هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟
TT

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

سال هاست که راز حمله ویروس و بدافزار «استاکس نت» علیه تأسیسات هسته ای ایران ذهن بسیاری از کارشناسان امنیتی را به خود مشغول کرده‌است. همچنان این سؤال مطرح می‌شود که چگونه ایالات متحده آمریکا و اسرائیل بدافزار خود را روی سیستم‌های رایانه ای در تأسیسات غنی سازی اورانیوم بسیار امن «نطنز» نصب کردند.
به گزارش الشرق الاوسط، ویروس استاکس نت در نمونه اول آن، به منظور خرابکاری در برنامه هسته ای ایران در سال ۲۰۰۷ راه اندازی شد و به‌طور مؤثر آغازگر جنگ سایبری و دیجیتالی در قرن ۲۱ بود. این تاریخ مصادف بود با زمانی که ایران نصب اولین سری از سانتریفیوژها را در نیروگاه «بحث‌برانگیز» نطنز در مرکز ایران آغاز کرده بود.
در آن زمان، طراحی کدهای مخرب ویروس مدت‌ها بود که شکل گرفته بود. در سال ۲۰۰۶، یک خرابکاری آزمایشی روی سانتریفیوژهای مشابه صورت گرفت و نتایجش در اختیار جرج بوش قرار گرفت؛ بوش وقتی متقاعد شد این عملیات پنهانی امکان موفقیت دارد، دستور به اجرای آن داد.
سایت خبری «یاهونیوز» در گزارشی دربارهٔ کسی که برای ورود استاکس‌نت به تأسیسات هسته ای ایران کمک کرده اشاره می‌کند و می‌گوید: عامل آن حرکت نفوذی، که موجودیت و نقش او قبلاً گزارش نشده بود، یک مهره دستگاه‌های اطلاعاتی هلند در داخل ایران بود که به درخواست سیا و موساد، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل، استخدام شده بود.
به گفته چهار منبع آگاه اطلاعاتی، یک مهندس ایرانی که دستگاه اطلاعاتی هلند موسوم به ای‌آی‌وی‌دی اجیر کرده بود، داده‌های حساسی که به آمریکایی‌ها کمک کرد این بدافزار را وارد سیستم‌های نطنز کنند جمع‌آوری کرد و همین مهره بود که سپس دسترسی لازم برای وارد کردن استاکس‌نت به آن سیستم‌ها به وسیله یک حافظه فلش را فراهم کرد.
در سال ۲۰۰۴ از هلندی‌ها خواسته شد که به موساد و سیا برای ورود به تأسیسات کمک کنند. سه سال زمان برد تا یک مهندس مکانیک شاغل در نطنز این سلاح دیجیتالی را به سیستم‌های هدف منتقل کند.
براساس این گزارش هدف این عملیات موسوم به «بازی‌های المپیک» نه تخریب برنامه اتمی ایران بلکه ضربه زدن به آن برای خریداری زمان و به نتیجه رسیدن تلاش‌های دیپلماتیک بود.
ایران در سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهان به توافق رسید تا در قبال تعلیق تحریم‌های مربوط برنامه هسته ای، بخش‌های حساس این برنامه را متوقف کند.
عملیات «بازی‌های المپیک» مأموریتی مشترک بین ایالات متحده آمریکا و اسرائیل بود که سی‌آی‌ای، موساد، آژانس امنیت ملی آمریکا، وزارت دفاع اسرائیل و آژانس امنیت ملی این کشور در آن دخیل بودند. اما به گفته منابع آگاه، آمریکا و اسرائیل همکارانی از سه کشور دیگر هم داشتند؛ به همین خاطر نام عملیات بازی‌های المپیک بود، استعاره‌ای از پنج حلقه نماد مشهورترین رویداد بین‌المللی ورزشی جهان. سه کشور همکار دیگر در این مأموریت هلند، آلمان و فرانسه بودند، هرچند سازمان اطلاعات بریتانیا نیز در این پروژه نقش داشته‌است.
نقش آلمان در عملیات استاکس‌نت ارائه جزییات فنی دربارهٔ سیستم‌های کنترل صنعتی ساخت شرکت زیمنس بود. نیروگاه نطنز از این سیستم برای کنترل گردش سانتریفیوژهایش استفاده می‌کند. فرانسه نیز اطلاعات مشابه دیگری در همین زمینه ارائه کرده بود.
اما در این بین، وظیفه هلندی‌ها حیاتی و منحصربه‌فرد بود، ارائه اطلاعات کلیدی دربارهٔ فعالیت‌های ایران در زمینه تهیه تجهیزات برنامه هسته‌ای از اروپا و همین‌طور ارائه اطلاعات دربارهٔ سانتریفیوژها. دلیل این امر برمی‌گردد به این‌که طراحی سانتریفیوژهای نطنز بر پایه طرح یک شرکت هلندی است که در سال ۱۹۷۰، یک دانشمند هسته‌ای پاکستانی به نام عبدالقدیر خان آن را دزدید. خان این طرح‌ها را برای راه‌اندازی برنامه هسته‌ای پاکستان به سرقت برده بود، اما بعد تصمیم گرفت اطلاعاتش را به کشورهای دیگر بفروشد؛ ایران و لیبی از مشتری‌های طرح سرقتی بودند.
برنامه هسته‌ای ایران، که سال‌ها بود فعالیت چندانی نداشت، ناگهان از سال ۱۹۹۶ دوباره جان گرفت، همان زمانی که ایران مجموعه طرح‌ها و اجزای سانتریفیوژها را مخفیانه از عبدالقدیر خان خریداری کرد. در سال ۲۰۰۰، ایران با هدف ساخت نیروگاهی با ظرفیت ۵۰ هزار سانتریفیوژ و تولید اورانیوم غنی‌شده، کلنگ مجموعه نظنز را به زمین زد.
سیا، موساد و ای‌آی‌وی‌دی (سرویس اطلاعاتی هلند) هیچ‌یک به سوالات یاهونیوز در این باره پاسخ نداده‌اند.



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»