هالیوود دست بردار نیست؛ سابقه طولانی در توطئه چینی علیه رییس جمهور

مجموعه فیلم های اکشن محافظ رییس جمهور و کاخ سفید

جرارد باتلر در فیلم سقوط فرشته
جرارد باتلر در فیلم سقوط فرشته
TT

هالیوود دست بردار نیست؛ سابقه طولانی در توطئه چینی علیه رییس جمهور

جرارد باتلر در فیلم سقوط فرشته
جرارد باتلر در فیلم سقوط فرشته

سینماگران آمریکا دست بردار نیستند و فیلم هایی با موضوع توطئه چینی علیه رییس جمهور این کشور هنوز تولید می شوند.
موضوع این فیلم ها غالبا طرح ترور رییس جمهور است. فیلم سادنلی (Suddenly) در سال ۱۹۵۴ ساخته شد. کارگردان فیلم لویس آلن و بازیگر اصلی آن استرلینگ هایدن است. هایدن فرمانده پلیس یک شهر کوچک به نام سادنلی است که متوجه طرح ترور رییس جمهور بعد از پیاده شدن او از قطار در ایستگاه شهر سادنلی می شود. فرانک سیناترا رییس باند خلافکاری است که مجری طرح ترور است. فرانک سیناترا نقش یک آدم بی اراده را بازی می کند که پیشتر در ارتش آمریکا خدمت می کرده و الان برای کشوری که بیشتر پول بدهد کار می کند.
فیلم سینمایی در خط آتش در سال ۱۹۹۳ تولید شد. بازیگر اصلی کلینت ایستوود و به کارگردانی ولفگانگ پترسن است. او که خود را در ماجرای کشته شدن پرزیدنت جان اف کندی مقصر می داند حالا در صدد حمایت رییس جمهور جدید است. یک قاتل پنهان قصد ترور او را دارد اما کسی حرف های کلینت ایستوود را باور نمی کند. 
تا حالا ده ها فیلم با همین تم ساخته شده اند. موضوع اصلی این فیلم ها هم سناریوی ترور رییس جمهور آمریکا است. این محصولات عمدتا روی ضعف کادر حمایت رییس جمهور تمرکز می کنند که گاهی نمی توانند امنیت او را حفظ کنند یا حتی کارشان به برنامه ریزی برای ترور او هم رسیده است. دردسرهای محافظ شخصی رییس جمهور جرارد باتلر تا حالا در سه فیلم با موضوع طرح توطئه رییس جمهور آمریکا بازی کرده؛ فیلم سقوط المپوس (Olympus Has Fallen) به کارگردانی آنتونی فوکوا در سال ۲۰۱۳ و فیلم سقوط فرشته (Angel Has Fallen) به کارگردانی ریک رومان وا و بازیگری جرارد باتلر در بخش دوم فیلم سقوط فرشته به کارگردانی بابک نجفی در سال ۲۰۱۶. باتلر در فیلم سقوط فرشته در نقش یک مامور مخفی ظاهر می شود که حالا مورد تعقیب قرار دارد تا از دستش خلاص شوند.
گرفتاری های باتلر با رفتن رییس جمهور (مورگان فریمن) به ماهیگیری آغاز می شود. دشمن برای او در آنجا کمین کرده. وقتی مهاجمان حمله می کنند همه کم می آورند و کشته می شوند اما جیرارد جلوی پرزیدنت قرار می گیرد. حالا یا باید رییس جمهور کشته شود و یا جیرارد باتلر. اما هیچ کدام کشته نمی شوند و طرح توطئه ترور رییس جمهور خنثی می شود. با این حال برخی می گویند که او از حمله مهاجمان (مورد حمایت روسیه) با خبر بوده است چرا که باتلر تنها کسی است که کشته نمی شود.
باتلر راهی زندان می شود. او که می خواهد بی گناهی خود را ثابت کند از زندان فرار می کند. او در صدد شناسایی طراح توطئه ترور رییس جمهور است.
رییس جمهور حالا ضعیف شده و معاونش از فرصت استفاده می کند و رییس جمهور می شود. انگشت اتهام طراحی برنامه ترور رییس جمهور به سوی معاون رییس جمهور نشانه می رود. دلایل بحران ها و سیاست های نادرست در این فیلم ها همچون قل قل کردن آب جوش بسیار سطحی مطرح می شوند و چندان جدی به آنها اشاره نمی شود.



پلی میان سه رودخانه… ترجمه‌ای انگلیسی و تصویری از رؤیاهای نجیب محفوظ

نجیب محفوظ در بالکن کافه‌اش مشرف به میدان التحریر در قاهره، سال ۱۹۸۸ (فرانس پرس)
نجیب محفوظ در بالکن کافه‌اش مشرف به میدان التحریر در قاهره، سال ۱۹۸۸ (فرانس پرس)
TT

پلی میان سه رودخانه… ترجمه‌ای انگلیسی و تصویری از رؤیاهای نجیب محفوظ

نجیب محفوظ در بالکن کافه‌اش مشرف به میدان التحریر در قاهره، سال ۱۹۸۸ (فرانس پرس)
نجیب محفوظ در بالکن کافه‌اش مشرف به میدان التحریر در قاهره، سال ۱۹۸۸ (فرانس پرس)

با صداقتی نادر، رمان‌نویس لیبیایی-بریتانیایی «هشام مطر» ترجمه‌اش از کتاب «رؤیاهای آخر» نجیب محفوظ را با یک اعتراف آغاز می‌کند.
مطر در تنها دیدارشان در دهه ۹۰ میلادی، از محفوظ پرسید که نویسندگانی را که به زبانی غیر از زبان مادری‌شان می‌نویسند، چگونه می‌بیند؟

این پرسش بازتاب دغدغه‌های نویسنده‌ای جوان بود که در آمریکا متولد شده و مدتی در قاهره زندگی کرده بود، پیش از آنکه برای در امان ماندن از رژیم معمر قذافی (که پدر مخالفش را ربوده بود) به بریتانیا برود و در مدرسه‌ای شبانه‌روزی با هویتی جعلی نام‌نویسی کند.
و پاسخ محفوظ، همانند سبک روایت‌اش، کوتاه و هوشمندانه بود: «تو به همان زبانی تعلق داری که به آن می‌نویسی.»

«خودم را یافتم... رؤیاهای آخ

اما مطر اعتراف می‌کند که در بازخوانی‌های بعدی‌اش از آن گفتگو، چندین بار خود را در حال افزودن حاشیه‌ای یافت که محفوظ هرگز نگفته بود: خلاصه‌ای که می‌گفت: «هر زبان، رودخانه‌ای است با خاک و محیط خودش، با کرانه‌ها و جریان‌ها و سرچشمه و دهانه‌ای که در آن می‌خشکد. بنابراین، هر نویسنده باید در رودخانه زبانی شنا کند که با آن می‌نویسد.»

به این معنا، کتاب «خودم را یافتم... رؤیاهای آخر» که هفته گذشته توسط انتشارات «پنگوئن» منتشر شد، تلاشی است برای ساختن پلی میان سه رودخانه: زبان عربی که محفوظ متن اصلی‌اش را به آن نوشت، زبان انگلیسی که مطر آن را به آن برگرداند، و زبان لنز دوربین همسر آمریکایی‌اش «دیانا مطر» که عکس‌های او از قاهره در صفحات کتاب آمده است.

مطر با انتخاب سیاه و سفید تلاش کرده فاصله زمانی بین قاهره خودش و قاهره محفوظ را کم کند (عکس‌: دیانا مطر)

کاری دشوار بود؛ چرا که ترجمه آثار محفوظ، به‌ویژه، همواره با بحث و جدل‌هایی همراه بوده: گاهی به‌خاطر نادقیق بودن، گاهی به‌خاطر حذف بافت و گاهی هم به‌خاطر دستکاری در متن.
اندکی از این مسائل گریبان ترجمه مطر را هم گرفت.
مثلاً وقتی رؤیای شماره ۲۱۱ را ترجمه کرد، همان رؤیایی که محفوظ خود را در برابر رهبر انقلاب ۱۹۱۹، سعد زغلول، می‌یابد و در کنارش «امّ المصریین» (لقب همسرش، صفیه زغلول) ایستاده است. مطر این لقب را به‌اشتباه به «مصر» نسبت داد و آن را Mother Egypt (مادر مصر) ترجمه کرد.

عکس‌ها حال و هوای رؤیاها را کامل می‌کنند، هرچند هیچ‌کدام را مستقیماً ترجمه نمی‌کنند(عکس‌: دیانا مطر)

با این حال، در باقی موارد، ترجمه مطر (برنده جایزه پولیتزر) روان و با انگلیسی درخشانش سازگار است، و ساده‌گی داستان پروژه‌اش را نیز تداعی می‌کند: او کار را با ترجمه چند رؤیا برای همسرش در حالی که صبح‌گاهی در آشپزخانه قهوه می‌نوشید آغاز کرد و بعد دید ده‌ها رؤیا را ترجمه کرده است، و تصمیم گرفت اولین ترجمه منتشرشده‌اش همین باشد.
شاید روح ایجاز و اختصار زبانی که محفوظ در روایت رؤیاهای آخرش به‌کار برده، کار مطر را ساده‌تر کرده باشد.
بین هر رؤیا و رؤیای دیگر، عکس‌های دیانا مطر از قاهره — شهر محفوظ و الهام‌بخش او — با سایه‌ها، گردوغبار، خیالات و گاه جزئیات وهم‌انگیز، فضا را کامل می‌کنند، هرچند تلاش مستقیمی برای ترجمه تصویری رؤیاها نمی‌کنند.

مطر بیشتر عکس‌های کتاب را بین اواخر دهه ۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ گرفته است(عکس‌: دیانا مطر)

در اینجا او با محفوظ در عشق به قاهره شریک می‌شود؛ شهری که از همان جلسه تابستانی با نویسنده تنها برنده نوبل ادبیات عرب، الهام‌بخش او شد.
دیانا مطر با انتخاب سیاه و سفید و تکیه بر انتزاع در جاهایی که می‌توانست، گویی تلاش کرده پلی بسازد بین قاهره خودش و قاهره محفوظ.
هشام مطر در پایان مقدمه‌اش می‌نویسد که دلش می‌خواهد محفوظ را در حالی تصور کند که صفحات ترجمه را ورق می‌زند و با همان ایجاز همیشگی‌اش می‌گوید: «طبعاً: البته.»
اما شاید محتمل‌تر باشد که همان حکم نخستش را دوباره تکرار کند: «تو به همان زبانی تعلق داری که به آن می‌نویسی.»
شاید باید بپذیریم که ترجمه — نه‌فقط در این کتاب بلکه در همه‌جا — پلی است، نه آینه. و همین برایش کافی است.