امل بوشوشه: در ماه رمضان مهمان تلویزیون نیستم

به زودی در سریال «دلار» ساخته «الصباح اخوان»

امل بوشوشه: در ماه رمضان مهمان تلویزیون نیستم
TT

امل بوشوشه: در ماه رمضان مهمان تلویزیون نیستم

امل بوشوشه: در ماه رمضان مهمان تلویزیون نیستم

امل بوشوشه خواننده، بازیگر و مجری می گوید، امروز گزینه‌هایش برای بازیگری با دیروز فرق کرده و حالا بیشتر انتخابی شده‌اند. 
او در گفت‌وگو با «الشرق الاوسط» می افزاید: «هرچه تجربه‌هایم در این زمینه بیشتر شوند، احساس پختگی بیشتری می‌کنم که به من این قدرت را می‌دهد با دقت نقش‌هایم را انتخاب کنم». 
دربارهٔ چگونگی انتخاب نقش‌هایش می‌گوید: «به صدای احساسم گوش می‌دهم. احساسم مانند قطب‌نما کار می‌کند و بی درنگ دنبالش می‌روم. تاکنون احساسم به من نارو نزد و مهم‌تر اینکه متنی که به من پیشنهاد می‌شود و شخصیتی که باید نقشش را بازی کنم دوست داشته باشم. در این مورد تردید نمی‌کنم و توی پوستینش می‌روم».
امل بوشوشه که کار فیلمبرداری سریال «دلار» ساخته شرکت فیلمسازی «صباح اخوان» را به پایان رسانده می‌گوید، نقشش در این سریال از جهت ماهیت و روایت متن و نوع کار متفاوت است. 
او توضیح می‌دهد: «سیر دراماتیک جدیدی است که سابقه نداشته کسی به سمت آن برود. نقشم براساس داستان و خط درامام ویژه‌اش تغییر می‌کند. خیلی از آن لذت بردم و فکر می‌کنم شرکت «صباح اخوان» بسیار سنجیده گام برداشت و کار برجسته‌ای عرضه خواهد کرد».
امل بوشوشه در این کار با هنرپیشه «عادل کرم» بازی خواهد کرد که او را به حرفه‌ای توصیف می‌کند و می‌گوید از همان ابتدا کیمیا بین آنها جاری شد و به شکل «بده بستان» به ایفای نقش پرداختند و به زوجی همآهنگ تبدیل شدند در حرکات و ایفای نقش در برابر دوربین. بوشوشه که بیننده عربی او را در چند سریال تلویزیونی از جمله «الاخوه/برادران»، «العرّاب/پدر تعمیدی»، «سمرقند»، «مدرسه الحب/مدرسه عشق» و سریال‌های دیگر شناختند، می‌گوید این سریال بین لایت کمدی، تراژدی و رمانس و برخی مشخصه‌ها که به شکل عام درآثار دراما حضور دارند، جمع کرده. 
او توضیح می‌دهد: «سریال از ۱۵ قسمت تشکیل می‌شود و جالب اینکه در زمان تماشای هر قسمت این احساس به بیننده دست می‌دهد که گویی در حال تماشای یک فیلم سینمایی است. هر قسمت داستان و حوادث خودش را دارد. هر چه توضیح بدهم کافی نیست باید کار را روی صفحه تلویزیون دید».
 دربارهٔ نمایش این کار روی صفحه «نت فلیکس» جهانی که به زودی صورت می‌گیرد، اظهار می کند: «از شنیدن این خبر بسیار خوشحال شدم و افتخار می‌کنم که صفحه‌ای جهانی کار ما را در فهرست کارهایش بگنجاند. به نظر من این فرصتی است که همیشه دست نمی‌دهد. برای یک هنرپیشه دست‌آورد دیگری است که او را به سطح جهانی برساند».
 بوشوشه می‌گوید هنوز زود است که دربارهٔ آثار منفی که ممکن است این جور صفحات الکترونیک هنری بر تلویزیون بگذارند حرف زد و ممکن است موجب کاهش بینندگان بشود. 
او در این باره می‌گوید: «این مسئله به خود بیننده برمی‌گردد، آزاد است که انتخاب کند. به نظر من گروه قابل توجهی از بینندگان در لبنان و دیگر کشورها، خواه عربی یا غربی وجود دارند که هنوز دراما را روی صفحه کوچک تلویزیون تماشا می‌کنند».
امل بوشوشه از دنبال کردن کارهای دراما خسته نمی‌شود و به گفته خودش آن را علاقه برتر خود می‌بیند نه یک کار که انجام می‌دهد. 
در این باره می‌گوید: «بازی نمی‌کنم که در صحنه باشم بلکه تا علاقه عمیقم به بازیگری را روایت کنم. من کارهایم را به دقت انتخاب می‌کنم و سعی نمی‌کنم کارهای دیگران را ارزش گذاری کنم. وظیفه‌ام را به بهترین شکل انجام می‌دهم. وقتی به خانه‌ام برمی‌گردم دوباره به امل بوشوشه همسر و مادر و خانه‌دار می‌رسم که بر پادشاهی خاصش یعنی خانه و خانواده‌اش هیچ چیز را ترجیح نمی‌دهد».
دربارهٔ فرورفتن در عمق شخصیت‌هایی که نقش‌شان را بازی می‌کند و زندگی آنها را طبیعی زندگی می‌کند، می‌گوید: «نباید بین نقش‌ها و زندگی خصوصی‌ام قاطی کنم. به محض اینکه پا در خانه‌ام می‌گذارم و درخانه را می‌بندم، بازیگری و هنرپیشگی را پشت سرمی‌گذارم و به ایفای نقش واقعی‌ام می‌پردازم. به نظرم این گونه اثرات بر هنرپیشه وقتی نقش کسی را به طورعمیق ایفا می‌کند، پیش می‌آید. حس می‌کند آن شخصیت روی کاغذ نفس می‌کشد و زندگی می‌کند چرا که واقعی است. به همین دلیل تلاش می‌کند به درونش برود و زندگی کند. اما وقتی شخصیت وهمی باشد، هنرپیشه با تمام شدن کار فیلمبرداری از آن دور می‌شود و دیگر نیازی نمی‌بیند که آن را با خود به خانه و زندگی معمولی‌اش ببرد».
سریال «دلار» به عنوان بخش اول از مجموعه درامایی با عنوان «راصور» محسوب می‌شود که تدارک بخش دوم آن با عنوان «میلیون دلار» در حال انجام است.
هنرپیشه الجزایری الاصل که پس از ازدواجش با جوان لبنانی (ولید عواضه) ساکن لبنان شده‌است می‌گوید، امسال در ماه رمضان در تلویزیون حضور نخواهد داشت. «ضرورتی نمی‌بینم که همیشه در ماه رمضان بر صفحه تلویزیون حاضر باشم؛ و چون در سریال «دلار» سخت کار کردم، تصمیم گرفتم همراه با خانواده مدتی استراحت کنم. البته متنی که وسوسه‌ام کند یا مرا هیجان زده کند ندیدیم».
دربارهٔ درامای امروز لبنانی می‌گوید: «بدون شک راه بزرگ و درازی را طی کرده آن هم به همت تهیه‌کنندگانی که به دیگر اجزای آن اعتماد کردند و آن را به پیش بردند. امروزه فرصت‌های قابل توجهی در اختیار هنرپیشه‌ها و کارگردانان حرفه‌ای قرار می‌دهد که منتظر فرصت مناسب برای عرضه خود هستند»



فیروز در نود سالگی... روز تولدی که تاریخش را به یاد نمی‌آورد

فیروز بین حلیم الرومی و عاصی الرحبانی (آرشیو محمود الزیباوی)
فیروز بین حلیم الرومی و عاصی الرحبانی (آرشیو محمود الزیباوی)
TT

فیروز در نود سالگی... روز تولدی که تاریخش را به یاد نمی‌آورد

فیروز بین حلیم الرومی و عاصی الرحبانی (آرشیو محمود الزیباوی)
فیروز بین حلیم الرومی و عاصی الرحبانی (آرشیو محمود الزیباوی)

جشن تولد فیروز در سال‌های اخیر به یک سنت ماندگار تبدیل شده که هر سال در ۲۱ نوامبر برگزار می‌شود. رسانه‌ها در تمام حوزه‌هایشان به این مناسبت می‌پردازند و هم‌زمان شبکه‌های اجتماعی نیز در حالتی از شیفتگی جمعی، این روز را گرامی می‌دارند. این مراسم سالانه نشان‌دهنده حضور پررنگ و جاودانه فیروز در لبنان و دیگر کشورهای عربی است و تأکید می‌کند که نام او به یک پدیده زنده و فراگیر برای نسل‌ها و سنین مختلف تبدیل شده، هرچند که او تقریباً به‌طور کامل از انظار عمومی دور مانده است.

«در روزی به دنیا آمد که تاریخش را به یاد نمی‌آورد»

روایت رایج می‌گوید که فیروز در ۲۱ نوامبر ۱۹۳۵ متولد شده است، اما مدارک رسمی نشان می‌دهند که نهاد وديع حداد در ۲۰ نوامبر ۱۹۳۴ به دنیا آمده است. این ستاره جوان در مصاحبه‌ای رادیویی با رادیو مصر در زمستان ۱۹۵۵، گفته بود که بیست ساله است، که نشان می‌دهد او متولد ۱۹۳۵ است.
در گزارشی که محمد سید شوشه در سال ۱۹۵۶ تهیه کرد و در کتابچه‌ای از مجموعه «أنغام من الشرق» با عنوان «فیروز، خواننده خجالتی» منتشر شد، آمده است: «نام او فیروز است، اما در واقع نهاد وديع حداد نام دارد. او بیش از ۲۱ سال ندارد و در سال ۱۹۳۵ در بیروت در روزی نامعلوم متولد شده است».
اما در مصاحبه‌ای که در ماه مه ۱۹۵۷ در مجله «العروسة» منتشر شد، مقدمه‌ای آورده شده که می‌گوید: «او در بیروت در سال ۱۹۳۴ به دنیا آمده، اما نمی‌داند در چه روزی». این موضوع نشان می‌دهد که تولد او در سال ۱۹۳۴ بوده و به‌صورت رسمی در تاریخ ۲۰ نوامبر ثبت شده است.

فیروز در تصویری نامشخص از دوران نوجوانی (آرشیو محمود الزیباوی)

فیروز پیش از نهاد ظاهر شد

از نکات جالب این است که نام فیروز برای نخستین بار در فوریه ۱۹۵۰ مطرح شد، در حالی که نام واقعی او، نهاد حداد، تا اوایل سال ۱۹۵۲ در رسانه‌ها دیده نشد. این تأخیر در ظهور نام واقعی او نشان‌دهنده پنهان شدن وی از همان ابتدا پشت نام هنری‌ای است که به آن شناخته شد. نام فیروز نخستین بار در خبری کوتاه که در ۱۹ فوریه ۱۹۵۰ در مجله «الإذاعة» منتشر شد، به چشم خورد. این مجله خصوصی توسط روزنامه‌نگاری به نام فائق خوری مدیریت می‌شد. در این خبر آمده بود: «استاد حلیم الرومی به ما گفت که صدایی جدید کشف کرده که از دلنشین‌ترین صداهای آواز در لبنان است. او به صاحب این صدا نام فیروز را داده و قرار است او را در برنامه‌های ایستگاه رادیویی لبنان معرفی کند، پس از اینکه روی آموزش و پرورش حنجره او و آماده‌سازی آهنگ‌های ویژه برایش کار کرده است.»
حلیم الرومی که اوایل سال ۱۹۵۰ از قبرس به لبنان آمد، سمت مدیر بخش موسیقی رادیوی لبنان را بر عهده گرفت. او همزمان با آغاز به کارش در این بخش، کشف صدایی جدید را اعلام کرد که نام فیروز را بر او گذاشته بود. او این کشف را با اجرای آهنگی به لهجه مصری با عنوان «ترکت قلبی وطاوعت حبک» از کلمات منیر عوض معرفی کرد. این آهنگ در ۲۴ فوریه ۱۹۵۰ پخش شد، همان‌طور که برنامه‌های رادیویی منتشرشده در مجلات آن زمان نشان می‌دهند.

نخستین ترانه‌ها

ترانه «ترکت قلبی» آغازگر مسیر فیروز به عنوان یک خواننده «سولو» در فوریه ۱۹۵۰ بود. در ماه بعد، او در بخش «رکن الشباب» ترانه‌هایی از نوع «ترانه‌های رقص» اجرا کرد که آهنگ‌سازی آنها بر عهده جورج فرح، آهنگساز لبنانی و یکی از همکاران رادیو و کنسرواتوار ملی موسیقی بود. در ماه مه، فیروز آهنگ «یا حمام یا مروح بلدک» را با کلمات فتحی قورة و آهنگ حلیم الرومی اجرا کرد. این آهنگ به سبک مصری بود و به دلیل انتشار آن روی صفحه گرامافون دو سال بعد، همچنان شناخته شده است.
این مسیر با اجرای ترانه‌هایی مانند «رومبا عطشان» در ژوئیه و «رومبا عیون» در اوت در برنامه «رکن الشباب» ادامه یافت. در همان ماه اوت، فیروز سرود «المهاجرین» را با آهنگ‌سازی جورج ضاهر اجرا کرد. مجله «الإذاعة» این اثر را ستود و اجرای فیروز را «زیبا و قدرتمند» توصیف کرد، اما از صدای جورج ضاهر به دلیل ضعفش انتقاد و تأکید کرد که حضور فیروز عامل اصلی موفقیت این اثر بود.
در پایان اوت، فیروز با آهنگ‌سازی جورج ضاهر، دو ترانه از مقامات مختلف اجرا کرد: یکی از مقام بیات با عنوان «یا قلب حاج تنوح» و دیگری از مقام عجم با عنوان «نحن البنات اللبنانیات». یک منتقد مجله «الإذاعة» اجرای فیروز در آهنگ اول را موفق ندانست، زیرا صدای او با این سبک غریبه بود، اما او را در آهنگ دوم ستود و نوشت: «این آهنگ با صدای درخشان او هماهنگ بود و او آن را با تلاشی قابل تقدیر به سرانجام رساند.»

فیروز به همکاری با جورج فرح و جورج ضاهر در «رکن الشباب» ادامه داد و گفت‌وگوی موسیقایی «أین أنت» را با خواننده‌ای به نام کلوفیس الحاج و گفت‌وگوی دیگری با عنوان «سامبا الکروم» را با خواننده دیگری به نام جورج عازار اجرا کرد. اما امروزه هیچ اثری از این آثار اولیه فیروز در آرشیو رادیو یافت نمی‌شود.

حنجره‌ای با برد بلند

در اوایل اکتبر، مجله «الإذاعة» مقاله‌ای با عنوان «کُر رادیو، مدرسه‌ای مدرن برای استعدادها» منتشر کرد و نوشت که این گروه کر شامل چهار خانم به نام‌های لیلی صعیدی، کاروان، فیروز و آمال است. در ادامه آمده بود: «از این گروه کر، خوانندگان زن و مرد بسیاری فارغ‌التحصیل شده‌اند. از میان خوانندگان زنی که اکنون برای فارغ‌التحصیلی از گروه کر آماده می‌شوند، خواننده نوظهوری به نام فیروز است که دارای حنجره‌ای با برد بلند است و تمام سبک‌های موسیقی را با مهارت اجرا می‌کند. او تانگو و والس را با همان سهولتی اجرا می‌کند که موشحات اندلسی را می‌خواند.»
این نوشته نشان می‌دهد که فیروز کار خود را در رادیو به‌عنوان یک «همخوان» در گروه کر زنانه‌ای متشکل از چهار صدا آغاز کرد و به‌سرعت به‌عنوان خواننده‌ای مستقل (سولو) نیز فعالیت خود را ادامه داد.
این تمجید از خواننده نوظهور بار دیگر در پایان اکتبر تکرار شد، هنگامی که مجله مقاله‌ای با عنوان «هنرمندان فردا» منتشر کرد. محمد بدیع سربیه در این مقاله به تعدادی از خوانندگان زن پرداخت و در پایان نوشت: «اما صدای دلنشین و روح‌نواز فیروز که همیشه در کنسرت‌های رادیو می‌شنویم، به‌زودی جایگاه خود را در میان بهترین صداهای موسیقی لبنان خواهد یافت.»

فیروز با حلیم الرومی در میان تعدادی از کارکنان بخش موسیقی رادیوی لبنان، اوایل دهه پنجاه میلادی (آرشیو محمود الزیباوی)

همکاری تدریجی با عاصی و منصور

فیروز فعالیت خود را در رادیو به‌عنوان همخوان در گروه کر و خواننده‌ای مستقل آغاز کرد. این فعالیت او را با برادران عاصی و منصور الرحبانی، که پیش از او وارد این حوزه شده بودند، همراه ساخت. عاصی در زمستان ۱۹۴۸ به‌عنوان نوازنده ویلن و آهنگساز در رادیوی لبنان استخدام شد و منصور از همان ابتدا با او همکاری کرد، همان‌طور که مرور مجلات رادیویی آن دوران نشان می‌دهد.
نام الرحبانی در برنامه‌های رادیویی از مارس ۱۹۴۸ به بعد دیده می‌شود و سپس عنوان «گروه الرحبانی در اجرای ترانه‌های متنوع» ظاهر می‌گردد. این برنامه به یک برنامه هفتگی در صبح‌های همان ساعت تبدیل شد.
در سال ۱۹۴۹ نیز نام الرحبانی در برنامه‌های رادیویی دیده می‌شود، اما جالب است که گاهی عنوان گروه به «سه‌نفره رحبانی» تغییر می‌کند که با ورود خواننده‌ای به نام نجوی، نام هنری سلوی الرحبانی، خواهر عاصی و منصور، هم‌زمان است. هرچند نام «برادران الرحبانی» گاهی از برنامه‌ها حذف می‌شد، اما در متن ترانه‌های الرحبانی منتشر شده در مجله «الإذاعة» دیده می‌شد، که نشان می‌دهد عاصی و منصور از همان ابتدا این نام مشترک را به کار برده‌اند.
شروع همکاری فیروز با برادران الرحبانی احتمالاً از طریق کار او در گروه کر رادیویی آغاز شد و این همکاری به‌تدریج به یک شراکت نزدیک تبدیل شد، نه به‌صورت ناگهانی، همان‌طور که گاهی امروز روایت می‌شود.
حلیم الرومی به این تحول در مقاله‌ای که در اکتبر ۱۹۵۴ در مجله «الإذاعة» منتشر کرد، اشاره کرد و داستان کشف فیروز را بازگو نمود. او در پایان نوشت:
«از عجایب روزگار این بود که وقتی فیروز را به همکارم عاصی الرحبانی معرفی کردم تا در برنامه‌های غنایی رقص شرکت کند، او به من گفت: این صدا برای ترانه‌های رقص مناسب نیست و شاید فقط برای ترانه‌های سبک قابل‌استفاده باشد. اما روزگار چرخید و فیروز توانمندترین و موفق‌ترین خواننده ترانه‌های رقص شد، و بنای هنری الرحبانی بر همین صدا استوار گشت، به اعتراف خود عاصی الرحبانی.»

«برای آواز مناسب نیست»

در مقابل، عاصی الرحبانی در مصاحبه‌ای که مجله «أهل الفن» در مه ۱۹۵۵ منتشر کرد، روایت می‌کند:
«من در حال آماده‌سازی برنامه‌های موسیقی و آواز برای رادیو بودم. روزی حلیم الرومی، رئیس بخش موسیقی رادیو، مرا دعوت کرد تا به صدای جدیدی گوش دهم. دختری جوان با کتابی در دست و پدرش همراه او آمدند. صدایش را شنیدم و گفتم: بد نیست. اما باور داشتم که او برای آواز مناسب نیست. برادرم نیز گفت که او به‌هیچ‌وجه برای آوازهای رقص مناسب نیست. با این حال، آموزش او را آغاز کردم و او به بهترین کسی تبدیل شد که این نوع آواز را اجرا می‌کند.»
در مصاحبه‌ای دیگر از سال ۱۹۵۶، که در کتابچه «فیروز، خواننده خجالتی» ذکر شده است، عاصی بیان می‌کند که هنگام ورود فیروز به رادیو صدای او را شنیده و به تلفظ او ایراد گرفته و آن را نیازمند اصلاح دانسته است. او اضافه می‌کند:

«از همان زمان برخی نقش‌ها را در برنامه‌هایی که از رادیوی لبنان ارائه می‌کردم به او سپردم و متوجه شدم که او استعدادهای نادری در اجرای درست و حفظ سریع بدون اشتباه دارد.»

فیروز با عاصی الرحبانی و حلیم الرومی، در کنار منصور الرحبانی، و در پس‌زمینه یکی از کارکنان رادیوی لبنان (آرشیو محمود الزیباوی)

ورود فیروز به‌عنوان خواننده «سولو» در آثار الرحبانی احتمالاً از پاییز ۱۹۵۰ آغاز شد و اولین اثر مشترک آن‌ها آهنگی صبحگاهی به نام «جناتنا» بود. با این حال، فیروز در این دوران به فعالیت‌های مستقل خود ادامه می‌داد و برادران الرحبانی نیز به فعالیت‌های مرسوم خود مشغول بودند.
در ماه‌های بعد، همکاری میان برادران الرحبانی و این خواننده نوپا مستحکم‌تر شد. فیروز جایگزین خواهر آن‌ها، سلوی الرحبانی، شد و به رکن اصلی گروه آن‌ها تبدیل گردید.
هم‌زمان با این همکاری، فیروز در رادیوی لبنان نیز به فعالیت خود ادامه داد و با آهنگسازان معتبر این شبکه همکاری کرد. از جمله، خالد ابوالنصر، که فیروز از ساخته‌های او ابیاتی منتخب از قصیده «یا أیها الشادی» سروده ایلیا ابوماضی، شاعر مهاجر، را اجرا کرد. اما این همکاری‌ها در سال‌های بعد به‌تدریج کاهش یافت.

شریک ماجراجویی الرحبانی

با همراهی عاصی و منصور، فیروز به ایستگاه «الشرق الأدنى» وابسته به رادیوی بریتانیا راه یافت و تحت حمایت صبری شریف، ناظر برنامه‌های موسیقی و غنایی این ایستگاه، قرار گرفت. صبری شریف از سال 1949 به ماجراجویی الرحبانی علاقه نشان داد و آن را پشتیبانی کرد. این همکاری در پاییز 1951 به مرحله جدیدی رسید، زمانی که مدیر رادیوی سوریه، احمد عسّه، نیز این پروژه را پذیرفت و توجه ویژه‌ای به آن نشان داد. مجموعه‌ای از ضبط‌های متنوع موجود در آرشیو رادیوی سوریه، که به عنوان بخشی از آثار نخستین همکاری برادران الرحبانی با فیروز باقی مانده، گواه این همکاری است.
از شگفتی‌های جالب توجه این است که در این دوره ابتدایی، صدای فیروز از طریق سه ایستگاه رادیویی به شهرت رسید و نام هنری او در مطبوعات مطرح شد، اما نام واقعی او ظاهراً هرگز بر زبان نیامد. نکته جالب‌تر این است که چهره او تقریباً برای دو سال کاملاً ناشناخته بود، تا این که مجله «الصیاد» در 13 دسامبر اولین عکس از او را منتشر کرد. این عکس در ستونی هفتگی کوچک در صفحه «أهل الفن» با عنوان «آرشیو هنر» چاپ شد که حاوی اولین اشاره به وضعیت اجتماعی فیروز نیز بود.