قدرت‌های غربی در آژانس اتمی فشار بر تهران را افزایش می‌دهند

عکسی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آغاز نشست فصلی شورای حکام روز دوشنبه منتشر کرد
عکسی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آغاز نشست فصلی شورای حکام روز دوشنبه منتشر کرد
TT

قدرت‌های غربی در آژانس اتمی فشار بر تهران را افزایش می‌دهند

عکسی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آغاز نشست فصلی شورای حکام روز دوشنبه منتشر کرد
عکسی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آغاز نشست فصلی شورای حکام روز دوشنبه منتشر کرد

دیپلمات‌ها روز سه‌شنبه گفتند که قدرت‌های غربی دیگر کشورهای عضو شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل را تحت فشار قرار می‌دهند تا به‌طور مشترک بر ایران فشار بیاورند تا این کشور را وادار به پاسخ دادن به آژانس کنند که مدت‌هاست به دنبال یافتن آثار اورانیوم در سه سایت اعلام نشده‌است.
شورای حکام ۳۵ کشوری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آخرین نشست سه‌ماهه خود در ژوئن، قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن «نگرانی عمیق» خود را از عدم توضیح دربارهٔ وجود آثار اورانیوم به دلیل همکاری ناکافی ایران ابراز کرد.
او از تهران خواست تا «بدون تأخیر» با آژانس تعامل کند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مستقر در وین می‌گوید از آن زمان تاکنون هیچ پیشرفت یا اقدامی از سوی ایران صورت نگرفته‌است.
به جای تصویب قطعنامه جدید در نشست این هفته شورای حکام، چهار کشور پشت قطعنامه ژوئن - ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان - بیانیه مشترکی را تهیه و مجدداً حمایت خود را از آن قطعنامه اعلام کردند، به این امید که بسیاری از کشورهای دیگر آن را امضا کنند.
در متن جدید با اشاره به تحقیقات انجام شده توسط آژانس در طول سال‌ها آمده‌است: «ما از ایران می‌خواهیم که فوراً برای انجام تعهدات قانونی خود اقدام کند و بدون تأخیر، پیشنهاد مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را برای افزایش مشارکت برای شفاف‌سازی و حل و فصل همه مسائل پادمان باقی‌مانده بپذیرد».
متنی که توسط شورای حکام اتخاذ شده‌است، به اندازه هر تصمیم رسمی که بالاترین نهاد سیاست گذار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اتخاذ می‌کند، مهم است و بیش از یک بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد.
این بیانیه که از سوی گروهی از کشورها اما بدون ارائه یا صدور تصمیمی صادر می‌شود، بر اساس تفسیر رویترز «صرفاً اظهار نظر می‌کند».
قدرت‌های غربی می‌گویند که موضوع غیرقابل توضیح ذرات اورانیوم به مانعی در مذاکرات گسترده‌تر برای احیای توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی تبدیل شده‌است، به طوری که تهران اکنون به دنبال بستن تحقیقات آژانس به عنوان بخشی از این مذاکرات است.
سه قدرت اروپایی در بیان ناامیدی خود روز شنبه گفتند که این امر مذاکره برای احیای پیمان محدودکننده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ازای رهایی از تحریم‌های غرب را به مخاطره انداخته‌است.
یک منبع دیپلماتیک فرانسوی گفت که پاریس در حال رایزنی با شرکای خود برای بحث در مورد چگونگی مقابله با بن‌بست فعلی و آماده شدن برای نشست بعدی شورای حکام آژانس در ماه نوامبر است.
این دیپلمات با بیان اینکه قدرت‌های غربی هنوز از دستیابی به راه حل دیپلماتیک دست برنداشته اند، گفت: در حال حاضر هیچ مذاکره فعالی وجود ندارد.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه پیش‌بینی کرد شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه جدیدی علیه تهران صادر نخواهد کرد.
وی گفت: «طبق اطلاعات ما هیچ پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران ارائه نشده‌است». اما او هشدار داد که «هرگونه تکرار یک گام غیرسازنده، مانند آنچه قبلاً توسط آژانس در ژوئن انجام شد، عواقب غیرسازنده ای خواهد داشت».
روزنامه «ایران» ارگان دولت، صدور قطعنامه شورای حکام انرژی اتمی برای ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت را رد کرده بود.
این روزنامه در شماره روز یکشنبه خود با عنوان «سناریوهای خوش‌بینانه و بدبینانه» پس از بیانیه اروپا گفت: محتمل‌ترین احتمال این است که یک قطعنامه هشدار دهنده صادر شود که از ایران بخواهد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.
این روزنامه افزود: ما شاهد سناریوی بدبینانه ای نخواهیم بود که در آن غربی‌ها از توافق دست بکشند.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و تحریم‌های ایالات متحده را مجدداً علیه ایران اعمال کرد و این امر باعث شد ایران شروع به نقض محدودیت‌های هسته‌ای مندرج در توافق کند و نگرانی‌های آمریکا، کشورهای عربی و اسرائیل مبنی بر تلاش برای تولید بمب اتمی را زنده کند.



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»