رشید الضعیف دربرابر آزمون مردانگی در «خطأ غیر مقصود/اشتباه ناخواسته»

در این اثر نوشتن زندگی‌نامه آمیخته با نیرنگ تخیل را ادامه می‌دهد

هیچ اثری از کلمه «رمان» یا «زندگینامه» روی جلد کتاب جدید ادیب لبنانی رشید الضعیف با عنوان «خطأ غیر مقصود/اشتباه ناخواسته» به چشم نمی‌خورد.
متن‌هایی کوتاه و آزاد و هرکدام عنوانی خاص و موضوعی که می‌توانی آن را جدای از قبلش خواند یا بی ارتباط با متن بعدی دید. شخصی ماجراهای خود و خانواده‌اش را روایت می‌کند. تلاش دارد بازتاب آن زندگی گرم خانوادگی را برخود وقتی دوماهه بود، درک کند. از زمانی که مادرش او را با«سنگدلی غیرقابل تحملی» از شیرگرفت تا زمانی که به سن هفتاد سالگی رسید.
نوشتن رشید الضعیف به دلت می‌نشیند یا در آن سادگی غیر قابل تحملی می‌بینی. مرد برای خود روشی انتخاب کرد مبتنی بر سادگی هوشمندانه. همین به او این امکان را می‌دهد تا هر چه را که دوست دارد بنویسد. با سبکی چشم گیری بی آنکه دچار سطحی نویسی بشود. میان جدیت خشک و وضعیتی که از طنز خالی نیست جمع می‌کند. همچنین میان مسائل بسیار پیچیده از طریق خلق موقعیت‌های فردی که معمولا به شخصیت‌هایی نسبت‌شان می‌دهد که به او خیلی شبیه‌اند (از جهت خلق و خو یا سیما و چهره) جمع می‌کند. به همین دلیل شاید خیلی متوجه نشوی که رمان می‌خوانی یا زندگی‌نامه خود نوشت. او هم به هر حال خیلی تلاش نمی‌کند تو را متقاعدت کند. او در اصل قصد دارد که خواننده را همیشه در همین منطقه سایه روشن نگه دارد. منطقه‌ای که به او اجازه می‌دهد بی هیچ پروایی عریان شود و بی هیچ رودربایستی دست به افشاگری بزند.
در کتاب«خطأ غیر مقصود/اشتباه ناخواسته» همانند کتاب«الواح/لوح‌ها» رشید الضعیف به درآمیختن زندگینامه و تخیل برمی‌گردد، مهارتی که به الضعیف این توان را می‌دهد به مناطق ممنوعه سرکشی بکند به این حساب که فقط یک بازی ادبی است. در «الواح» که می‌توان کتاب جدید را ادامه آن به حساب آورد، درباره ماجراهایی که تعریف می‌کند می‌گوید:« ماجراهایی هستند که اتفاق نیفتاده‌اند، اما اگر اتفاق می‌افتادند درست همان طور که نوشتم می‌افتادند». در «خطأ غیر مقصود/اشتباه ناخواسته» تکنیک‌های ادبی از اهمیت می‌افتند تا وقتی که خواننده با تورق کتاب و دید زدن مسائل خصوصی راوی لذت می‌برد که از زاویه اول شخص حرف می‌زند و نامش رشید است با همان نشانه‌ها و علایم شخصی؛ سن هفتاد سالگی، حرفه نویسندگی، استاد دانشگاه و دوستانی که به اسم برمی‌شمارد و با او درآن تجربه‌ها شریک‌اند. دوستانی که با او به عنوان مرد مجردی که از چهل سال پیش طلاق گرفته و ماجراجویی می‌کنند. تنها در بیروت زندگی می‌کند و دنبال زنی می‌گردد تا وقتش را با او بگذراند درست عینهو آدم مالیخولیایی.
بزرگ شدن پروستات آب را از سرمی‌گذراند. به نظر دکتر باید دو سه ماهی صبرکرد و معاینه‌ای کرد تا مطمئن شود مبتلا به سرطان است یا خیر. مهلتی سنگین که راوی تصمیم می‌گیرد آن را صرف دو کار کند. اول تکمیل طرح نوشتن زندگینامه خانوادگی خود که به امریکا رفت تا آنها را دور هم جمع کند و دوم آزمایش قدرت خود به عنوان مرد و انجام بهترین کار برای خداحافظی با قدرت باروری. متن در دست ما تحقق خواسته اول است با اشاره‌هایی به تلاش‌های سخت رشید برای رسیدن به آرزوی دوم.
کتاب با این عبارت شروع می‌شود که کلید متن را تشکیل می‌دهد:« اساس مشکل من و ریشه اول آن با دلیل و برهان ثابت شد که، مادرم دچار اشتباه کشنده‌ای شد وقتی مرا خیلی زود از شیرگرفت». این ازشیرگرفتن همچون صاعقه‌ای بود و از همان لحظه نویسنده می‌گوید:« دیگر جهان از دست من خارج شد و من ملک او بودم. ازآن لحظه همه حد و مرزهایم از هر طرف ترسیم شد». این مدخل فرویدی، برهمه کتاب سایه می‌اندازد به گونه‌ای که همه حوادث دیگر براساس این ضربه خوانده می‌شوند. مادر شخصیتی قوی دارد« وقتی خشم می‌گیرد، خانه به لرزه می‌افتد». حرف‌هایش را بیهوده شلیک می‌کرد اما در ذهن کودک کاشته می‌شد. خیلی کم نیست که به کودک ده ساله بگویی:« از لحظه‌ای که خلق شدی، شرور بودی».« همه مردم در چهره مادرم، علاوه بر قد و قامت کاملش، زیبایی روشن بی هیچ عیب و نقصی می‌دیدند» با این حال« از دماغش بدم می‌آمد چون باریک بود و این باریکی آن را بلند نشان می‌داد و نوک دار. یعنی اینکه شامه‌اش خیلی قوی است». بی هیچ دلیل موجهی این عبارت دردناک را می‌خوانیم:« پس من از مادرم متنفرم بی آنکه خودم بدانم».
مادر از همه متن‎‌ها غایب است و بعد برمی‌گردد تا نگاهی از بالا بیاندازد. پدر اصلا وجود ندارد هرچند کارهایش بسیار خطرناک باشند مگر از چشمان زنش-مادر. اینجا باز به تم مورد علاقه‌اش در «لیرنینگ انگلیش» برمی‌گردد؛ یعنی انتقامی که مردان را در جامعه سنتی با مفاهیم‌شان از قدرت و کرامت می‌سازند. پدر در «خطأ غیر مقصود/اشتباه ناخواسته» شایستگی این را ندارد که با او همچون مرد خانه برخورد شود مگر بعد از جنایت قتل و باز گرداندن اعتبار که پس از آن در نگاه بچه‌هایش صاحب دو صفت شجاعت و احترام می‌شود.