بایدن به دنبال ایجاد توازن در مذاکرات پیش رو با ایران

EPA
EPA
TT

بایدن به دنبال ایجاد توازن در مذاکرات پیش رو با ایران

EPA
EPA

زمانی که مذاکرات برای احیای توافق هسته ای با ایران در اواخر نوامبر از سر گرفته شود، ایالات متحده همزمان با بدبینی فزاینده آمریکا در مورد نیات تهران، باید تعادل ظریفی بین امتیاز دادن و فشار به تهدیدات نظامی پیدا کند.
پس از تعلیق نزدیک به پنج ماه، ایران و اتحادیه اروپا، در تلاش برای احیای توافقنامه ۲۰۱۵ با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای، از سرگیری مذاکرات در ۲۹ نوامبر در وین را اعلام کردند.
این توافق باعث شد تا در ازای کاهش فعالیت‌های هسته ای و تضمین صلح برنامه ایران، بسیاری از تحریم‌های اقتصادی که علیه تهران وضع شده بود، برداشته شود. اما از زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا تصمیم گرفت کشورش را در سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه از آن خارج کند، تأثیرات آن متوقف شده‌است.
با این حال، از زمانی که مذاکرات در ژوئن متوقف شد، وضعیت بسیار تغییر کرده‌است. ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور محافظه‌کار تندرو، قدرت را در ایران به دست گرفت و حمایت خود را از روند دیپلماتیک برای لغو تحریم‌ها تأیید کرد. با این حال، وی تأکید کرد که کشورش «به خاطر مذاکره» مذاکره نخواهد کرد و وضعیت اقتصادی خود را به «امیال بیگانگان» رهن نخواهد کرد.
در همین حال، غربی‌ها نگرانی‌های «بزرگ و فزاینده» خود را در مورد فعالیت‌های هسته ای تهران ابراز کرده‌اند. در حالی که ایران از اجرای بسیاری از تعهدات اساسی خود تحت توافق هسته ای عقب‌نشینی کرده‌است، نزدیک به یک سال پس از خروج ترامپ از آن و اعمال مجدد تحریم‌ها، بحران اقتصادی شدیدی بر این کشور منعکس شده‌است.
اگر جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در ابتدای سال به توانایی خود برای احیای توافق ابراز اطمینان کرد، او دیگر نگرانی خود را پنهان نمی‌کند و واشینگتن در حال کار بر روی یک طرح جایگزین در صورت عدم بازگشت به توافق وین است.
مذاکراتی که در وین بین ایران، فرانسه، بریتانیا، آلمان، چین، روسیه و اتحادیه اروپا با مشارکت غیرمستقیم آمریکا انجام می‌شود، با هدف تعیین تحریم‌های لغو شده علیه ایران و یک جدول زمانی برای بازگشت ایران به تعهدات خود است.
کلسی داونپورت مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات به خبرگزاری فرانسه می‌گوید، «دولت بایدن بدون تسلیم شدن در برابر فشار ایران، باید با اثبات به این کشور که در صورت احیای توافقنامه از لغو تحریم‌ها سود خواهد برد، روی طناب محکمی حرکت کند».
موضوع تحریم‌هایی که دولت قبلی آمریکا مجدداً اعمال کرد، یک معضل واقعی را ایجاد می‌کند، زیرا شبکه‌ای را تشکیل می‌دهد که باز کردن آن دشوار است و با تحریم‌های جدید اعمال شده توسط دولت فعلی آمریکا مشابه تحریم‌های برنامه هواپیماهای بدون سرنشین ایران پیچیده‌تر شده‌است.
فراتر از این مسائل، رهبران ایران خواستار تضمینی هستند که هرگونه سازشی که حاصل شود با انتقال قدرت در ایالات متحده ساقط نخواهد شد.
این تضمینی است که بایدن نمی‌تواند ارائه کند، زیرا جمهوری خواهان هشدار داده بودند که در صورت به دست گرفتن مجدد قدرت، توافق را لغو خواهند کرد. با این حال، رئیس‌جمهور دموکرات در بیانیه ای مشترک با همتایان اروپایی خود وعده داد که «تا زمانی که ایران به آن احترام بگذارد، به (توافق) احترام خواهد گذاشت».
میخائیل اولیانوف مذاکره‌کننده روس، «پیشرفت مهم در راستای تضمین‌ها و تضمین‌های مورد نیاز ایران» را ستایش کرد.
اما سؤال واقعی برای غربی‌ها این است که آیا رئیس‌جمهور و رهبر ایران، واقعاً می‌خواهند توافق را نجات دهند؟
اگر مذاکره‌کنندگان ایرانی در ۲۹ نوامبر با درخواست‌هایی که غیرواقعی تلقی می‌شوند وارد پایتخت اتریش شوند، ممکن است آمریکایی‌ها به این نتیجه برسند که این درست نیست.
ایالات متحده لحن را به‌طور قابل توجهی تشدید کرد، به طوری که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه این کشور، در اواسط اکتبر در تهدیدی ضمنی به استفاده از گزینه نظامی هشدار داد که کشورش آماده است در مواجهه با چنین احتمالی، «همه گزینه‌ها» را بررسی کند. در همین حال، همتای اسرائیلی وی، یایر لاپید در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک به صراحت به استفاده از گزینه نظامی اشاره کرد.
چند روز بعد، دیپلمات سابق دنیس راس، که به روسای جمهور دموکرات مشاوره می‌داد، تا آنجا پیش رفت که ادعا کرد «تهدید به جنگ، تنها راه برای رسیدن به صلح با ایران» است.
او در مقاله ای در «فارین پالیسی» با اشاره به «ناکافی بودن» اشاره «روتین» به «گزینه‌های دیگر» نوشت: «تهران دیگر واشینگتن را جدی نمی‌گیرد. برای احیای توافق هسته ای، تهدید تشدید تنش نظامی باید روی میز باشد».
او معتقد است که «اگر ایالات متحده بخواهد خطر درگیری را کاهش دهد و به دیپلماسی فرصت موفقیت بدهد، دولت بایدن باید ترس از واکنش آمریکا را دوباره در ایران زنده و فشار بسیار مؤثرتری را اعمال کند».
اما کلسی داونپورت معتقد است که «تهدیدهای نظامی ممکن است علیه آمریکا باشد» زیرا این تهدیدها ایران را به‌طور فعالانه به دنبال ساخت بمب هسته ای برای دفاع از خود هل دهد.
این کارشناس اذعان کرد: مشکل این است که «آمریکا هیچ گزینه خوبی، جز بازگشت به توافق وین ندارد».
آدام شیف نماینده دموکرات نیز معتقد است که افزایش تحریم‌ها دشوار به نظر می‌رسد زیرا مجازات‌های اعمال شده در حال حاضر شدید هستند. در حالی که بقیه کشورهای جهان پس از ناراحتی آنها از تغییر موضع ایالات متحده در دوره ترامپ، با این تحریم‌ها همراه نخواهند شد.
کلسی داونپورت برای باز نگه داشتن درهای دیپلماسی، به دولت بایدن پیشنهاد کرد که سایر خواسته‌های خود مبنی بر توقف مداخله ایران در خاورمیانه و محدود کردن برنامه موشک‌های بالستیک خود را روی میز بگذارد.
اما وی خاطرنشان کرد که «مذاکرات طولانی و پیچیده ممکن است زمان ببرد و برنامه هسته ای ایران تا حدی توسعه یابد» که اسرائیل را وادار به اجرای تهدیدات نظامی خود همراه با به وجودآمدن «خطر تشدید جنگ» کند.



رایزنی‌های سیاسی میان مصر و ایران برای توسعه روابط دوجانبه

کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
TT

رایزنی‌های سیاسی میان مصر و ایران برای توسعه روابط دوجانبه

کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)

مصر و ایران توافق کردند مسیر بررسی و شناسایی ظرفیت‌های روابط دوجانبه را ادامه دهند.
وزیر خارجه و مهاجرت مصر، بدر عبدالعاطی، در یک نشست خبری مشترک با همتای ایرانی‌اش، عباس عراقچی، در قاهره در روز دوشنبه اعلام کرد: «مسیر جدیدی برای مشورت‌های سیاسی بین دو کشور آغاز شده که در سطحی پایین‌تر از وزیران خارجه برگزار خواهد شد و ابعاد مختلف روابط دوجانبه را بررسی خواهد کرد.»

عباس عراقچی روز دوشنبه به قاهره سفر کرد و با رئیس‌جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی، دیدار داشت. همچنین دو نشست، یکی دوجانبه و دیگری گسترده‌تر، با وزیر خارجه مصر، بدر عبدالعاطی برگزار کرد. این دیدارها به‌عنوان نشانه‌ای از حرکت روابط دو کشور به‌سوی گام‌های نزدیک‌تر تلقی شد.

بر اساس بیانیه رسمی دفتر ریاست‌جمهوری مصر، السیسی و عراقچی «بر اهمیت ادامه مسیر فعلی برای بررسی چشم‌اندازهای توسعه مشترک روابط بین دو کشور تأکید کردند.»

وزیر خارجه مصر در این نشست خبری گفت که گفتگوها «بر لزوم گسترش روابط دوجانبه تمرکز داشت، با در نظر گرفتن نگرانی‌های هر دو طرف»، و تأکید کرد که «تمایل متقابل برای توسعه روابط وجود دارد.» او افزود که دیدارهای متقابل دو طرف «نشان‌دهنده تحول مثبتی در روابط دوجانبه است.»

از سوی دیگر، عباس عراقچی در این نشست خبری گفت: «این چهارمین دیدار من با رئیس‌جمهور السیسی است و بیش از ۱۰ دیدار نیز با وزیر خارجه مصر داشته‌ام. این نشان می‌دهد که کشورم چقدر به گسترش روابط با مصر اهمیت می‌دهد.»

او اضافه کرد: «اراده‌ای برای توسعه روابط و گسترش همکاری‌ها در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و دیگر زمینه‌ها وجود دارد.» عراقچی ادامه داد: «ما اراده‌ای داریم برای تقویت روابط و رفع موانع آن. مسیر اکنون بیش از هر زمان دیگری برای توسعه روابط باز است.»

وی همچنین به «ادامه گفت‌وگوهای سیاسی و توافق بر افزایش مبادلات تجاری و همکاری در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی، به‌ویژه در موضوعات منطقه‌ای» اشاره کرد و گفت: «سطح اعتماد بین قاهره و تهران هیچ‌گاه تا این حد بالا نبوده است.»

ایران و مصر در سال ۱۹۷۹ روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند و پس از ۱۱ سال، تنها در سطح کاردار روابط را از سر گرفتند. در دو سال گذشته، چندین دیدار میان وزیران دو کشور برای بررسی امکان توسعه روابط انجام شد. در مه ۲۰۲۳، دولت ایران به وزارت خارجه دستور داد تا گام‌هایی برای تقویت روابط با مصر بردارد.

افزون بر دیدارهای وزرای خارجه، دیدار میان السیسی و رئیس‌جمهور فقید ایران، ابراهیم رئیسی، در نوامبر ۲۰۲۴ در ریاض نیز از جمله نقاط عطف در این مسیر بود.

هدی رؤوف، استاد علوم سیاسی و رئیس بخش مطالعات ایران در مرکز مطالعات استراتژیک مصر، به روزنامه «الشرق الاوسط» گفت: «سفر عراقچی به قاهره با هدف تداوم گفت‌وگوها و بررسی امکان نزدیکی بیشتر میان دو کشور انجام شده، به‌ویژه در شرایطی که ایران در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای بهبود روابط انجام داده و مصر نیز با احتیاط به این موضوع نگاه کرده است.»

او افزود: «این سفر حاکی از تحول مثبت در روابط و نشانگر گام‌هایی عملی در جهت نزدیکی بیشتر دو کشور در آینده است، به‌ویژه در زمینه گردشگری و تجارت، و نیز همکاری در پرونده‌های منطقه‌ای، به‌ویژه جنگ غزه و امنیت دریای سرخ.»

در دیدار میان السیسی و عراقچی، تحولات شتاب‌زده منطقه بررسی شد. رئیس‌جمهور مصر بر موضع کشورش مبنی بر رد گسترش دایره درگیری تأکید کرد و هشدار داد که «تشدید بحران ممکن است به جنگی فراگیر در سطح منطقه بینجامد که پیامدهای خطرناکی برای امنیت و منابع کشورهای منطقه خواهد داشت.» او همچنین بر اهمیت مذاکرات جاری بین ایران و آمریکا تأکید کرد.

السیسی همچنین خواستار «توقف فوری درگیری‌ها در نوار غزه و ارسال کمک‌های انسانی» شد و تأکید کرد که «بازگشت وضعیت عادی در تنگه باب‌المندب و دریای سرخ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.»

عبدالعاطی و عراقچی در مشورت‌های سیاسی خود، علاوه بر روابط دوجانبه، به وضعیت در غزه، سوریه، لبنان، امنیت دریایی در دریای سرخ و مذاکرات ایران و آمریکا پرداختند.

وزیر خارجه مصر بر لزوم «حفظ آزادی کشتیرانی در دریای سرخ و بازگرداندن آرامش به منطقه» تأکید کرد و گفت: «مصر بیشترین آسیب را از تنش‌های نظامی منطقه دیده است.» او همچنین از توافق اخیر یمن و آمریکا و تأثیر مثبت احتمالی آن بر امنیت دریایی و تجارت جهانی استقبال کرد.

عراقچی نیز گفت: «مذاکرات درباره یمن و دریای سرخ به‌طور جزئی بررسی شد» و تأکید کرد که «حوثی‌ها همانند حماس و حزب‌الله گروه‌هایی مستقل هستند که تصمیمات خود را مستقل از تهران می‌گیرند.» او افزود: «حملات حوثی‌ها علیه اسرائیل و در حمایت از فلسطین است.»

از نوامبر ۲۰۲۳، حوثی‌ها در حمایت از غزه، به کشتی‌ها در دریای سرخ حمله کرده‌اند. این حملات موجب اختلال در تجارت جهانی و کاهش شدید درآمدهای کانال سوئز شده است.

عبدالعاطی همچنین گزارش همتای ایرانی‌اش درباره نتایج پنج دور مذاکرات میان ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران را شنید و ابراز امیدواری کرد که این گفت‌وگوها به موفقیت برسد و «راه‌حلی مسالمت‌آمیز، جامع و پایدار برای کاهش تنش‌ها و برقراری آرامش در منطقه حاصل شود.»

او تأکید کرد که مصر مصمم است از هرگونه تنش و آشوب بیشتر در منطقه جلوگیری کند، چراکه این منطقه هم‌اکنون نیز با بحران‌های بزرگی دست‌وپنجه نرم می‌کند. عبدالعاطی گفت که قاهره کاملاً از مذاکرات برای کاهش تنش حمایت می‌کند و این مذاکرات را «فرصتی مناسب برای جلوگیری از تشدید بحران» دانست و از نقش مثبت عمان در این زمینه تمجید کرد.

او افزود: «در صورت وقوع درگیری نظامی، همه بازنده‌اند. این گزینه‌ای عاقلانه نیست. مصر همواره تأکید کرده که راه‌حل‌ها باید سیاسی باشد و نگرانی‌های همه طرف‌ها را در نظر بگیرد.»