موزه بریتانیا روز یکشنبه (۱۱ اکتبر) اعلام کرد تعدادی از آثار سرامیکی سمرقند را به این شهر برمی گرداند چون متوجه شده که فرم ها و اسناد آنها جعلی است.
گاردین در گزارشی در این باره افزود «این آثار متعلق به یک مجموعه یاد بود قرون وسطا در اطراف سمرقند هستند و در یک چمدان به فرودگاه هیترو آورده شده اند».
این گزارش گفت «فردی که این آثار سرامیکی را در ژانویه با هواپیما از دبی به انگلیس آورده بود اسناد و فرم های مربوط به قطعات را دستکاری و جعل کرده و مدعی شده بود که این قطعات اصل نیستند اما خیلی شبیه اصل هستند و به گونه طراحی شده اند که قطعات قدیمی و تاریخی به نظر برسند».
این فرد رسید خرید قطعات را به مقام های مربوطه نشان داده و مدعی شده که این آجرها را یک روز پیش از سفرش حدود ۳۱۵ درهم یعنی چیزی معادل ۷۰ پوند از شارجه خریده است.
موزه بریتانیا پس از تماس تلفنی با کارشناسان عتیقه جات در کشورهای گوناگون به این نتیجه رسید که آثار سرامیکی یاد شده اصل بوده و ارزش آنها ده ها هزار پوند است و اهمیت فرهنگی فراوانی در کشور ازبکستان دارند و منشا آنها این کشور است.
جان سیمپسون یکی از مسئولان بخش آثار خاورمیانه در موزه بریتانیا گفت «آثار سرامیکی شگفت انگیز و خیلی جذاب هستند.. و به همین دلیل باندهای قاچاقچی و جنایتکار جذب آنها می شوند».
نیروی مرزبانی انگلیس نیز مثل رویه همیشگی خود در مورد انتقال آثار تاریخی به شکل غیر قانونی با موزه انگلیس تماس گرفته و جزئیات قطعات سرامیک را جویا شده که آیا اصل هستند یا نه و اگر اصل هستند متعلق به چه کشوری اند.
سیمپسون در ماه مه برای پی بردن به اصل این ماجرا از ۱۲ کارشناس در کشورهای مختلف در خاورمیانه و آسیای میانه و آمریکا و روسیه کمک گرفت.
سیمپسون در این باره گفت «همکاری بین این گروه جالب بود. شمار زیادی از کارشناسان و متخصصان از کشورهای گوناگون و با وجود کرونا در مدت کوتاهی به اصل موضوع پی بردند».
و سرانجام مشخص شد که آجرهایی که قاچاقچی مدعی شده بود که «طوری طراحی شده اند که مطابق اصل باشند» در حقیقت اصل و متعلق به اواخر قرن ۱۳ و نیمه قرن ۱۴ یعنی دوره حکمرانی جغتای، پسر دوم چنگیز خان هستند. این قطعات سرامیکی سفید و فیروزه ای و آبی کبالت دارای نقش و نگارهای مزین به آیات قرآنی هستند. فقط یکی از این آثار سرامیکی کامل است.
از سوی دیگر، کارشناسان اوزبکستان می گویند این آثار سرامیکی متعلق به مرقد قثم بن العباس یا شاه زنده در نزدیکی سمرقند است و حفاری برای کشف آثار باستانی در این منطقه در ۱۹۹۶ و اوایل ۲۰۰۰ انجام شد و برخی از قطعات سرامیکی رنگی شناسایی شدند که البته بعضی از آنها مشخص نیست کجا رفتند.
سیمپسون توضیح داد «مرقد شاه زنده مجموعه بزرگی از قبور و آثار تاریخی در اطراف سمرقند را در برمی گیرد و یکی از آثار میراث جهانی و قطب معروف گردشگری به شمار می رود».
این آثار سرامیکی از ماه دسامبر به مدت دو سه ماه در موزه بریتانیا به نمایش گذاشته می شود و سپس به ازبکستان باز می گردد.