شاعران میان نمایش و زهد

دو نوع کاملاً متفاوت

محمود البریکان-عبدالوهاب البیاتی - نزار قبانی-حِسَب الشیخ جعفر
محمود البریکان-عبدالوهاب البیاتی - نزار قبانی-حِسَب الشیخ جعفر
TT

شاعران میان نمایش و زهد

محمود البریکان-عبدالوهاب البیاتی - نزار قبانی-حِسَب الشیخ جعفر
محمود البریکان-عبدالوهاب البیاتی - نزار قبانی-حِسَب الشیخ جعفر

شاعران راه‌های زیادی برای معرفی خود و اعلام جودشان به عنوان تجربه‌های ثابت شعری درجهان دارند، اما به نظرمی‌رسد دو جریان مشخص برای چنین اعلامی وجود دارد؛ این دو خط کاملاً متفاوتند: اول خطی است که روح تبلیغاتی را درپیش می‌گیرد به گونه‌ای که شاعر به مدیر روابط عمومی تبدیل می‌شود، با همه درتماس است، همه را می‌شناسد، در اکثر فعالیت‌ها خواه به صورت شرکت کننده یا میزبان حضور دارد؛ و همه اینها انرژی اضافی است که به دور از شعر صرف می‌شود تا به کار پروژه شعر بیاید، اما همزمان آن شاعر را به دنیای روابط عمومی می‌کشد که به شاعر-آن طور که گمان می‌کند- خدمت می‌کند. فکر می‌کنم از میان شاعران عراقی عبدالوهاب البیاتی و از شاعران عرب نزار قبانی بیش از همه چنین ویژگی داشتند؛ حضور و روابط‌شان به شکلی کاملاً روشن چنین نشان می‌داد.
و این بدین معنا نیست که این دو شاعر نیستند و بدون این روابط چیزی نداشته باشند، اما آنچه ازآنها هویداست اینکه بسیار درگیر مسئله روابط عمومی شدند که به شعر خدمت می‌کند. از این دو شاعر بزرگ تعداد زیادی شاعر زاده شد که درنسل‌های مختلف در فرهنگ عربی و در عراق به طور مشخص تقسیم شدند و هر از چندگاهی شاعرانی همانند البیاتی و قبانی در روش مدیریت استعداد شعری خود ظهور می‌کنند. و این مسئله اشتباه یا ملاک و معیاری برای نکوهش آنها نیست، بلکه توصیفی برای شماری از شاعران در مدیریت استعداد شعری و نوشتن شعر است و توصیف این شاعران به اصطلاحی نزدیک می‌شود که فوزی کریم به کاربرد؛(شعراء الرایه/شاعران علم) با وجود اینکه سخنش متوجه شاعران ایدئولوژی زده است، اما از منظر این اصطلاح آنها به سمت فکر حضور و خودفریفتگی همیشگی می‌روند.
جریان دیگر شاعرانی هستند که هیچ ارتباطی با آنچه در بالا گفتیم ندارند؛ سرگرم روابط عمومی نمی‌شوند، اهمیتی به این نمی‌دهند که شاعر صاحب نامی باشند، دغدغه‌ای جز این ندارند که شعری بنویسند خواه به مخاطبان برسد یا نه، از اینکه به همایش‌ها و جشنواره‌ها دعوت نشوند دلگیر نمی‌شوند و حتی شمار بسیاری از آنها به همایش‌ها دعوت می‌شوند و عذرخواهی می‌کنند. در دیدارها و پرتو افکنی‌ها زهد پیشه می‌کنند و به نگرانی شعر و اندوهشان بسنده کرده‌ و دور سروده‌ها حلقه زده‌اند با وجود آنکه دغدغه پیشبرد متن شعری خود را دارند و در سطح اندیشه و آگاهی از سطوح شعرحاضرند و اینکه می‌دانند تجربه‌های جهانی در این زمینه به کجا رسیده‌است، اما درهمان حال در زبان، روابط عمومی، حضور و همه چیز اقتصاد و صرفه‌جویی پیشه می‌‌کنند؛ وارد کنکاش‌ها و جدل‌ها یا درگیری‌های نسل‌ها که به جنگ خروس‌ها می‌ماند نمی‌شوند و هم و غم این را ندارند که بیانیه‌های شعری بنویسند و از چاپ متن‌هایشان چندان جشنی برپانمی‌کنند.
فکرمی‌کنم مشهورترین این شاعران که از صحنه حیات فرهنگی به شکل شبه کامل کناره کشیدند محمود البریکان باشد؛ شاعری که بسیاری درباره او و اهمیتش در مدرنیزم شعر عرب می‌گویند. حتی کار به جایی رسید که به گفته منتقد دکتر سلمان الکاصد، البریکان در جلسه‌ای خصوصی با گروهی از ادبای بصره، وقتی درباره نقشش در جریان شعر آزاد پرسیدند و اینکه چه جایگاهی نسبت به السیاب دارد درپاسخ خود را به غواصی تشبیه کرد( به اعماق دریا رفت، مرواریدی بیرون کشید و آن را بالا آورد، اما خود در دریا خفه شد و دستش را که مروارید درآن بود دراز کرد و السیاب آن را قاپید). این سخن بسیار خطرناک و حساس است، کسی را تصور کنید که خود را پیشگام شعر نو در جهان عرب بداند، اما در انتشار اشعارش زهد پیشه می‌کند و اهمیتی به این نمی‌دهد که نامی از او برده ‌شود یا نه با وجود اینکه بسیار مراقب متن‌هایش بود و گفته می‌شود آنها را به عنوان امانت‌های قیمتی در بانکی دربصره نگهداری می‌کرد. البریکان در ردیف اول شاعرانی قرارمی‌گیرد که در همه چیز زهد پیشه کردند، در حضور و نشر و دوستان و گفت‌وگوها و به مجموعه بسیار کوچکی از ادبای بصره بسنده کرد که گاه و بی‌گاه آنها را می‌دید.
شاعر حِسَب الشیخ جعفر نیز مانند البریکان بود که اهمیت چندانی به درگیری‌های نسلش نمی‌داد با وجود اینکه او یکی از مهم‌ترین نام‌های شعری آن نسل بود، اما به هیچ وجه اهمیتی به آنچه در پیرامونش می‌گذشت نمی‌داد، تا جایی که خبر از پژوهش‌هایی که درباره او نوشته شده نداشت. کار به جایی ‌رسید که دوره‌های «شعر المربد» به اسم او نامگذاری می‌شد، اما از حضور درآن عذرمی‌خواست و به سکوت در خانه‌اش کفایت می‌کرد. همچنین یک بار برای شرکت در جشنواره‌ای بزرگ به سوئیس دعوت شد، اما چند روز پیش از برگزاری عذرخواهی کرد و گفت«مالی خلک/ حوصله ندارم»؛ یعنی حس و حالش اجازه سفر نمی‌دهد.
شاید کسی بگوید چنین رفتارهایی در دایره مسئولیت ناپذیری و لامبالاتی قرارمی‌گیرند و این ویژگی به نفع شاعر نیست، اما واقعیت اینکه حِسَب الشیخ جعفر و نمونه‌اش و نمونه البریکان هرچه بیشتر پنهان شوند، بیشتر مورد توجه قرارمی‌گیرند و این همانی است که دکتر «حیدر سعید» در یکی از تحقیاتش در بخش «البریکان» به «شهوة الغیاب/هوس غیبت» تعبیر می‌کند. این پژوهش پس از کشته شدنش در مجله الاقلام منتشر شد. معنای تعبیر این است؛ همان طور که حضور و میل به ظهور هوسی عریان و قوی است، در مقابل آن هوس غیاب قرارمی‌گیرد که اهمیتی کمتر از حضور ندارد، اما «حسب الشیخ جعفر» به حضور و غیبتش نیز اهمیتی نمی‌دهد و تنها هم و غمش شعر و نوشتن شعر است، اما به چاپ دیوانش اهمیت می‌دهد. در دیدار اخیرش با وزیر فرهنگ، دکتر «حسن ناظم» به چاپ آثار شعری‌اش اهمیت نشان می‌داد و از جزئیات دقیق این کار سئوال می‌کرد و بعد از آن درباره چاپ آثار نثری‌اش صحبت کرد و وزارت نیز برای چاپ آن آثار آمادگی نشان داد.
این مسئله ازآنجا ناشی می‌شود که الشیخ جعفر به شعرش اهمیت می‌دهد و به اهمیت حضور دیوان چاپ شده خود به جای خود آگاه است و این تفاوت او با البریکان است که با چاپ هیچ یک از آثار شعری او موافق نیست.
البریکان و حسب الشیخ جعفر همچنان بر نام‌های مشخصی از نسل‌های بعد از خود سایه انداخته‌اند. با وجود گشایش بزرگی که تجربه می‌کنیم و نفوذ بسیاری که شبکه‌های اجتماعی در زندگی ما دارند، تعداد بسیاری از شاعران وجود دارند که گرفتار اپیدمی پنهان شدن موقت یا دائم‌اند، یا برای آنکه دقیق‌تر باشم، مبتلا به اپیدمی زهد زیاد در مظاهر زندگی شعری شدند و به گروه‌های شعری وصل نیستند که فلج مضاعفی تولید می‌کنند که برخی ازآنها در کنار همدیگر به ایدئولوژی سازی نزدیک‌اند. دوست دارم اینجا -هرچند سریع- به دو نام مهم از شاعران‌مان اشاره کنم: اول از شاعران جوان و دوم از شاعران نسل دهه نود.
علی عمار شاعری جوان اهل الغراف ناصریه است. شاعری تمام عیار با دیدگاهی آکنده از اندوه، اما شبیه آن شاعران زاهد است که سفر وسوسه‌شان نمی‌کند و اسیر پرتوافشانی‌ها نمی‌شوند. اخیراً در فیسبوک از او چنین متنی منتشر شد:
حلمی/رؤیای من
ان اغادر/این است که بروم
الّا اوجه شمساً کشمس العراق/که خورشیدی همچون خورشید عراق نبینم
الّا یعود الی برابطة احد/که با هیچ کسی پیوندی نداشته باشم
ان اصیر غریباً/ غریبی بشوم
لاُحظی بحریتی/تا آزادی‌ام را بیابم
ثم ارکض وحدی/ و تنها بدوم
علی شاطیء البحر/برساحل دریا
حتی تخور قوای/ تا از نفس بیفتم
لاحتمل اللذة اللانهائیة الصنع/تا لذت بی انتهای هستی را تاب بیاورم
و هی تسیل دماً و دموعاً/که همچون خون و اشک جاری می‌شود
من الجسد الهشّ/از پیکر شکننده
ثم انام/ سپس به خواب می‌روم
الی ابد الآبدین/ تا ابد آلابدین
شاعر حمدان طاهر راه دیگری در این سمت می‌گیرد، شاعری دوری گزیده از غوغای نسل‌ها و بیانیه‌هاشان و جنگ گونه‌های شعری و جنون‌شان. در میان همه این جنگ و جدل‌ها جز نوشتن متن درباره کسانی که شبیه اویند مشغله‌ای ندارد.
انا شاعر خجول(من شاعر خجالتی‌ام)/ لا اعرف ان اقرأ فی المهرجانات(بلد نیستم در جشنواره‌ها بخوانم)/ لیس لی خبرة تذکر فی مغازلة النساء(تجربه قابل ذکری در مغازله زن‌ها ندارم)/ اعرف نساء کثیرات جداً(زنان بسیاری می‌شناسم)/ اعرف مثلاً امی و زوجتی(مثل ما‌درم و همسرم)/ اعرف المرأة الوحیدة(زن تنهایی را می‌شناسم)/ التی تجلس دائماً علی عتبة الباب( که همیشه دم درخانه‌ می‌نشیند)/ اسألها کل یوم عن معنی جلوسها(هر روز از او می‌پرسم نشستنش به چه معناست)/ بعد کل هذه السنین(پس از این همه سال)/ لکنها تشیر الی المقبرة( اما او به قبرستان اشاره می‌کند)/احب جمیع الشعراء( همه شاعران را دوست دارم)/ ولا استثنی سوی من باع قلبه للشیطان( هیچ یک را استثنا نمی‌کنم جز آنان که قلب خود را فروختند به شیطان)/ احب من الشعر(شعری را دوست دارم)/ ما قلت کلماته( که واژگانش اندک باشند)/ و زاد فی الروح اساه(و دردی به جان بیفزاید)/ لیس لی خبرة فی الحدیث(تجربه چندانی در سخن گفتن ندارم)/ مع النقاد الذین یعملون(با منتقدانی که کارمی‌کنند)/ بعد الدوام الرسمی مثل شرطة آداب(پس از ساعت اداری همچون پلیس ادبیات)/ الا اجید الحدیث عن نفسی(بلد نیستم از خودم بگویم)/ ولا اعرف الحفاظ علی العلاقات( نمی‌دانم چطور روابط را نگه دارم)/لدی یقین بانسانیتی( به انسانیت خویش یقین دارم)/و لهذا یمکنکم حذف اول النص(برای همین می‌توانید اول متن را بردارید)/و ترک نهایته تمضی مثل نهر بین الحقول( و پایانش را بگذارید همچون نهری میان مزارع برود)...
 



«حزب فیروزی‌ها»... اینگونه بیروت و دمشق درهای خود را به روی صدای فیروز گشودند

فیروز در ایستگاه «شرق نزدیک» در سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)
فیروز در ایستگاه «شرق نزدیک» در سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)
TT

«حزب فیروزی‌ها»... اینگونه بیروت و دمشق درهای خود را به روی صدای فیروز گشودند

فیروز در ایستگاه «شرق نزدیک» در سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)
فیروز در ایستگاه «شرق نزدیک» در سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)

فیروز فعالیت هنری خود را در زمستان سال ۱۹۵۰ با ورود به رادیو لبنان آغاز کرد. او در سال بعد با اطمینان به مسیر خود ادامه داد و بین سال‌های ۱۹۵۲ و ۱۹۵۳ به موفقیت بزرگی دست یافت؛ این موفقیت عمدتاً به همکاری او با برادران الرحبانی مرتبط بود، همان‌گونه که گزارش‌های مطبوعاتی آن زمان نیز گواهی می‌دهند.
مجله «الصیاد» فعالیت این «مثلث هنری متشکل از عاصی و منصور الرحبانی و خواننده فیروز» را در آن دوران دنبال کرد و با شور و اشتیاق فراوان، این خواننده را ستود که «توانایی فوق‌العاده‌ای در تنوع بخشیدن به نغمه‌ها دارد و ملودی‌های غربی را با همان قدرت و موفقیتی اجرا می‌کند که لحن‌های عتابا، ابو الزلف، موشحات، لیالی و ادوار را می‌خواند.»

اولین کنسرت‌ها بین بیروت و دمشق

این فعالیت هنری گسترده بین رادیو لبنان و «ایستگاه شرق نزدیک» تقسیم شد و به ندرت از این چارچوب فراتر رفت. در ۲۱ فوریه ۱۹۵۲، مجله «الصیاد» خبری کوتاه منتشر کرد که می‌گفت: «خواننده فیروز ستاره کنسرت هنری بود که توسط کمیته حمایت از تسلیحات در دمشق برگزار شد؛ این دختر جوان توانست احساسات حضار را با آهنگ‌های شاد و رقصان خود به دست آورد.» بررسی گزارش‌های مرتبط با این رویداد نشان می‌دهد که این برنامه یک کنسرت جمعی بود که توسط بانوان دمشق برای حمایت از حرکت تسلیحاتی ارتش سوریه ترتیب داده شد. این رویداد در سالن سینما دمشق و تحت حمایت رئیس دولت، فوزی سلو، و رئیس ستاد کل ارتش سوریه، سرهنگ ادیب شیشکلی برگزار شد.
برنامه این کنسرت توسط احمد عسه، مدیر رادیو سوریه، طراحی شده بود و تعدادی از ستارگان از جمله حلیم الرومی، سعاد محمد و حنان با ارکستر سمفونیک رادیو سوریه به رهبری احمد عسه در آن به صورت داوطلبانه آواز خواندند. همچنین بانوان دمشق نمایشی رقص سنتی الهام گرفته از هنر محلی سوریه ارائه کردند.
مجله «الإذاعة» در توصیف اولین حضور فیروز در صحنه دمشق نوشت: «فیروز با طوفانی از تشویق حضار روبرو شد؛ جمعیت بی‌صبرانه منتظر ظهور او در صحنه بود تا چهره این خواننده را ببیند که صدایش را از امواج اتر دوست داشتند. فیروز از این موقعیت هراس داشت و به توانایی خود در کنترل این جمعیت اطمینان نداشت، اما تشویق‌ها به او قدرتی بخشید و او با صدای عمیق و پر از طراوتش فضای سالن را پر کرد. بین هر قطعه و قطعه دیگر، حضار برای این خواننده که به اوج شهرت رسیده بود، به شدت دست می‌زدند.»

در کنار عاصی و منصور در شب‌نشینی‌ای که اتحادیه موسیقی‌دانان حرفه‌ای در بیروت برگزار کرد، بهار 1952

حضور فیروز در بیروت

مجله «الإذاعة» در ماه مه به حضور دیگر فیروز در نخستین شب‌نشینی «انجمن موسیقی‌دانان حرفه‌ای» در بیروت اشاره کرده و نوشته است: «خانم هنرمند فیروز ستاره شب بود با صدای عمیق و خیال‌انگیزش. او قصیده‌ای از اخطل الصغیر (بشارة الخوری) با عنوان «یا قطعة من کبدی» را که شاعر بزرگ برای دخترش وداد سروده بود، اجرا کرد. وداد نیز در میان مدعوین همراه با پدر شاعرش حاضر بود.»
در عرصه دیگری، مجله «الإذاعة» در اول ژوئن مقاله‌ای درباره نمایشنامه‌ای به نام «غابة الضوء» منتشر کرد که در کالج دخترانه آمریکایی (جونیور کالج) با حضور نخست‌وزیر سامی بک صلح، تعدادی از وزرا، نمایندگان و روزنامه‌نگاران ارائه شد. «این نمایشنامه شعری اسطوره‌ای از آثار برادران الرحبانی بود که فیروز همراه با دانشجویان جونیور کالج در آن ایفای نقش و آوازخوانی کرد.» در مقابل، در همان شماره خبری درباره نمایشنامه دیگری با عنوان «طروب» نقل شده که بر اساس «روزگار هارون‌الرشید و فتکش با برامکه» نوشته نقولا بسترس و آهنگسازی جورج فرح ساخته شده بود. فیروز در این نمایشنامه آواز می‌خواند و دانشجویان انستیتوی نمایش در کنسرواتوار ملی آن را اجرا کردند. «این اجرا موفق بود و فیروز بار دیگر ثابت کرد که خواننده‌ای ممتاز است.»

تشویق مردم او را «عصبی» می‌کند

این حضورهای زنده موارد نادری در نخستین دوران فعالیت هنری فیروز بودند و به نظر می‌رسد که در سال‌های بعدی تکرار نشدند. در ۱۸ سپتامبر، مجله «الصیاد» نوشت: «فیروز از کار در یکی از بزرگ‌ترین کاباره‌های عالیه با وجود حقوق خوبی که برای او در نظر گرفته شده بود، عذرخواهی کرد. دلیل او این بود که نمی‌تواند هر شب در مقابل تماشاگران حاضر شود و از فضیلت حیایی که همیشه همراه اوست دست بکشد.»
این تصویر در یادداشتی که مجله «الإذاعة» منتشر کرد با عنوان «فیروز، قهرمان استودیو» آشکارتر می‌شود. در متن این یادداشت آمده است: «بانوی ترانه‌های مردمی و رقصان، دانش‌آموخته کنسرواتوار ملی موسیقی و آموزشگاه الرحبانی، که اغلب آهنگ‌هایش را در حین تمرین ضبط می‌کند؛ یعنی آهنگ را به خاطر سپرده و در یک نوبت ضبط می‌کند.

او هیچ مشکلی ندارد که در هر لحنی، نقش دیگری را اجرا کند. از ویژگی‌های او این است که از صحنه و نگاه مردم هراس دارد و تشویق آن‌ها باعث می‌شود عصبی شود تا حدی که متن ترانه را فراموش کند. یک بار هنگام اجرای ترانه ماروشکا در استخر عالیه، متن ترانه را فراموش کرد و به شاعری تبدیل شد که جملاتی موزون اما بی‌معنا می‌سرود. اما در استودیوی رادیو، او قهرمانی است که بر نوازندگان تخت موسیقی، به‌ویژه عاصی الرحبانی، تسلط دارد و هرگز دچار تپق نمی‌شود، زیرا همیشه متن ترانه در دستش است.»

فیروز در بهار ۱۹۵۳ (آرشیو محمود الزیباوی)

فیروز با همکاری خود با برادران الرحبانی در رادیو موفقیت بزرگی کسب کرد و این موفقیت با ترانه عتاب به اوج رسید. مجله «الصیاد» در آخرین هفته سپتامبر ۱۹۵۲ نوشت: «باید گفت که ترانه عتاب که توسط عاصی الرحبانی ساخته و توسط فیروز خوانده شد، به آهنگ محبوب مردم در خانه‌ها و مجالس تبدیل شده است و شروع به تهدید آهنگ مردمی مشهور عاللوما اللوما کرده است»، آهنگی که شهرت ودیع الصافی را رقم زد.
در اوایل سال ۱۹۵۳، «الصیاد» درباره آثار برجسته برادران الرحبانی نوشت: «فیروز بیشترین تأثیر را بر این دو هنرمند داشته است، زیرا او با صدای عاطفی و قوی خود، به ویژه در ترانه عتاب، که در مقابل میکروفون با آن ذوب می‌شود و همراه خود قلب و احساسات شنوندگان را نیز ذوب می‌کند، به بهترین نحو آهنگ‌های آن‌ها را به نمایش گذاشته است.»

حزب «فیروزی‌ها»
این مثلث هنری به یک پدیده جوانانه هنری تبدیل شد که در لبنان و سوریه درخشید. در ۱۱ فوریه، «الصیاد» تحت عنوان «فیروزی‌ها» نوشت: «در دمشق تعداد زیادی از دانشجویان و جوانان خود را فیروزی‌ها می‌نامند، نسبت به خواننده لبنانی خوش‌صدایی که بسیار خجالتی است (فیروز). نام فیروز در جهان عرب بر سر زبان‌ها افتاده و به یکی از محبوب‌ترین نام‌ها در میان مردم، به ویژه جوانان و دانشجویانی تبدیل شده است که دائماً آهنگ‌های او را تکرار می‌کنند و با شور و اشتیاق او و برادران الرحبانی را مانند یک افتخار ملی یا پدیده‌ای قومی ستایش می‌کنند.»
در ۱۵ مارس، «الصیاد» بار دیگر به این پدیده پرداخت و نوشت: «به نظر می‌رسد حزب فیروزی‌ها در حال گسترش و رشد است، تا حدی که ممکن است با بزرگ‌ترین احزاب سیاسی این کشور رقابت کند. به‌محض اینکه این مجله اشاره کرد که بیشتر جوانان سوری این لقب را به دلیل علاقه‌شان به فیروز دارند، بسیاری از جوانان لبنانی، دختران و زنان نیز به ما نوشتند و حمایت خود را از این حزب اعلام کردند و گفتند که علاقه‌شان به فیروز کمتر از علاقه برادران سوری‌شان نیست. باید گفت اگر حزب خواننده فیروز در حال رشد و بزرگ شدن است، دو دلیل دارد: نخست اینکه صدای این خواننده عمیقاً دلنشین و بیدارکننده دردهای نهفته در قلب و روح است؛ و دوم اینکه لبنانی‌ها از احزاب سیاسی موجود که بر منافع شخصی و ایجاد فتنه‌های خوابیده استوارند خسته شده‌اند و اکنون با چراغ و شمع به دنبال احزابی همچون حزب فیروز می‌گردند که به آن‌ها آرامش و شادی ببخشد.»

فیروز در جلسه کاری ایستگاه «شرق نزدیک» در سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)

این پدیده توجه سلیم اللوزی را در زمانی که به‌عنوان خبرنگاری در حوزه هنر فعالیت می‌کرد، جلب کرد. او گزارشی کوتاه برای مجله «الکواكب» مصر نوشت که در ژوئن ۱۹۵۲ منتشر شد، با عنوان «خواننده‌ای که از شهرت هراس دارد». این گزارش با اشاره به انجمن «فیروزی‌ها» آغاز شد، که در بیروت توسط سعید فریحه و نجیب حنکش اداره می‌شد. سپس به خانه فیروز پرداخت که «در محله زقاق البلاط بیروت، منطقه‌ای از طبقه کارگر در پایتخت لبنان» قرار داشت. او نوشت که فیروز «از دیدار عکاس مجله (الکواكب) شگفت‌زده شد، زیرا به نور رسانه‌ها عادت نداشت و از دوربین‌ها به همان اندازه می‌ترسید که از حضور روی صحنه».
سلیم اللوزی از او پرسید: «چرا تلاش نمی‌کنی در سینما ظاهر شوی؟» فیروز پاسخ داد: «اگر از ظاهر شدن روی صحنه می‌ترسم، تصور کن در سینما چه خواهد شد!» این گزارش دو عکس استثنایی از فیروز را شامل می‌شد، و بعدها تصاویر دیگری که طی این بازدید نادر گرفته شده بودند، منتشر شدند. در ژوئن ۱۹۵۲، مجله «الإذاعة» به دوری فیروز از رسانه‌ها اشاره کرد و نوشت که او «در تقابل مداوم با عکاسان قرار دارد». پس از گذشت یک سال، مجله «الصیاد» تصویری پرتره از فیروز منتشر کرد و در توضیح آن نوشت که این دستاورد پس از درخواست‌های مکرر خوانندگان برای انتشار تصاویر مناسب از او حاصل شده است، زیرا تمامی تصاویر قبلی «ناقص و غیررضایت‌بخش» بودند.

نظرسنجی عشق

فیروز به پدیده‌ای بی‌همتا تبدیل شد؛ زیرا به‌عنوان خواننده‌ای که «پشت میکروفون پنهان می‌ماند»، شناخته می‌شد، همان‌طور که «الصیاد» در سپتامبر ۱۹۵۳ نوشت. با این حال، هنر او «محبوبیتی فراگیر داشت، از طبقه اشراف تا کارگران و زحمتکشان».

در همان ماه، وفیق العلایلی در مجله «الإذاعة» مقاله‌ای با عنوان «دختری که تمامی خوانندگان شرق عربی را پشت سر گذاشت» منتشر کرد و در مقدمه آن نوشت: «این دختر که تنها چند سال از شروع فعالیتش می‌گذرد و مردم او را فقط از طریق رادیو می‌شناسند، به قلب مخاطبان شرق عربی نفوذ کرده و به رؤیای آن‌ها در شب‌های آرام و خیال‌انگیز تبدیل شده است. این دختر که اکثر مردم حتی چهره و رنگ چشمانش را نمی‌شناسند، به فکر غالب هر کسی که به موسیقی و خوانندگان علاقه‌مند است، بدل شده است.»

فیروز در رادیو لبنان، سال ۱۹۵۲ (آرشیو محمود الزیباوی)

علایلی گفت که نظرسنجی‌ای با نویسندگان، وزرا و خانواده‌ها انجام داده است: «نتیجه شگفت‌آور بود؛ زیرا همه آن‌ها به طرز عجیبی به این خواننده عشق می‌ورزیدند، عشقی که گاهی به حد تعصب و شیدایی می‌رسید». او به رئیس «دارالایتام اسلامی» در بیروت، محمدعلی بیهم، اشاره کرد و نقل قول او را آورد که گفت: «فیروز دوباره عشق به موسیقی عربی را در دل من زنده کرد، پس از اینکه از آهنگ‌های بی‌رمق و تکراری خوانندگان بزرگ خسته شده بودم. حتی بیشتر از آن، تقریباً تمام خانواده‌های لبنان، اگر نگوییم همه، دکمه‌های رادیو را می‌چرخانند تا صدای طلایی او را که از طریق امواج رادیویی در سراسر صحرا و نخلستان‌ها به سواحل عربی می‌رسد، پیدا کنند.»
در پایان، نویسنده به برادران رحبانی، «کسانی که این گنجینه هنری نادر را کشف کردند»، ادای احترام کرد و گفت آن‌ها «همگام با عصر حرکت مداوم پیش می‌روند و تلاش می‌کنند از ورود کسالت به ذهن شنوندگان جلوگیری کنند». او از آن‌ها خواست «رنگ عربی را بر رنگ اروپایی غلبه دهند تا موسیقی با محیط زندگی فیروز همخوانی داشته باشد، همراه با نوآوری مطلوبی که در مسیر موفقیت به کار برده‌اند».
بسیاری از اهل علم و هنر از فیروز تمجید کردند و صدای او را صدای خود و سرزمین‌شان دانستند، سال‌ها پیش از اینکه سعید عقل لقب «سفیر ما به سوی ستارگان» را به او بدهد. در همین زمینه، سعید فریحه، مدیر مجله «الصیاد» و «فیروزی اول»، در مقاله‌ای متمایز که در ۲۲ اکتبر منتشر شد، خطاب به این هنرمند خجالتی نوشت: «از جایگاه و مقام رفیعت بترس و بگذار ما، بندگان خداوند فیروزی، با عشق و احترام در برابر تو سر فرود آوریم. این جهان ممکن است هر روز صد روزنامه‌نگار و هزار نخست‌وزیر به دنیا آورد، اما در طول هزار سال نمی‌تواند بیش از یک فیروز را به دنیا بیاورد.»