واشنگتن فشار بر برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را افزایش داد

بیش از ۲۷ نهاد و شخص را تحریم کرد و از اروپایی‌ها خواست که از تحریم‌های سازمان ملل پیروی کنند

واشنگتن فشار بر برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را افزایش داد
TT

واشنگتن فشار بر برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را افزایش داد

واشنگتن فشار بر برنامه هسته‌ای و موشکی ایران را افزایش داد

ایالات متحده استراتژی خود برای فشار بر ایران را مضاعف کرد و از اقدامات اجرایی توسط دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، از جمله تحریم‌ها علیه برنامه‌های هسته ای و موشکی ایران، برای اطمینان از ادامه تحریم تسلیحاتی سازمان ملل به مدت نامحدود، در تلاش برای تغییر رفتار تهران خبر داد، همچنین از کشورهای اروپایی خواست از این الگو پیروی کنند.
رئیس‌جمهوری ایالات متحده در بیانیه جدیدی، از اعمال محدودیت‌های جدیدی بر تلاش‌های هسته‌ای، موشکی بالستیک و تسلیحات متعارف ایران خبر داده‌است.
ترامپ تأکید کرد: «دولت من هرگز اجازه نخواهد داد که ایران سلاح هسته‌ای داشته باشد. ما همچنین هرگز به ایران اجازه نخواهیم داد که با عرضه مقادیر بیشتری از موشک‌های بالستیک و جنگ‌افزارهای متعارف، جهان را به خطر بیاندازد».
ایالات متحده از عصر روز شنبه گذشته، یک ماه پس از فعال سازی مکانیسم «اسنپ بک» مندرج در توافق هسته ای، برای بازگرداندن تحریم‌ها، کار خود را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل آغاز کرد. این اقدام پس از آن است که اکثریت اعضای شورای امنیت پروژه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران را که قرار است در اواسط ماه اکتبر منقضی شود، رد کردند.
ترامپ تأکید کرد: «این فرمان اجرایی که من امروز صادر می‌کنم، دارایی‌ها و منافع در دارایی‌های موجود در ایالات متحده، متعلق به افرادی که در تأمین، فروش، یا انتقال تسلیحات متعارف به ایران یا از ایران نقش داشته باشند، و نیز کسانی که به ارائه پشتیبانی و خدمات فنی، آموزشی، و مالی و سایر کمک‌های مرتبط با این تسلیحات بپردازند، را مسدود می‌کند».
وی اضافه کرد: «این فرمان اجرایی برای اعمال تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بسیار مهم است. این فرمان توانایی رژیم ایران در صدور جنگ‌افزار به تروریست‌ها و عوامل خطرناک در سراسر منطقه و نیز توانایی آن رژیم در دستیابی به تسلیحات برای ایجاد نیروهای خودش را به شدت کاهش خواهد داد».
به گفته او، دولت من امروز همچنین تحریم‌ها و اقدامات کنترل صادرات تازه‌ای را بر ۲۷ نهاد و فرد مرتبط با شبکه گسترش تسلیحاتی ایران اعمال می‌کند.
طبق این فرمان، وزارت خارجه، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، سازمان صنایع دفاعی ایران را نیز در فهرست تحریم‌ها قرار خواهد داد. همچنین مهرداد اخلاقی کتابچی، مدیر سازمان صنایع دفاعی ایران، شش فرد و سه سازمان مرتبط با سازمان انرژی اتمی این کشور، شرکت شهید همت و حاج علی مودت را در فهرست تحریم‌ها قرار خواهیم داد و همچنین نیکولاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا نیز به دلیل همکاری با ایران مشمول تحریم‌های آمریکا خواهد شد.
ترامپ اظهار کرد: «رژیم ایران بارها دربارهٔ بایگانی سری تسلیحات هسته‌ای خود دروغ گفته و مانع دسترسی بازرسان بین‌المللی شده‌است. این امر، بیش از پیش معایب عمیق توافق هسته‌ای شکست خورده دولت قبلی را آشکار می‌کند».
در این بیانیه همچنین آمده‌است: «اقدامات امروز من حاوی پیام روشنی برای رژیم ایران و نیز برای آن دسته از اعضای جامعه بین‌المللی که از ایستادن در برابر ایران خودداری می‌کنند، است».
این بیانیه در پایان می‌گوید: «دولت من از همه ابزارهایی که در اختیارمان است برای متوقف کردن تلاش‌های هسته‌ای، موشکی بالستیک، و جنگ‌افزارهای متعارف ایران استفاده خواهد کرد. رژیم ایران اگر می‌خواهد آنچه که مردم ایران با تمام وجود می‌خواهند و شایسته آن هستند - یعنی یک ایران شکوفا و سعادتمند - را به آنها ارائه دهد، باید رفتارش را تغییر دهد».

* کنفرانس خبری مقامات ارشد دولت آمریکا

مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده و سایر مقامات ارشد دولت آمریکا در یک کنفرانس خبری دربارهٔ بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران گفتند که ایالات متحده تضمین خواهد کرد که ایران حامی شماره یک تروریسم در جهان نتواند بیش از این به صلح در دنیا آسیب برساند.
مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده و سایر مقامات ارشد دولت آمریکا در یک کنفرانس خبری دربارهٔ بازگشت تحریمهای سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی گفتند که آمریکا اجازه دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای را نمی‌دهد.
در این کنفرانس خبری که صبح دوشنبه در واشینگتن برگزار شد، علاوه بر مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده، استیون منوشن وزیر خزانه‌داری، مارک اسپر وزیر دفاع، ویلبر راس وزیر بازرگانی ایالات متحده، کلی کرفت سفیر آمریکا در سازمان ملل و رابرت اوبرایان مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم حضور داشتند.
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا گفت از کشورهای فرانسه، آلمان و بریتانیا توقع دارد تحریم‌هایی که پس از اعمال مکانیسم ماشه اعمال می‌شوند را اجرایی کنند.
وی افزود که آمریکا به جای آن که منتظر بماند تا ایران جهان را تهدید کند، اقدامات شایانی را برای جلوگیری از دستیابی بزرگترین حامی تروریسم در جهان به سلاح‌های هسته‌ای اتخاذ کرده‌است.
وزیر امور خارجه آمریکا در عین حال تأکید کرد که آمریکا مانع از دسترسی ایران به منابع مالی و امکانات برای گسترش فعالیت‌های تروریستی خود در منطقه و سراسر جهان خواهد شد.
وی اضافه کرد: ایران دارای بزرگ‌ترین نیروهای موشکی بالستیک در خاورمیانه است و موشک و فناوری موشکی به حوثی‌های یمن و حزب‌الله در لبنان و سوریه صادر کرده‌است.
مارک اسپر وزیر دفاع ایالات متحده نیز گفت: ما آماده جواب دادن به هرگونه تهاجم آینده ایران هستیم و نقش خود را در کارزار فشار حداکثری ایفا می‌کنیم.
اسپر بار دیگر بر آمادگی آمریکا برای مقابله با هر تهدیدی از سوی ایران تأکید کرد و از حکومت ایران خواست تا «مانند یک کشور عادی رفتار کند.»
او افزود: ما تهران را تشویق می‌کنیم که فعالیت‌های بدخواهانه خود را تعلیق کرده و مانند یک کشور عادی رفتار کند.
در ادامه، ویلبر راس وزیر بازرگانی این کشور از تحریم ۵ فرد مرتبط با سازمان انرژی اتمی ایران خبر داد و گفت: پنج دانشمند ایرانی به فهرست تحریم‌ها اضافه می‌شوند. این افراد با برنامه‌های آزمایش‌های هسته‌ای ایران مرتبط هستند و در دستیابی رژیم ایران برای دستیابی به تجهیزات هسته‌ای کمک کرده‌اند.
در همین نشست، کلی کرفت سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز گفت: «ما تنها کشوری هستیم که در برابر ایران و فعالیت‌های آن ایستادگی کرده‌ایم». او افزود: «کشورهای عضو توافق هسته ای در اجرای تحریم‌های ایران ناکام مانده‌اند».
وی گفت: «ما در انجام وظایف خود متوقف نخواهیم شد و از جهان، خاورمیانه و اروپا محافظت خواهیم کرد».
در ادامه، رابرت اوبرایان مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز از شورای امنیت به دلیل «عدم انجام وظایف خود، محافظت از جهان در برابر ایران و تمدید تحریم تسلیحاتی» انتقاد کرد و گفت: پرزیدنت ترامپ یک فرمان اجرایی امضا کرد تا افراد، نهادها و کشورهایی که تسلیحات نظامی در اختیار ایران قرار بدهند، تحت تحریم قرار بگیرند.

* اختلافات اروپا و آمریکا در کنفرانس «آژانس بین‌المللی اتمی»

در وین اما، اختلافات میان آمریکا و اروپا در شصت و چهارمین کنفرانس بین‌المللی آژانس انرژی اتمی دربارهٔ توافق هسته ای با ایران علنی شد؛ به طوری که کشورهای اروپایی علی‌رغم نگرانی از برنامه هسته ای ایران، بار دیگر پایبندی خود را به توافق‌نامه برجام اعلام کردند، در حالی که واشینگتن تهران را به تأخیر همکاری با این سازمان بین‌المللی یا عدم همکاری کامل متهم کرد.
دن برویلت وزیر انرژی آمریکا در این نشست مجازی گفت که ایران باید اطمینان بیشتری در زمینه پایبندی به تعهدات ایجاد کند. او افزود: چنین همکاری «برای دستیابی به هدف ما، اطمینان از اینکه ایران هرگز به سلاح هسته ای دست پیدا نمی‌کند، ضروری است».
در مقابل؛ آندریاس ریخت وزیر مشاور دولت آلمان در امور انرژی، به نمایندگی از اتحادیه اروپا، از ابراز عمیق نگرانی اروپا نسبت به ادامه ذخیره اورانیوم غنی شده توسط ایران بیش از ۱۰ برابر حد مورد نظر در توافق هسته ای خبر داد.
وی افزود که اتحادیه اروپا همچنین نگران «ادامه غنی سازی در تأسیسات فردو و گسترش فعالیت‌های تحقیق و توسعه در سانتریفیوژها در ایران» است. زیرا این فعالیت‌ها توانایی غنی سازی ایران را بسیار افزایش می‌دهد.
وزیر آلمانی اضافه کرد که تمام این فعالیت‌ها «با توافق هسته ای مغایرت دارد و اثرات خطرناکی در گسترش سلاح‌های هسته ای دارد».
وی از ایران خواست که از اقدامات مغایر با توافق خودداری کند، اما مشتاقانه خواستار تکرار موضع اروپا در رابطه با پشیمانی از خروج واشینگتن از توافق، و تلاش‌های مداوم اروپا برای نجات توافق و ادامه کار با آن است.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.