عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
آخرین خبرها
فرهنگ و هنر

جستجوی فلسطین در «نمایشگاه کتاب بیروت»

بازگشت زندگی به «پيشكسوت نمایشگاه های عرب»

نشاط في أحد الأجنحة
نشاط في أحد الأجنحة
TT
TT

جستجوی فلسطین در «نمایشگاه کتاب بیروت»

نشاط في أحد الأجنحة
نشاط في أحد الأجنحة

با توجه به فضای جنگ در غزه، نمایشگاه بین المللی کتاب عربى بیروت که توسط باشگاه فرهنگی عربى سازماندهی شده است، 65 سال پیش آغاز به کار کرد. هنگامی که آتش بس فرا رسید و جنگ متوقف شد و انگیزه غیرمنتظره ای به نمایشگاه داد، روزهای اول نشان دهنده اشتیاق و علاقه غیرمنتظره ای بود که قلب ناشران را تسخیر کرد.
رنا ادریس، مدير انتشارات «دارالادب» به ما می‌گوید: «از روز افتتاحیه، مشخص شد که مردم برای خرید كتاب می‌آیند. ما این موضوع را در میان مشتریان غرفه‌مان متوجه شدیم.»
پايان هفته با سرزندگی اش برای ناشران شادی بخش بود و حضور مردم در این فعالیت ها احساس رضایت برگزارکنندگان را افزایش داد.
خوشبختانه همزمان با آتش بس غزه، جبهه جنوب لبنان نیز آرام و گویی آرامشی بر کشور نازل شد.
آنچه اتفاق افتاد فراتر از همه انتظارات بود. با غم‌های جنگ و دلبستگی مردم به نمايشگرهاشان بیش از دغدغه‌های فرهنگی‌شان و چون «سندیکای ناشران لبنان» همین یک ماه پیش «نمایشگاه بین‌المللی کتاب لبنان» را برپا کرده بود و کمپین رسانه‌ای بزرگی را برای آن بسیج کرد و آن را در «Forum de Beiru»، جایی که فضا بزرگ است برپاكرد، به نظر می رسید که این نمایشگاه سنتی که بیش از شش دهه از عمر ش می گذرد، ویران شده است، اما شگفتی خوشحال کننده این بود که مشتریان بیش از آنچه تصور مى شود به نمایشگاه خود وفادار به نظر می رسیدند. فضای نمایشگاه كنونى در «سی ساید آرنا» در اسکله، مکانی که در سال 2020 در اثر انفجار بندر آسیب دیده کوچک است و بازیابی فضای قبلی هنوز دشوار است، اما به نظر می رسد مشکلی نباشد. «ما به این نمایشگاه عادت کرده ایم و تاریخ و قدمتی دارد و کوچکی اش هیچ ایرادی ندارد، بلکه به نظرمان گرم و صمیمی است». رنا ادریس توضیح می دهد که نمایشگاه قبلی بهتر برگزار شد، اما ما کمی احساس بیگانگی کردیم.
«دارالادب» با وجود فاصله کوتاه بین دو نمایشگاه، مشتاق بود تا کتاب‌های جدیدی ارائه دهد، شاید نزدیک‌ترین کتاب به قلب مدير نشر، کتاب شریک و برادرش، نویسنده فقید، سماح ادریس باشد، رمان «قمر» که قبل از مرگش نوشته بود و پيش از امروز جايى عرضه نشده است. این کتاب با مراسمی شبیه به نویسنده اش که عاشق فلسطین بود، روانه بازار شد. از جمله تازه هاى اين انتشارات برای همراهی با نمایشگاه می توان به «یک سال تنهایی» اثر ایمان الیوسف، «زیباترین کلام» اثر عودور آوا اولافسدوتر و «نکبه ادامه دار» اثر الیاس خوری اشاره کرد.
به هر حال، ادریس توضیح می دهد که واکنش بسیار قابل توجهی به همه كتاب هاى نشر درباره فلسطین وجود دارد، گویی مردم دوباره برمی گردند تا درباره موضوعی که مدت ها فراموش کرده بودند، بخوانند. تقاضای زیادی برای کتاب‌های ادوارد سعید و الیاس خوری وجود دارد، به‌ویژه کتاب جدید او درباره فلسطین، «نکبة مستمر» و «داستان یک دیوار» نوشته اسیر فلسطینی ناصر ابوسرور و همچنین آثار جبرا ابراهیم جبرا، به ویژه کتاب «اولین چشمه ها» که در آن روزهاى کودکی‌اش در قدس را روایت می‌کند، «صنعت هولوکاست» اثر نورمن گری فینکلشتاین و البته رمان «جزئیات کوچک» اثر عدنيه شبلی پس از آنكه از دریافت جایزه نمایشگاه کتاب فرانکفورت محروم شد. همچنین علاقه‌ای به رمان اخیراً منتشر شده «نقابی به رنگ آسمان» اثر باسم خندقجی، زندانی در زندان‌های اسرائیل، وجود دارد.
«دارالادب» نیز از این قاعده مستثنی نیست، زیرا بيشترناشران به دلیل تقاضای کتاب‌های خود در مورد فلسطین و شخصیت‌های سرشناس فلسطینی، از جمله کتاب «شهادت شیرین ابوعاقله» که سال گذشته توسط «مؤسسه مطالعات فلسطین» منتشر شد. پرفروش‌ترین کتاب این سازمان «پاکسازی قومی در فلسطین» نوشته مورخ اسرائیلی ایلان پاپ است. بنابراین، نمایشگاه ممکن است در زمانی برگزار شود که خوانندگان نیاز به یافتن پاسخ سئوالاتی داشته باشند که پس از شوک جنگ به غزه و کشتارهای تکان دهنده آن دوباره ظاهر شده اند.

پربازدید

 
 
فرهنگ و هنر

«نقابی به رنگ آسمان» برنده جایزه بوکر عربی

«نقابی به رنگ آسمان» برنده جایزه بوکر عربی
TT
TT

«نقابی به رنگ آسمان» برنده جایزه بوکر عربی

«نقابی به رنگ آسمان» برنده جایزه بوکر عربی

منصفانه نیست که در ستایش یک رمان، به دلیل همدردی با نویسنده آن، وقتی تجربه دردناکی دارد، اغراق کنیم، همان‌طور که برای یک نویسنده بااستعداد عادلانه نیست که حق خود را نادیده بگیرد تا نگویند موقعیت استثنایی او دلیل تقدیر از او بود.
رمان «قناع بلون السماء: نقابی به رنگ آسمان» است و نویسنده آن باسم خندقجی فلسطینی که روز یکشنبه به عنوان برنده هفدهمین دوره جایزه بین‌المللی ادبیات داستانی عربی (بوکر) معرفی شد.
شما نمی‌توانید رمان «نقابی به رنگ آسمان»، انتشارات دارالادب، اثر باسم خندقجی را که بیست سال است در زندان‌های اسرائیل به سرمی‌برد بخوانید بدون این که از این جوان که پس از عمری اسارت رمانی می‌نویسد شگفت‌زده نشوید؛ رمانی که در آن بین شهرها و کوچه‌ها حرکت می‌کند و می‌بافد، نقشه می‌کشد، داستان‌های عاشقانه تجربه می‌کند، سعی می‌کند بفهمد دشمنش به چه می‌اندیشد و بدون نفرت، بدون پرخاشگری با او تعامل می‌کند، گویی که دارد خودش را تا حد رد ذهنیت از او سبک می‌کند. زندانی بدون امید به آزادی، محکوم به سه حبس ابد چگونه می‌تواند شرایط بازداشت و مصیبت محرومیت از نور زندگی را بخشی از داستان خود قرار ندهد؟ خندقجی در رمانش به سختی به این موضوع دست می‌زند، مگر گهگاه، گویی در آزادی کامل خود زندگی می‌کند که کمرنگ نشده و تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، بلکه بازی روایی مناسبی را یافته است تا از فلسطینی بودن خود فرار کند و برای مدتی در پوست یک اسرائیلی زندگی کند.
«نقابی به رنگ آسمان» داستان نور الشهدی، جوان فلسطینی فارغ‌التحصیل از مؤسسه عالی باستان‌شناسی اسلامی در دانشگاه قدس را روایت می‌کند. رمان با ضبط یک پیام صوتی برای دوستش مراد که در زندان به سر می‌برد، آغاز می‌شود که در آن از تمایل خود برای نوشتن درباره مریم مجدلیه به او می‌گوید. این تنها اشاره به اسارت و زندان‌ها و فرصتی است که به او این مجال را می‌دهد تا از آنچه در روح زندانی یا عزیزانش می‌گذرد بنویسد. علاقه نور به قهرمان رمان و همچنین تمایل شدیدش برای نوشتن در مورد مریم مجدلیه، در واقع بخش مهمی از رمان «نقابی به رنگ آسمان» را به خود اختصاص می‌دهد که ما را به تکنیک نوشتن رمان در درون رمان می‌رساند. به خصوص که دوستش مراد که در زندان در حال تهیه پایان نامه تحقیقاتی خود است، از او می‌خواهد که منابعی را برای او بیاورد... درست مانند خود باسم خندقجی که در ملاقات با برادرش از او خواست این کار را برایش بکند، با ارجاعاتی برای نوشتن رمانی که در دست داریم.
اما موضوع اصلی از آنجا شروع می‌شود که نور، قهرمان داستان، یک شناسنامه اسرائیلی را در داخل پالتوی قدیمی‌ای که خریده است، با نام اور شابیرا پیدا می‌کند. او با استفاده از پوست سفید و شباهت به چهره‌های اشکنازی که باعث می‌شود به راحتی در مکان‌هایی تردد کند که برای فلسطینی‌ها ممنوع است. نور از این راه می‌تواند بخشی از حقوق از دست رفته خود را به دلیل اشغالگری و تبعیض به دست آورد. زبان عبری که او خوب می‌داند هم برای او «غنیمت جنگی» می‌شود، و از آن برای دفع هر سوء ظنی که ممکن است در کمینش باشد، استفاده می‌کند. در این شرایط، او می‌بیند که می‌تواند آزادانه حرکت کند و در خیابان‌های قدس، تل‌آویو و همچنین رام‌الله، هر کجا که بخواهد، پرسه بزند، بدون اینکه کسی مانع او شود. او به مراد می‌گوید: «نقاب و نامی پیدا کردم که از طریق آن می‌توانم مخفیانه به اعماق دنیای استعماری بروم... آیا این چیزی است که دوست شما فرانتس فانون درباره پوست‌های سیاه و ماسک‌های سفید می‌گوید؟» اینکه او به یک شخصیت تبدیل شده یا بیشتر شبیه «جیمز باند» شده است.
نور پس از اقامتی کوتاه در خانه شیخ مرسی در قدس و یک زندگینامه جعلی به نام اور شابیرا، با پیوستن به ماموریت کاوش به سرپرستی پروفسور برایان که شامل افراد مختلف از ملیت‌های مختلف از جمله اسرائیل شرقی می‌شود، بخشی از آرزوی خود را برآورده می‌کند. یکی هم آیالان، یهودی میزراحیم که اصالتاً حلبی است و با وجود اینکه مدام او را به دلیل اصالت اشکنازی به بدبینی متهم می‌کند. یکی از اعضای این تیم کاوش، سما اسماعیل از داخل فلسطین، مشخصاً از حیفاست که اولین بار که صدایش را می‌شنود، مجذوبش می‌شود و به لطف حس هویت بالایش، حس عالی تعلق را در او بیدار می‌کند.
در شهرک میشمار حامک که بر روی ویرانه‌های روستای فلسطینی ابو شوشه ساخته شده و جنگلی در آنجا ایجاد کرده‌اند تا همه آثار قبلی دفن شود، بخشی از وقایع در حال وقوع است. نور در آنجا عاشق سما می‌شود، سپس نقاب از چهره واقعی خود برمی‌دارد، اما سما او را باور نمی‌کند و از اینکه چگونه می‌تواند هویتی را که او از آن دور شده و با آن جنگیده به خود بگیرد، شگفت‌زده می‌شود.

اما وقتی حوادث قدس اوج می‌گیرند و نور در پیش چشم سما خود خودش به نظر می‌رسد، این دو احساس می‌کنند که دارند به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند به گونه‌ای که اجازه نمی‌دهد از هم دور شوند.
جزئیات زیادی در اثر وجود دارد و باسم خندقجی به این موضوع علاقه زیادی دارد. اما او ممکن است در روایت داستان مجدلیه و مسائل مربوط به ایمان مسیحی کندو کاو کند، تا زمانی که بیش از آنچه خواننده یک رمان می‌تواند تحمل کند، طول بکشد. نور، در پایان، مشتاق است آنچه را که از داستان مجدلیه پنهان است، آشکار کند. صاحبان مأموریتی که او به آن ملحق شده در جستجوی چیزهای کاملاً متفاوت دیگری هستند.
تحقیق یکی از ارکان داستان است. نور در جستجوی خود، هویتش، ادعاهای موجود در روایت اسرائیلی، آنچه در ذهن اور می‌گذرد و تفاوتش با نور، حتی با وجود یک نام در دو زبان مختلف، جستجو می‌کند. او به دنبال حقایق تاریخی است، به دنبال تأثیراتی است که در آن تخصص دارد و دوستش مراد در جستجوی علوم سیاسی و همه به دنبال چیزی هستند که زندگی او را روشن‌تر کند.
این رمان به گذشته، به تاریخ می‌رود، اما ما را به زمان حال، به فضایی که در دوران همه‌گیری «کووید» حاکم بود و وقایع دردناکی که با تلاش برای یهودی‌سازی محله شیخ جراح همراه بود، به «حماس» برمی‌گرداند؛ که تهدید و تهدید می‌کند، به دلیل حملاتی که اسرائیل در قدس انجام داد.
شاید همه جزئیات در چشم خواننده در مقابل قطعات قدرتمندی که ما را وارد حلقه درونی نور می‌کند، در حالی که پوستین اور را می‌پوشد، با او گفتگو می‌کند، با او درگیر می‌شود و درگیری عمیق و خشونت آمیزی را تجربه می‌کند، حاشیه‌ای می‌شود. در واقع، اینها لذت‌ بخش‌ترین و هیجان انگیزترین تصاویر هستند، زیرا متوجه می‌شویم که او می‌تواند شخصیت اور را بدون هیچ پیش فرضی به خود بگیرد. بردباری و تکبر زیاد و توانایی پوشیدن نقاب دیگری، حتی اگر دشمنی باشد که دستبند به دستت می‌بندد، تو را محدود می‌کند و نصف عمرت را پشت دیوار تباه می‌کند.
سبک روایی روان، اما ترفندهای روایی آن را از سادگی بیرون می‌کشد و به طرح‌های متوالی می‌برد، گویی نور با نقابش امتحانی را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارد و پایانی باز برای ما باقی می‌گذارد. این نتیجه گیری است که به قوت خود باقی می‌ماند و به خندقجی این فرصت را می‌دهد تا تترالوژی موعود خود را تکمیل کند. بنابراین، «قناع بلون السماء» تنها اولین قسمت از مجموعه‌ای می‌شود که اتفاقات آن در ادامه خواهد آمد. این تمایل به ساخت رویدادهای پیچیده را توضیح می‌دهد که به باز شدن درهای بسیاری در آینده کمک می‌کند. هر جزئیاتی می‌تواند گذری به مکانی جدید باشد که نویسنده با مهارت روایی خود ما را به آن جا می‌برد.
باسم خندقجی که هنوز در زندان‌های اشغالی زندانی است، به انحاء مختلف در روزنامه‌های عبری مورد حمله قرار می‌گیرد، تنها به این دلیل که موفق به انتشار رمانش شده و موفق بوده است. مقامات اشغالگر در تلاش هستند تا تخلفاتی را به او نسبت دهند تا او را مجبور کنند هزینه برنده شدن را بپردازد. خندقجی که در 2 نوامبر 2004 دستگیر شد، دو مجموعه شعر و بیش از دویست مقاله منتشر کرده همه برخاسته از درد، و چنان می‌نویسد که گویی زندگی انسان‌های آزاده‌ای دارد. شاید زمانی بیشتر لازم باشد تا بفهمیم که او در رمانش چه نوشته است، آنجا که خطاب به دوستش مراد که در اسارت بود می‌گوید: «مراد چقدر به کوچکترین زندانت حسادت می‌کنم، چرا که این واقعیت آهنین تو با ویژگی‌های روشن ساخته شده. معادله‌ای ساده و در عین حال بی رحم: زندان، زندانی، زندانبان... اما اینجا «در زندان بزرگتر، هیچ چیز روشن نیست».