عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
آخرین خبرها
فرهنگ و هنر

جستجوی فلسطین در «نمایشگاه کتاب بیروت»

بازگشت زندگی به «پيشكسوت نمایشگاه های عرب»

نشاط في أحد الأجنحة
نشاط في أحد الأجنحة
TT
TT

جستجوی فلسطین در «نمایشگاه کتاب بیروت»

نشاط في أحد الأجنحة
نشاط في أحد الأجنحة

با توجه به فضای جنگ در غزه، نمایشگاه بین المللی کتاب عربى بیروت که توسط باشگاه فرهنگی عربى سازماندهی شده است، 65 سال پیش آغاز به کار کرد. هنگامی که آتش بس فرا رسید و جنگ متوقف شد و انگیزه غیرمنتظره ای به نمایشگاه داد، روزهای اول نشان دهنده اشتیاق و علاقه غیرمنتظره ای بود که قلب ناشران را تسخیر کرد.
رنا ادریس، مدير انتشارات «دارالادب» به ما می‌گوید: «از روز افتتاحیه، مشخص شد که مردم برای خرید كتاب می‌آیند. ما این موضوع را در میان مشتریان غرفه‌مان متوجه شدیم.»
پايان هفته با سرزندگی اش برای ناشران شادی بخش بود و حضور مردم در این فعالیت ها احساس رضایت برگزارکنندگان را افزایش داد.
خوشبختانه همزمان با آتش بس غزه، جبهه جنوب لبنان نیز آرام و گویی آرامشی بر کشور نازل شد.
آنچه اتفاق افتاد فراتر از همه انتظارات بود. با غم‌های جنگ و دلبستگی مردم به نمايشگرهاشان بیش از دغدغه‌های فرهنگی‌شان و چون «سندیکای ناشران لبنان» همین یک ماه پیش «نمایشگاه بین‌المللی کتاب لبنان» را برپا کرده بود و کمپین رسانه‌ای بزرگی را برای آن بسیج کرد و آن را در «Forum de Beiru»، جایی که فضا بزرگ است برپاكرد، به نظر می رسید که این نمایشگاه سنتی که بیش از شش دهه از عمر ش می گذرد، ویران شده است، اما شگفتی خوشحال کننده این بود که مشتریان بیش از آنچه تصور مى شود به نمایشگاه خود وفادار به نظر می رسیدند. فضای نمایشگاه كنونى در «سی ساید آرنا» در اسکله، مکانی که در سال 2020 در اثر انفجار بندر آسیب دیده کوچک است و بازیابی فضای قبلی هنوز دشوار است، اما به نظر می رسد مشکلی نباشد. «ما به این نمایشگاه عادت کرده ایم و تاریخ و قدمتی دارد و کوچکی اش هیچ ایرادی ندارد، بلکه به نظرمان گرم و صمیمی است». رنا ادریس توضیح می دهد که نمایشگاه قبلی بهتر برگزار شد، اما ما کمی احساس بیگانگی کردیم.
«دارالادب» با وجود فاصله کوتاه بین دو نمایشگاه، مشتاق بود تا کتاب‌های جدیدی ارائه دهد، شاید نزدیک‌ترین کتاب به قلب مدير نشر، کتاب شریک و برادرش، نویسنده فقید، سماح ادریس باشد، رمان «قمر» که قبل از مرگش نوشته بود و پيش از امروز جايى عرضه نشده است. این کتاب با مراسمی شبیه به نویسنده اش که عاشق فلسطین بود، روانه بازار شد. از جمله تازه هاى اين انتشارات برای همراهی با نمایشگاه می توان به «یک سال تنهایی» اثر ایمان الیوسف، «زیباترین کلام» اثر عودور آوا اولافسدوتر و «نکبه ادامه دار» اثر الیاس خوری اشاره کرد.
به هر حال، ادریس توضیح می دهد که واکنش بسیار قابل توجهی به همه كتاب هاى نشر درباره فلسطین وجود دارد، گویی مردم دوباره برمی گردند تا درباره موضوعی که مدت ها فراموش کرده بودند، بخوانند. تقاضای زیادی برای کتاب‌های ادوارد سعید و الیاس خوری وجود دارد، به‌ویژه کتاب جدید او درباره فلسطین، «نکبة مستمر» و «داستان یک دیوار» نوشته اسیر فلسطینی ناصر ابوسرور و همچنین آثار جبرا ابراهیم جبرا، به ویژه کتاب «اولین چشمه ها» که در آن روزهاى کودکی‌اش در قدس را روایت می‌کند، «صنعت هولوکاست» اثر نورمن گری فینکلشتاین و البته رمان «جزئیات کوچک» اثر عدنيه شبلی پس از آنكه از دریافت جایزه نمایشگاه کتاب فرانکفورت محروم شد. همچنین علاقه‌ای به رمان اخیراً منتشر شده «نقابی به رنگ آسمان» اثر باسم خندقجی، زندانی در زندان‌های اسرائیل، وجود دارد.
«دارالادب» نیز از این قاعده مستثنی نیست، زیرا بيشترناشران به دلیل تقاضای کتاب‌های خود در مورد فلسطین و شخصیت‌های سرشناس فلسطینی، از جمله کتاب «شهادت شیرین ابوعاقله» که سال گذشته توسط «مؤسسه مطالعات فلسطین» منتشر شد. پرفروش‌ترین کتاب این سازمان «پاکسازی قومی در فلسطین» نوشته مورخ اسرائیلی ایلان پاپ است. بنابراین، نمایشگاه ممکن است در زمانی برگزار شود که خوانندگان نیاز به یافتن پاسخ سئوالاتی داشته باشند که پس از شوک جنگ به غزه و کشتارهای تکان دهنده آن دوباره ظاهر شده اند.

پربازدید

 
 
فرهنگ و هنر

جبّور الدويهي روز آخر خود را چگونه گذراند؟

نویسنده لبنانی جبّور الدويهي (فیسبوک)
نویسنده لبنانی جبّور الدويهي (فیسبوک)
TT
TT

جبّور الدويهي روز آخر خود را چگونه گذراند؟

نویسنده لبنانی جبّور الدويهي (فیسبوک)
نویسنده لبنانی جبّور الدويهي (فیسبوک)

زمانی که جبور الدویهی سه سال پیش چشمان خود را بست، جهان با همه‌گیری کرونا دست و پنجه نرم می‌کرد. شرایط قرنطینه و بیماری صعب العلاجی که بر جسم او غالب شده بود، مانع از جشن گرفتن او برای آخرین رمانش «سمّی در هوا» شد. او نتوانست آن را برای دوستانش امضا کند و همچنین بر ترجمه آن به زبان فرانسوی نظارت نکرد.
اما سال‌های غیبت غباری بر روی کتاب نگذاشت، زیرا در جشنی که خانواده نویسنده فقید لبنانی در مکان مورد علاقه‌اش، شهرک اهدن در شمال لبنان، برنامه‌ریزی کردند کتاب به دست مخاطبان و دوستان بازگشت.

الدویهی در حال امضای رمان ماقبل آخر خود «پادشاه هند» که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد (فیسبوک)

«سمّی در هوا»

تاریخ ۲۳ ژوئیه برای همسرش تریز و دخترش ماریا که در آستانه سالگرد با «الشرق الأوسط» گفتكو کردند، سنگین است. ماریا الدویهی می‌گوید: «با وجود داغی که هنوز ما را رها نکرده، در پایان این تابستان با خوانش‌ها و شهادت‌هایی درباره شخصیت و آثارش، به ویژه (سمّی در هوا) از ادبیات او تجلیل خواهیم کرد.»
آن رمان را الدویهی بیرون از خانه نوشت، زیرا او الهام خود را در کافه‌ها و در میان شلوغی مردمی که مخمر داستان‌هایش را تشکیل می‌دادند، یافت. اما زمانی که توانش کاهش یافت، جوهر را به دیوارهای اتاقش منتقل کرد، جایی که تنها همراهش شعاعی کوچک از خورشید و منظره کوه اهدن بود که در برابر پنجره بالا می‌رفت. اما مراسم همچنان همان بود، به گفته تریز الدویهی؛ «او برای ملاقات با حروف خود را آماده می‌کرد، قبل از شروع به نوشتن کت و شلوار می‌پوشید، گویی که قصد خروج از خانه را دارد.»
جبور الدویهی به سبب آنکه در رمان‌هایش مرگ را رام کرده بود، شاید با آن آشنا شده بود. همسرش روزهای آخر او را به یاد می‌آورد و تأکید می‌کند که «او آن‌ها را طوری تجربه می‌کرد که گویی بیمار نیست و نخواهد مرد.» در طول مدت بیماری، هرگز درباره مرگ صحبت نکرد، با وجود اینکه می‌دانست به آن نزدیک است. تریز می‌گوید: «او اصلاً قلبش را باز نمی‌کرد و افکار درون سرش را با ما درمیان نمی‌گذاشت.»

جلد آخرین رمان جبّور الدویهی که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد (ایکس)

روز آخر

دو سال آخر زندگی جبور الدویهی، که میان خطوط آخرین رمان و مطب پزشکان و راهروهای بیمارستان‌ها گذشت، صبح جمعه ۲۳ ژوئیه ۲۰۲۱ به پایان رسید.
تریز درباره روز آخر می‌گوید که او صبح دچار ضعف کامل شد و نیاز به کمک داشت تا بنشیند. اما او مصر بود که همه چیز را در اطراف خود مشاهده کند. او ادامه می‌دهد: «ما دور او جمع شدیم، موهایش را نوازش کردیم و صورتش را بوسیدیم. دخترانش دست‌های او را گرم کردند و پسرش او را صدا می‌کرد بدون جوابى بشنود. او مثل کسی که خسته بود رفت و در آغوش فرزندانش خوابید.»
به این ترتیب، جبور الدویهی در ۷۲ سالگی، الهام گرفته از عنوان اولین رمانش «مرگ در میان خانواده خفتن است»، (۱۹۹۰)درگذشت. او نه ترسی داشت و نه دردی، بلکه با عشق و مراقبت احاطه شده بود. دخترش ماریا می‌گوید: «در لحظه آخر، او لبخند می‌زد تا ما ناراحت نشویم.»
او وصیت‌نامه‌ای یا دست‌نوشته‌های رمان‌های جدید به خانواده‌اش نداد، بلکه کلاه مشهورش و بسیاری از کتاب‌ها را به جای گذاشت. ماریا با صدایی آميخته به اشک می‌گوید: «همه چیز در خانه ما را به یاد او می‌اندازد. اما وقتی کتاب‌هایش را می‌خوانیم، حضور او را به شدت احساس می‌کنیم و غیبتش را نیز.»

نویسنده جبّور الدویهی و همسرش تریز الدحداح (فیسبوک)

ورود دیرهنگام به رمان

جبور الدویهی در زندگی زاهد بود. او از چیزهای ساده‌ای مانند جلسات روزانه در کافه با دوستان برای بازی کارت، و گردش هفتگی‌اش در بیروت برای اطمینان از وضعیت شهر، لذت می‌برد. همچنین دانشجویانش در «دانشگاه لبنانی» که ادبیات فرانسه را تدریس می‌کرد، و ناهار یکشنبه با فرزندان و نوه‌هایش را دوست داشت. اما، الدویهی بیشتر از همه داستان‌ها را دوست داشت... آن‌ها را روایت می‌کرد، می‌نوشت، می‌خواند و از آن‌ها خسته نمی‌شد.
تریز می‌گوید که «در دوران کودکی‌اش به دلیل اینکه کتابخوانی پرشور بود و حتی در زمین بازی نیز کتاب از دستش جدا نمی‌شد، مورد آزار قرار گرفت.» اما تمسخر همکلاسی‌ها هیچ تغییری ایجاد نکرد و کتاب همچنان دوست راه او باقی ماند. از میان آثارش، رمان «آواره خانه‌ها»، ۲۰۱۰، نزدیک‌ترین به قلبش بود زیرا بخش اساسی از دوره جوانی‌اش را منعکس می‌کرد. الدویهی از میان نویسندگان جهانی، تحت تأثیر سبک گابریل گارسیا مارکز قرار گرفت، و همچنین مارسِل پروست و امیل زولا را دوست داشت. تفاوت او با این نویسندگان این بود که او در سن چهل سالگی به رمان‌نویسی روی آورد.

و عجیب‌تر از آن اینکه او نوشتن به زبان عربی را انتخاب کرد در حالی که به زبان فرانسوی مسلط بود و آن را در دانشگاه تدریس می‌کرد.

بیشترین چیزی که الدویهی دوست داشت، جلسات با دوستان در کافه‌های شهرک اهدن بود (فیسبوک)

تریز الدویهی می‌گوید که داستانی واقعی از قرن نوزدهم درباره زنی از شمال لبنان که جسد تنها پسرش را از خانه خارج نکرد و او را در یک صندوق نگه داشت، الهام‌بخش جبور برای ورود به دنیای رمان شد، بنابراین اولین اثر ادبی او «مرگ در میان خانواده خفتن است» بود.
سپس زنجیره‌ای از رمان‌ها که به زبان‌های مختلف ترجمه و جوایز زیادی دریافت کردند، ادامه یافت، از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به «اعتدال الخریف»، «باران ژوئن»، «چشم رز» و «محله آمریکایی‌ها» اشاره کرد. وجه مشترک همه آن‌ها مکان بود، زیرا الدویهی همیشه از لبنان شروع می‌کرد؛ و بی‌دلیل نبود که به او لقب «رمان‌نویس زندگی لبنانی» داده شد. او همواره تکرار می‌کرد که «مکان‌ها اساس رمان هستند» و مکان مورد علاقه‌اش وطنش بود که او آن را با ابعاد تاریخی، اجتماعی، سیاسی، دینی و روانی در رمان‌هایش بررسی می‌کرد.

الدویهی به عنوان «رمان‌نویس زندگی لبنانی» شناخته شد و بیشتر داستان‌هایش از جامعه محلی او آغاز می‌شدند (فیسبوک)

«مردی از جوهر و کاغذ»

جبور الدویهی با هر رمانی که منتشر کرد، ثابت کرد که قلمی گذرا در دنیای ادبیات نیست. با وجود ورود دیرهنگامش به این دنیا، به سرعت به یکی از پیشروان رمان‌نویسی معاصر لبنانی و یکی از ستون‌های اصلی آن تبدیل شد. اما همه این افتخارات او را از دایره سایه‌ای که برای خود انتخاب کرده بود، خارج نکرد. ماریا الدویهی این حالت تواضع پدرش را با عبارتی دقیق توصیف می‌کند: «رمان او بزرگتر از تصویری بود که از خود منعکس کرد.»
الدویهی اجازه نداد نویسنده‌ای که در او زندگی می‌کرد، نوری را از رمان بدزدد. ماریا ادامه می‌دهد: «او برای دریافت تقدیر، شهرت یا تحسین نمی‌نوشت زیرا این‌ها برایش بی‌ارزش بودند.» اما به گفته دخترش، او «شاید برای رسیدن به جاودانگی از طریق نوشته‌هایش می‌نوشت.» و شاید این جمله که در یکی از معدود مصاحبه‌هایش گفته بود، این نظریه را ثابت کند: «کتاب‌هایم مرا مردی از جوهر و کاغذ کردند.» و با این جوهر و کاغذ، جبور الدویهی واقعاً پا به ابديت گذاشت، با وجود اینکه به ابدیت رفت.