با ایران
TT

خشم غربی‌ها در سازمان‌ملل به دلیل ناکامی در توافق با ایران

خشم غربی‌ها در سازمان‌ملل به دلیل ناکامی در توافق با ایران

ایالات متحده و اروپایی‌ها خشم خود را از ایران پنهان نکردند، زیرا این کشور هفته گذشته در سازمان ملل متحد هیچ «سیگنال روشنی» دربارهٔ قصد خود برای از سرگیری مذاکرات برای نجات توافقنامه پرونده هسته ای ایران ارائه نداد.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه در نشستی خبری در نیویورک در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «هنوز توافقی از سوی ایران برای بازگشت به گفت و گوهای وین نداریم».
او در ادامه اضافه کرد که «سؤال این است که آیا ایران آماده انجام چنین کاری است و اگر هست در چه زمانی. ما منتظر پاسخ در این مورد هستیم».
این نشست سالانه قرار بود فرصتی باشد تا غربی‌ها با سخنرانی ویدئویی ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور محافظه کار از طریق ویدئو و ملاقات‌های متعدد پشت صحنه با حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه خود، نیت و اهداف دولت جدید ایران را بسنجد.
مذاکرات غیرمستقیم بین واشینگتن و تهران در آوریل در وین با میانجی گری اروپایی‌ها، چین و روسیه، دیگر امضاکنندگان توافق هسته ای ۲۰۱۵ آغاز شد.
هدف از این مذاکرات: نجات متنی است که قرار است مانع دستیابی ایران به بمب اتمی شود که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۲۰۱۸ از آن کناره‌گیری کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا نیز با برداشتن بخشی از تحریم‌ها اعلام کرد، در صورتی که ایران به‌طور کامل به تعهدات خود در توافق اتمی عمل کند ایالات متحده آماده بازگشت به آن است. اما این مذاکرات از زمان انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن متوقف شده‌است.
از سوی دیگر، وزیران خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا و همچنین جوزپ بورل وزیر خارجه اتحادیه اروپا، فقط یک شرط به همتای ایرانی خود ارائه کرده‌اند و آن هم از سرگیری سریع مذاکرات است.
انریکه مورا معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه در توییتی نوشت: «پس از مجمع عمومی سازمان ملل، بازگشت کامل به اجرای برجام در اولویت است».
به گفته همه، تمام قدرت‌های بزرگ که متن ۲۰۱۵ را با تهران امضا کردند، از جمله مسکو و پکن، «بر ضرورت از سرگیری مذاکرات در اسرع وقت از نقطه ای که به آن رسیده‌اند» توافق دارند.
میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پیامی توئیتری تأکید کرد که «مذاکرات پیرامون برجام نه باید از ابتدا آغاز شود، بلکه باید دنباله مذاکرات ۲۰ ژوئن (۲۰۲۱) باشد».
اما انتظار می‌رود این جبهه متحد با دست خالی نیویورک را ترک کند. یک مقام ارشد آمریکایی که از افشای نام خود خودداری کرد، در روز پنجشنبه گفت: «تاکنون، واضح است هیچ نشانه ای وجود ندارد که نشان می‌دهد که ایران آماده بازگشت است» و «سعی در حل مسائل برجسته» دارد. وی افزود: «هیچ اتفاقی نیفتاده است که ما را خوشبین تر کند».
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اما دربارهٔ دیدار با حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در صفحه توییترش نوشت: این مقام ایرانی از تمایل کشورش برای از سرگیری مذاکرات در آینده نزدیک اطمینان داد.
یک منبع دیپلماتیک فرانسوی اما گفت: «ما احساس نمی‌کنیم که آنها تمایل به سرعت بخشیدن به امور را دارند».
یک نشانه نگران کننده برای اروپایی‌ها و همچنین آمریکایی‌ها وجود دارد: ایرانی‌ها از برگزاری اجلاس وزرای کشورهای باقی مانده در توافقنامه، که هر ساله در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار می‌شود، خودداری کردند.
این مقام آمریکایی گفت: «ما آماده ایم که صبور باشیم، اما سه ماه می‌گذرد و از آن زمان ایران به برنامه هسته ای خود ادامه می‌دهد».
از سوی دیگر ، آنتونی بلینکن هشدار خود را تکرار کرد و گفت که زمان برای نجات توافق به زودی دیر می‌شود، اگرچه در حال حاضر این یک اولتیماتوم بدون مهلت است. دولت بایدن سپس باید برنامه B را اجرا کند، که مراقب است در این مرحله فاش نشود.
باربارا اسلاوین مدیر پروژه ایران در شورای آتلانتیک به خبرگزاری فرانسه می‌گوید که ایرانی‌ها «مدت زمان سرگرمی را طولانی می‌کنند»، به خصوص به این دلیل که آنها هنوز مذاکره کنندگان خود را انتخاب نکرده‌اند و «در تلاش هستند تا ببینند آیا می‌توانند کمی بیشتر از این‌ها نسبت به دولت قبلی چیزی عایدشان شود».
وی با اشاره به وخامت اوضاع اقتصادی کشور می‌گوید: «اما من هنوز فکر می‌کنم که آنها باید به پای میز مذاکره برگردند». وی می‌افزاید: «آنها واقعاً نیاز دارند که تحریم‌ها را لغو کنند».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.