گزارش‌هایی از مذاکرات آمریکا و ایران برای کاهش تنش‌ها

ماسک با نماینده ایران در نیویورک دیدار کرد

تصویری ترکیبی از ایلان ماسک و امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد (AFP)
تصویری ترکیبی از ایلان ماسک و امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد (AFP)
TT

گزارش‌هایی از مذاکرات آمریکا و ایران برای کاهش تنش‌ها

تصویری ترکیبی از ایلان ماسک و امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد (AFP)
تصویری ترکیبی از ایلان ماسک و امیر سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد (AFP)

روزنامه نیویورک تایمز به نقل از دو مقام ایرانی گزارش داد که ایلان ماسک، میلیاردر معروف که توسط رئیس‌جمهور منتخب، دونالد ترامپ، برای ریاست دپارتمان تازه‌تأسیس «کارایی دولتی» معرفی شده، در اوایل هفته جاری در نیویورک با امیر سعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، دیدار کرده است. هدف این دیدار «بحث درباره کاهش تنش‌ها» بین ایالات متحده و ایران عنوان شده است.

مشخص نیست که آیا ترامپ ماسک را برای این مأموریت انتخاب کرده یا اینکه تا چه حد به پیشنهادهای او گوش خواهد داد. باید توجه داشت که این سمت ماسک غیرحکومتی است و هدف آن تهیه برنامه‌هایی برای بهبود کارایی نهادهای مختلف دولت آمریکاست.

پاسخ ایران به ادعای «وال استریت ژورنال»

همزمان با انتشار این خبر، هیئت نمایندگی ایران در نیویورک به صورت مختصر به ادعای روزنامه وال استریت ژورنال پاسخ داد. این روزنامه مدعی شده بود که ایران به آمریکا اطلاع داده است که قصد کشتن ترامپ را ندارد. نسخه‌ای از این پاسخ به روزنامه الشرق الأوسط نیز ارسال شد که در آن آمده بود: «ما درباره جزئیات پیام‌های رسمی تبادل‌شده بین دو کشور، بیانیه عمومی صادر نمی‌کنیم.»

در این پاسخ تأکید شده که تهران از مدت‌ها پیش تعهد خود را به پیگیری پرونده ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، از طریق «مسیرهای قانونی و قضایی» و در چارچوب اصول شناخته‌شده حقوق بین‌الملل اعلام کرده است.

روزنامه وال استریت ژورنال همچنین گزارش داده که ایران ماه گذشته پیام محرمانه‌ای به رئیس‌جمهور آمریکا، جو بایدن، ارسال کرده است. در این پیام، ایران «تعهد کتبی» داده که قصد ترور ترامپ را ندارد. این پیام در 14 اکتبر ارسال شده بود، یعنی پس از حمله موشکی ایران به اسرائیل در اول اکتبر و پیش از حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات ایرانی در 26 اکتبر.

این پیام در پاسخ به هشداری کتبی بود که آمریکا در سپتامبر امسال به ایران ارسال کرده بود. بر اساس گزارش‌ها، پیام بایدن به دست رهبر ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، رسید. در این پیام تأکید شده که دولت آمریکا تهدیدهای علیه ترامپ را یک مسئله امنیت ملی مهم می‌داند و با آن به عنوان «عملی جنگی» برخورد خواهد کرد.

مقامات آمریکایی یا تیم ترامپ در مورد اینکه آیا ترامپ از پاسخ ایران مطلع شده یا نه، اظهار نظری نکرده‌اند. هفته گذشته، وزارت دادگستری آمریکا جزئیاتی درباره اتهام‌های مربوط به طرح‌های عوامل ایرانی برای ترور ترامپ ارائه کرده بود.

دیدار ماسک با ایروانی

پیش از انتشار این گزارش، نیویورک تایمز اعلام کرده بود که ایلان ماسک دوشنبه گذشته در مکانی محرمانه با امیر سعید ایروانی دیدار کرده است. این دیدار بیش از یک ساعت به طول انجامید و هدف آن بررسی راه‌های کاهش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن بود. دو مقام ایرانی این دیدار را «مثبت» و «خبری خوش» توصیف کردند.

در پاسخ به سؤالی درباره این دیدار، استفن چونگ، مدیر ارتباطات ترامپ، گفت: «ما درباره گزارش‌های مربوط به دیدارهای خصوصی، چه انجام شده باشند و چه نه، اظهارنظر نمی‌کنیم.»

کارولین لویت، سخنگوی دولت ترامپ، در بیانیه‌ای گفت: «مردم آمریکا ترامپ را دوباره انتخاب کردند زیرا به او اعتماد دارند که کشور را هدایت کند و صلح را از طریق قدرت در سراسر جهان بازگرداند.» او افزود: «وقتی ترامپ به کاخ سفید بازگردد، اقدام لازم برای تحقق این هدف را انجام خواهد داد.»

شهروندی قدرتمند در دولت ترامپ

ماسک به عنوان یک شهروند غیررسمی اما بسیار تأثیرگذار در انتقال قدرت ترامپ شناخته شده است. او تقریباً در تمام مصاحبه‌های کاری حضور داشته و حتی در تماس تلفنی هفته گذشته ترامپ با رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، نیز نقش ایفا کرده است. در این تماس، ترامپ گوشی را به ماسک داد که نقش مهمی در تأمین ارتباطات اوکراین در جریان جنگ با روسیه ایفا کرده است.



نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
TT

نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)

با وجود هیاهوی پیش از مذاکرات اروپا و ایران در ژنو، این مذاکرات بدون ارائه طرح یا نقشه راه جدیدی برای پرونده هسته‌ای برگزار شد. برخلاف تبلیغات رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران، مذاکرات نه تنها به مسائل هسته‌ای محدود نبود، بلکه به روابط نظامی ایران و روسیه نیز پرداخت. این موضوع را دو دیپلمات ارشد اروپایی به "الشرق الأوسط" تأیید کردند.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی اذعان کرد که دیدار میان مقامات ایرانی و اروپایی در ژنو نشان داد که اختلافات میان طرفین در چندین زمینه رو به افزایش است.

دیپلمات دیگری پیش‌تر گفته بود که این دیدارها بخشی از تلاش برای حفظ کانال‌های گفت‌وگو با ایران است. وی افزود که این جلسات جامع خواهد بود و تصمیم‌گیری درباره نحوه برخورد با مسئله هسته‌ای ایران به پس از مشخص شدن سیاست‌های دولت ترامپ در آغاز سال آینده موکول خواهد شد.

ادامه نشست‌های نیویورک در ژنو

به گفته منابع "الشرق الأوسط"، این نشست‌ها از پیش برنامه‌ریزی شده بود و در ادامه گفت‌وگوهایی بود که در سپتامبر گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شد. در آن نشست‌ها، تمرکز بر موضوعات هسته‌ای ایران و همکاری نظامی ایران و روسیه بود.

روز جمعه، مدیران سیاسی وزارت‌خانه‌های خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان با مجید تخت روانچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، دیدار کردند. این نشست‌ها پس از ملاقات مقامات ایرانی با انریکه مورا، میانجی اروپایی در مذاکرات هسته‌ای، برگزار شد.

مورا در پلتفرم «ایکس» (توییتر سابق) نوشت که این نشست «صریح» بوده و او از ایران خواسته است تا همکاری نظامی خود با روسیه را متوقف کند و همچنین بر ضرورت یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای و پایان دادن به مداخلات منطقه‌ای ایران تأکید کرده است.

در مقابل، غریب‌آبادی در واکنش به اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «اروپا به دلیل نبود اعتماد و مسئولیت‌پذیری، بازیکن جدی‌ای نیست.» او همچنین سیاست‌های عمومی اتحادیه اروپا را مورد انتقاد قرار داده و رفتار آن را «غیرمسئولانه» توصیف کرد.

غریب‌آبادی پس از دیدار با نمایندگان تروئیکای اروپایی، نوشت که گفت‌وگوها بر پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز بوده و ایران به منافع مردم خود پایبند است و دیپلماسی و گفت‌وگو را ترجیح می‌دهد. او تأکید کرد که توافق شد کانال‌های دیپلماتیک در آینده نزدیک باز بماند.

 

فرصت مکانیزم ماشه؟

نشست‌های ژنو تنها چند روز پس از آن برگزار شد که فرانسه، بریتانیا و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند که به تصویب رسید. این قطعنامه، ایران را به دلیل عدم همکاری با آژانس و افزایش غنی‌سازی اورانیوم محکوم کرد.

ایران نیز با اعلام برنامه خود برای نصب هزاران سانتریفیوژ جدید، به این اقدام واکنش نشان داد.

با این حال، یک دیپلمات اروپایی به "الشرق الأوسط" گفت که بحث درباره فعال کردن مکانیزم ماشه یا «اسنپ‌بک» هنوز زود است.

بریتانیا نیز پیش‌تر اشاره کرده بود که ممکن است از این مکانیزم استفاده کند و در بیانیه‌ای گفت: «ما همچنان به استفاده از همه اقدامات دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهدیم، از جمله استفاده از مکانیزم ماشه در صورت لزوم.»

مکانیزم ماشه امکان بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به دلیل نقض تعهدات هسته‌ای در توافق 2015 فراهم می‌کند. این توافق توسط ایالات متحده در سال 2018، در دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ترک شد.

ایران از بازگشت ترامپ به استراتژی «فشار حداکثری» و تلاش برای فعال کردن مکانیزم ماشه نگران است. همچنین، تهران بیم آن دارد که قدرت‌های اروپایی نیز این مکانیزم را فعال کنند.

هیاهوی بی‌دلیل

با وجود همه این مباحث، نشست‌های ژنو تنها به پرونده هسته‌ای محدود نبود. یک دیپلمات اروپایی گفت که این جلسات طبق برنامه پیش رفته و او «هیاهوی رسانه‌ای اغراق‌آمیز» پیش از این نشست‌ها را درک نمی‌کند.

پیش‌تر، یکی از مقامات ایرانی به «رویترز» گفته بود که اگر ایران و تروئیکای اروپایی بتوانند «نقشه راه» توافق هسته‌ای را تدوین کنند، آمریکا تصمیم خواهد گرفت که توافق 2015 را احیا کند یا آن را کنار بگذارد.

این توافق در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود و جامعه بین‌المللی باید مذاکراتی برای توافق جدید با ایران آغاز کند. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که توافق فعلی قابل احیا نیست اما می‌تواند مبنایی برای مذاکرات آتی باشد.