«پیام‌های» سفر پوتین به «سوریهٔ روسی»

​تحلیل خبری

 «پیام‌های» سفر پوتین به «سوریهٔ روسی»
TT

«پیام‌های» سفر پوتین به «سوریهٔ روسی»

 «پیام‌های» سفر پوتین به «سوریهٔ روسی»

«پیام‌های» سفر ولادیمیر پوتین به دمشق در روز سه شنبه گذشته (به عنوان اولین سفر از سال ۲۰۱۱ تاکنون) با مضمون و محتوای سفرش به پایگاه روسی الحمیمیم در لاذقیه در اواخر ۲۰۱۷ متفاوت است. به طوری که نتائج آن به محض ترک پایتخت سوریه خود را نشان داد.
این سفر درست پس از چند روز از کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران و ساعاتی پیش از دیدارش با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه همچنین چند روز پیش از عزیمت به اسرائیل صورت می‌گیرد. سفری که مسئولان غربی آن را «تاریخی» توصیف کردند.
می‌توان از چهار «پیام» صحبت کرد:
۱ - «سوریهٔ روسی»: حضور رئیس‌جمهور روسیه در پایگاه روسی در لاذقیه برای تبریک جشن کریسمس به سربازان خود در سواحل سوریه منطقی تر به نظر می‌رسید، اما نبود «مهندس ایرانی» این فرصت را برای پوتین فراهم کرد و او هم طبق عادت نهایت بهره را برد. خیلی زود وارد دمشق شد و در خیابان‌های دمشق گشت‌زنی کرده و از آثار تاریخی و دینی آن دیدن کرد و با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در مرکز عملیات روسی (محل استقرار نیروهای این کشور در دمشق) بدون حضور سیاستمداران دیدار کرد. او از فرماندهان ارتش سیر عملیات نظامی را جویا شد.
به گفته مسئولان غربی، پوتین به دنبال ارسال «پیامی» به طرف‌های مختلف در سوریه بود با این مضمون که سوریه در نبود قاسم سلیمانی (طراح و مهندس نقش آفرینی گروهک‌های وابسته به تهران از ۲۰۱۲ به بعد) بیش از پیش در کنترل و تحت نفوذ روسیه است. می‌توان گفت که تهران از «پیام‌های» پوتین راضی نیست. مسئله که علی مطهری نماینده مجلس ایران در واکنش به آن می‌گوید: «رفتار آقای پوتین رئیس‌جمهور روسیه در سفر به سوریه تحقیر آمیز و عین رفتار ترامپ در سفر به افغانستان و عراق بود. پوتین به جای آنکه در اقامتگاه بشار اسد به دیدار او برود در پایگاه نظامی روسیه در سوریه نشست تا اسد به دیدار او بیاید. شهدا را دیگران دادند بهره‌برداری را روسیه می‌کند».
۲ - «خط فرات»: به گفته مسئولان غربی، پوتین می‌خواست از رئیس‌جمهور روسیه مطمئن شود که وارد هیچ گونه طرح ایرانی برای انتقامجویی شبه نظامیان وابسته به این کشور از نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا در شرق الفرات نشود. همچنین به تفاهمنامه میان واشینگتن و مسکو در می ۲۰۱۷ مبنی بر شرق الفرات برای آمریکا و متحدان و غرب آن برای روسیه و متحدان پایبند باشد.
این توافق فوراً در دو اقدام عملیاتی شد؛ نخست، نظامی‌های روسیه و آمریکا بر سر گذرگاه الصالحیه در استان دیرالزور در شمال سوریه به توافق رسیدند. این گذرگاه به مدت چندین ماه به منظور تأکید بر عملیاتی شدن تفاهمات بزرگ و توافق «جلوگیری از برخورد نظامی» بسته شده بود. دوم، هدف قرار گرفتن «پایگاه‌های ایرانی» در دیرالزور در سایه سکوت و عدم واکنش روسیه و سوریه از سرگرفته شد. به طوری که دیده‌بان حقوق بشر سوریه خبر داد که پهپادهای ناشناس بر فراز البوکمال در حومه دیرالزور به پرواز درآمده اند و دست کم ۸ نفر از اعضای الحشد الشعبی عراق را کشتند. این بمباران اولین آزمایش بعد از کشته شدن سلیمانی بود. سلیمانی به عنوان «طراح» بازگشایی گذرگاه استراتژیک البوکمال در مرزهای سوریه و عراق به منظور تأمین خط امدادرسانی ایران و جایگزین کردن آن به جای گذرگاه التنف که توسط آمریکا مسدود شده بود.
۳ - «فیصله دادن نزاع»: در ۶ ژانویه، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران از طرح ۱۳ سناریوی انتقام از آمریکا به دلیل حادثه کشته شدن قاسم سلیمانی خبر داده بود. یکی از آنها ارتفاعات جولان اشغالی سوریه است. مسئولان غربی می‌گویند «پیام» پوتین به دمشق با این مضمون بود که دست به «هیچ گونه اقدامی ناگهانی یا ناخوشایند به واسطه همراه شدن با با سناریوهای انتقامجویی ایران نزنند مادامی که اسرائیل نیروهای سوری را مورد هدف قرار نداده‌است».
این مسئولان معتقدند اسرائیل از هدف قراردادن نیروهای سوریه پرهیز می‌کند اما در نوامبر گذشته اعلام کرده بود «نیروهای سوری و مراکز ایرانی را در واکنش به بمباران جولان توسط سوریه مورد اصابت قرار داده‌است». یکی از این مسئولان توضیح داد پوتین «به دنبال تثبیت تفاهمات گذشته دربارهٔ عدم دخالت روسیه در عملیات نظامی اسرائیل علیه حضور نظامی ایران در سوریه است مادامی که این عملیات از نیروهای سوری دور باشد».
همزمانی بمباران «پایگاه‌های ایرانی» در البوکمال با اعلان آزادی دو زندان سوری توسط تل آویو که تهمت یکی از آنها جاسوسی است تصادفی نیست. در همین حال دفتر نخست‌وزیری اسرائیل اعلام کرده که به نشانه «حسن نیت دیپلماتیک» این دو زندانی سوری صدقی المقت و أمل أبو صالح را آزاد می‌کند؛ این اقدام در ازای بازگرداندن بقایای جسد یک سرباز اسرائیلی توسط سوریه در سال گذشته با میانجیگری روسیه انجام می‌شود.
۴ - «رگ‌های ادلب»: یکی از نتایج مستقیم دیدار پوتین با اسد در دمشق سپس اردوغان در استامبول اعلام اجرای توافق آتش‌بس شکننده در استان ادلب سوریه در پی تفاهم ایجادشده میان مسکو و آنکاراست. آنچه آشکار بود بیانیه روسیه – ترکیه همچون بیانیه سوریه – روسیه شامل مسائل جدید نبود و ردپایی از مسائل سیاسی و قطعنامه ۲۲۵۴ در آن نبود.
تأکید دو طرف بر ادلب آشکار بود. علیرغم اعلان آتش‌بس از شب پریروز، دیده‌بان حقوق بشر سوریه گفته‌است در راستای تأکید بر راه‌های اصلی یا «رگ‌های اقتصاد» که در نقشه‌های به نمایش گذاشته شده در دیدار پوتین و اسد، جنگنده‌ها شهر معره النعمان، جاده دمشق-حلب را هدف قرار دادند.
در همین خصوص یک هیئت سیاسی و نظامی ترک فردا عازم مسکو خواهد بود تا از «پیام‌های» پوتین به اسد و اردوغان مطمئن شود.
در راه استانبول و پیش از سفر به اسرائیل، پوتین می‌خواست پس از اولین مواجهه مستقیم ایران و آمریکا و برای بی‌طرف نگهداشتن سوریه و همچنین میل مسکو برای استفاده ژئوپلیتیکی از فرصت‌های ممکن برای تقویت نفوذ خود از دروازه «سوریهٔ روسی»، از رویکردهای بشار اسد در این پیچ مطمئن شود.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.