امیدهای غرب برای نجات توافق هسته‌ای کاهش یافت

تلاش اروپا برای متقاعدکردن ایران به توافق بدون حذف «سپاه» از لیست تروریستی

امیدهای غرب برای نجات توافق هسته‌ای کاهش یافت
TT

امیدهای غرب برای نجات توافق هسته‌ای کاهش یافت

امیدهای غرب برای نجات توافق هسته‌ای کاهش یافت

پس از نزدیک به دو ماه از مسیر متزلزل وین برای بازگرداندن تهران و واشینگتن به پایبندی متقابل به توافق ۲۰۱۵، مقامات غربی در بحبوحه کاهش امیدها برای احیای توافق هسته ای، چگونگی محدود کردن پیشرفت در برنامه هسته ای تهران را بررسی می‌کنند.
رویترز گزارش داد که این باور در میان قدرت‌های غربی وجود دارد که برای حفظ توافق خیلی دیر شده‌است. در همین حال، دولت آمریکا می‌گوید که ایران تنها چند هفته تا دستیابی به مواد شکافت پذیر مورد نیاز برای ساخت یک بمب هسته ای فاصله دارد.
رویترز روز گذشته به نقل از منبعی که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود گفت: "آنها لوله وریدی را از بازوی بیمار نمی‌کشند… اما توقع زیادی برای یک راه مثبت رو به جلو وجود ندارد».
چهار دیپلمات غربی گفتند که احساس مشابهی دارند که تلاش‌ها برای احیای توافق در شرف فروپاشی است. این اظهارات یک روز پس از گزارش وال استریت ژورنال مطرح شد که آمده‌است که انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات وین، به دنبال سفر به تهران است تا ایرانی‌ها را به امضای متن نهایی در وین بدون حذف سپاه پاسداران از فهرست تروریسم متقاعد کند.
یک مقام ارشد آمریکایی به ایرانی‌ها هشدار داد و گفت: «اگر حاضر نباشند از خواسته‌های خارج از چارچوب خود دست بکشند و همچنان بر حذف سپاه پاسداران از لیست تروریستی پافشاری کنند و از پرداختن به نگرانی‌های ما که فراتر از برنامه توافق هسته‌ای است، خودداری کردند، بنابراین به بن‌بستی خواهیم رسید که ممکن است بر آن غلبه نشود». این مقام افزود: آیا معامله مرده‌است؟ ما هنوز نمی‌دانیم و صادقانه بگویم، فکر نمی‌کنیم که ایران هم بداند».
یک دیپلمات غربی گفت: «فکر نمی‌کنم کسی بخواهد بگوید بس است. آیا این وضعیت به‌طور نامحدود ادامه خواهد داشت بدون اینکه هیچ‌یک از طرفین به پایان آن اعتراف کنند؟... بله، به احتمال زیاد».
ایران حاضر نیست از خواسته حذف سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی صرف نظر کند. رویترز در این رابطه به نقل از یک مقام امنیتی ایران نوشت: «این مسئله خط قرمز ماست و آن را رها نمی‌کنیم».



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»