بایدن به دنبال ایجاد توازن در مذاکرات پیش رو با ایران

زمانی که مذاکرات برای احیای توافق هسته ای با ایران در اواخر نوامبر از سر گرفته شود، ایالات متحده همزمان با بدبینی فزاینده آمریکا در مورد نیات تهران، باید تعادل ظریفی بین امتیاز دادن و فشار به تهدیدات نظامی پیدا کند.

پس از تعلیق نزدیک به پنج ماه، ایران و اتحادیه اروپا، در تلاش برای احیای توافقنامه ۲۰۱۵ با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای، از سرگیری مذاکرات در ۲۹ نوامبر در وین را اعلام کردند.

این توافق باعث شد تا در ازای کاهش فعالیت‌های هسته ای و تضمین صلح برنامه ایران، بسیاری از تحریم‌های اقتصادی که علیه تهران وضع شده بود، برداشته شود. اما از زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا تصمیم گرفت کشورش را در سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه از آن خارج کند، تأثیرات آن متوقف شده‌است.

با این حال، از زمانی که مذاکرات در ژوئن متوقف شد، وضعیت بسیار تغییر کرده‌است. ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور محافظه‌کار تندرو، قدرت را در ایران به دست گرفت و حمایت خود را از روند دیپلماتیک برای لغو تحریم‌ها تأیید کرد. با این حال، وی تأکید کرد که کشورش «به خاطر مذاکره» مذاکره نخواهد کرد و وضعیت اقتصادی خود را به «امیال بیگانگان» رهن نخواهد کرد.

در همین حال، غربی‌ها نگرانی‌های «بزرگ و فزاینده» خود را در مورد فعالیت‌های هسته ای تهران ابراز کرده‌اند. در حالی که ایران از اجرای بسیاری از تعهدات اساسی خود تحت توافق هسته ای عقب‌نشینی کرده‌است، نزدیک به یک سال پس از خروج ترامپ از آن و اعمال مجدد تحریم‌ها، بحران اقتصادی شدیدی بر این کشور منعکس شده‌است.

اگر جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در ابتدای سال به توانایی خود برای احیای توافق ابراز اطمینان کرد، او دیگر نگرانی خود را پنهان نمی‌کند و واشینگتن در حال کار بر روی یک طرح جایگزین در صورت عدم بازگشت به توافق وین است.

مذاکراتی که در وین بین ایران، فرانسه، بریتانیا، آلمان، چین، روسیه و اتحادیه اروپا با مشارکت غیرمستقیم آمریکا انجام می‌شود، با هدف تعیین تحریم‌های لغو شده علیه ایران و یک جدول زمانی برای بازگشت ایران به تعهدات خود است.

کلسی داونپورت مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات به خبرگزاری فرانسه می‌گوید، «دولت بایدن بدون تسلیم شدن در برابر فشار ایران، باید با اثبات به این کشور که در صورت احیای توافقنامه از لغو تحریم‌ها سود خواهد برد، روی طناب محکمی حرکت کند».

موضوع تحریم‌هایی که دولت قبلی آمریکا مجدداً اعمال کرد، یک معضل واقعی را ایجاد می‌کند، زیرا شبکه‌ای را تشکیل می‌دهد که باز کردن آن دشوار است و با تحریم‌های جدید اعمال شده توسط دولت فعلی آمریکا مشابه تحریم‌های برنامه هواپیماهای بدون سرنشین ایران پیچیده‌تر شده‌است.

فراتر از این مسائل، رهبران ایران خواستار تضمینی هستند که هرگونه سازشی که حاصل شود با انتقال قدرت در ایالات متحده ساقط نخواهد شد.

این تضمینی است که بایدن نمی‌تواند ارائه کند، زیرا جمهوری خواهان هشدار داده بودند که در صورت به دست گرفتن مجدد قدرت، توافق را لغو خواهند کرد. با این حال، رئیس‌جمهور دموکرات در بیانیه ای مشترک با همتایان اروپایی خود وعده داد که «تا زمانی که ایران به آن احترام بگذارد، به (توافق) احترام خواهد گذاشت».

میخائیل اولیانوف مذاکره‌کننده روس، «پیشرفت مهم در راستای تضمین‌ها و تضمین‌های مورد نیاز ایران» را ستایش کرد.

اما سؤال واقعی برای غربی‌ها این است که آیا رئیس‌جمهور و رهبر ایران، واقعاً می‌خواهند توافق را نجات دهند؟

اگر مذاکره‌کنندگان ایرانی در ۲۹ نوامبر با درخواست‌هایی که غیرواقعی تلقی می‌شوند وارد پایتخت اتریش شوند، ممکن است آمریکایی‌ها به این نتیجه برسند که این درست نیست.

ایالات متحده لحن را به‌طور قابل توجهی تشدید کرد، به طوری که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه این کشور، در اواسط اکتبر در تهدیدی ضمنی به استفاده از گزینه نظامی هشدار داد که کشورش آماده است در مواجهه با چنین احتمالی، «همه گزینه‌ها» را بررسی کند. در همین حال، همتای اسرائیلی وی، یایر لاپید در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک به صراحت به استفاده از گزینه نظامی اشاره کرد.

چند روز بعد، دیپلمات سابق دنیس راس، که به روسای جمهور دموکرات مشاوره می‌داد، تا آنجا پیش رفت که ادعا کرد «تهدید به جنگ، تنها راه برای رسیدن به صلح با ایران» است.

او در مقاله ای در «فارین پالیسی» با اشاره به «ناکافی بودن» اشاره «روتین» به «گزینه‌های دیگر» نوشت: «تهران دیگر واشینگتن را جدی نمی‌گیرد. برای احیای توافق هسته ای، تهدید تشدید تنش نظامی باید روی میز باشد».

او معتقد است که «اگر ایالات متحده بخواهد خطر درگیری را کاهش دهد و به دیپلماسی فرصت موفقیت بدهد، دولت بایدن باید ترس از واکنش آمریکا را دوباره در ایران زنده و فشار بسیار مؤثرتری را اعمال کند».

اما کلسی داونپورت معتقد است که «تهدیدهای نظامی ممکن است علیه آمریکا باشد» زیرا این تهدیدها ایران را به‌طور فعالانه به دنبال ساخت بمب هسته ای برای دفاع از خود هل دهد.

این کارشناس اذعان کرد: مشکل این است که «آمریکا هیچ گزینه خوبی، جز بازگشت به توافق وین ندارد».

آدام شیف نماینده دموکرات نیز معتقد است که افزایش تحریم‌ها دشوار به نظر می‌رسد زیرا مجازات‌های اعمال شده در حال حاضر شدید هستند. در حالی که بقیه کشورهای جهان پس از ناراحتی آنها از تغییر موضع ایالات متحده در دوره ترامپ، با این تحریم‌ها همراه نخواهند شد.

کلسی داونپورت برای باز نگه داشتن درهای دیپلماسی، به دولت بایدن پیشنهاد کرد که سایر خواسته‌های خود مبنی بر توقف مداخله ایران در خاورمیانه و محدود کردن برنامه موشک‌های بالستیک خود را روی میز بگذارد.

اما وی خاطرنشان کرد که «مذاکرات طولانی و پیچیده ممکن است زمان ببرد و برنامه هسته ای ایران تا حدی توسعه یابد» که اسرائیل را وادار به اجرای تهدیدات نظامی خود همراه با به وجودآمدن «خطر تشدید جنگ» کند.