خطر فروپاشی برجام در پی ملاحظه کاری ایران دربارهٔ بازرسی آژانس اتمی

تعهد مسکو برای حمایت از ایران در برابر «رفتارهای خصمانه».. اروپا «دست روی دست نمی‌گذارد»

خطر فروپاشی برجام در پی ملاحظه کاری ایران دربارهٔ بازرسی آژانس اتمی
TT

خطر فروپاشی برجام در پی ملاحظه کاری ایران دربارهٔ بازرسی آژانس اتمی

خطر فروپاشی برجام در پی ملاحظه کاری ایران دربارهٔ بازرسی آژانس اتمی

برای دومین روز پیاپی، اختلافات بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روند فزاینده خود را دنبال کرد.
تهران روز گذشته در مورد قطعنامه ای که انتظار می‌رود توسط کشورهای اروپایی برای الزام ایران به ایجاد امکان دسترسی بازرسان به دو سایت مخفی مشکوک به فعالیت‌های هسته ای اعلام نشده ارائه شود ، انتقاداتی را مطرح کرده‌است.
در این میان، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در استقبال از همتای ایرانی خود متعهد شد که با رفتارهای «ضدایرانی» مقابله کند.
لاوروف افزود: «در وین پیشرفت وجود دارد، دوستان غربی ما در حال بحث در مورد برخی ایده‌ها در نیویورک هستند.. اوضاع نگران کننده است.. ما در برابر هرگونه تلاش برای استفاده از این وضعیت در جهت دستکاری در شورای امنیت و ترویج دستور کار ضد ایرانی قاطعانه مقاومت خواهیم کرد».
وزیر خارجه روسیه در ادامه، اقدامات آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را «خلاف قوانین بین‌المللی» توصیف کرد.
 محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز در پایان دیدار با لاوروف به تلویزیون رسمی ایران عنوان کرد که آژانس اتمی «در جهت منویات آمریکا و اسرائیل برای نابودی برجام عمل می‌کند».
وی گفت: «مواضع ایران، روسیه، چین و تعداد دیگری از کشورها دربارهٔ تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی کاملاً همسان است».
کاظم غریب‌آبادی سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز با اشاره به اقدام سه کشور اروپایی برای تصویب قطعنامه‌ای در شورای حکام در راستای درخواست دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دو مکان مورد نظر در ایران گفت: «ارائه این قطعنامه، اقدامی تاسف‌آور و کاملاً غیرسازنده است».
غریب آبادی تأکید کرد: «در صورت تصویب قطعنامه‌ای ضد ایران، تهران ناچار خواهد بود متناسب با آن، اقدامات لازم را اتخاذ کند که مسئولیت آن برعهده بانیان چنین رویکردهای سیاسی و مخربی است».
به گفته او، «درخواست آژانس مبتنی بر ادعاهای اسرائیل به عنوان دشمن ایران است». وی افزود: «آژانس به تازگی تلاش کرد اطلاعات متفاوت دیگری را به عنوان مبنای درخواست خود ارائه کند که فقط شامل چند تصویر ماهواره‌ای تجاری است که این تصاویر نیز حاوی اطلاعات منطقی و متقنی که بتواند بعنوان مبنایی برای اثبات مشروعیت درخواست‌های آژانس قرار گیرد، نیست».
رافائل ماریانو گروسی مدیرکل آژانس، روز دوشنبه ۱۵ ژوئن (۲۶ خرداد) در آغاز نشست چهار روزه شورای حکام خواهان همکاری فوری ایران در این زمینه شده بود.
 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال جاری دو گزارش دربارهٔ ایران منتشر کرده است. آژانس تهران خواسته‌است تا دربارهٔ مواد و فعالیت‌های هسته‌ای که به کارشناسان بین‌المللی اعلام نکرده، توضیح دهد.
همچنین آژانس با اشاره به فعالیت‌های مشکوک در سه سایت هسته ای، تأکید کرد که تقاضا از تهران برای دسترسی به دو سایت از آنها تا کنون بی‌نتیجه بوده‌است.
در این میان، سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان که از امضاکنندگان برجام هستند پیش‌نویس قطعنامه‌ای توبیخی علیه ایران برای عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را جهت ارائه به شورای حکام آژانس آماده کرده‌اند و در آن خواهان همکاری کامل تهران با آژانس شده‌اند.
اگر این قطعنامه یک صفحه‌ای که در تاریخ ۱۰ ژوئن (۲۱ خرداد) تهیه شده، تصویب شود اولین قطعنامه شورای حکام علیه ایران در هشت سال گذشته خواهد بود.
خبرگزاری فرانسه به نقل از دیپلمات‌ها گزارش کرد که این قطعنامه از ایران می‌خواهد تا بازرسان قادر به ورود به دو سایت مظنون به فعالیت‌های هسته ای گذشته باشند.
آژانس می‌گوید بازرسان او چهار ماه است که نتوانسته‌اند دست‌کم از دو سایت مورد نظر بازرسی کنند.
آژانس اطلاعاتی آمریکا و آژانس انرژی بین‌المللی انرژی اتمی معتقدند که ایران برای تولید تسلیحات هسته ای، برنامه ای پنهان و هماهنگ داشت که در سال ۲۰۰۳ به حالت تعلیق درآمد.
دستیابی اسرائیل از آنچه که آن را «بایگانی» فعالیت هسته ای گذشته ایران توصیف می‌کند، به آژانس اطلاعات بیشتری دربارهٔ فعالیت‌های گذشته تهران داده‌است.
در این میان، یک دیپلمات اروپایی به خبرگزاری رویترز گفته‌است که اروپا «نمی‌تواند دست روی دست بگذارد و هیچ کاری نکند».



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»