آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

با حمایت خادم حرمین شریفین

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه
TT

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

با حمایت خادم حرمین شریفین ملک سلمان بن عبدالعزیز و آغاز به کار نمایشگاه بین‌المللی کتاب در ابتدای ماه آینده، ریاض پایتخت سعودی شاهد بزرگ‌ترین رویداد سالانه فرهنگی خواهد بود. این نمایشگاه بین 1 تا 10 اکتبر با همکاری مهم‌ترین ناشران جهانی در مجتمع « واجهة الریاض» برپا می‌شود.
شاهزاده بدربن عبدالله بن فرحان، وزیر فرهنگ و رئیس هیئت ادبیات، نشر و ترجمه دراین باره گفت، بخش‌های کتاب، نشر، زبان، ترجمه و ادبیات مورد حمایت بزرگ خادم حرمین شریفین و ولیعهد است و افزود، نمایشگاه رویداد فرهنگی مهم در بخش صنعت کتاب و نشر است و آن را یک پنجره دانایی دانست که تولید ابداعی سعودی را به نمایش می‌گذارد و مشارکت فرهنگی و همکاری تجاری را تشویق می‌کند تا پادشاهی عربی سعودی به عنوان دروازه جهانی بخش نشر بشود.
هیئت ادبیات، نشر و ترجمه در حاشیه نمایشگاه که تا 10 اکتبر ادامه خواهد یافت، همایشی در روزهای 4و 5 اکتبر برگزار خواهد کرد. این همایش اولین رویداد از نوع خود در پادشاهی خواهد بود و به عنوان نقطه حرکت به سوی تحول و تقویت بخش نشر در دو سطح ملی و منطقه‌ای به حساب می‌آید و شامل جلسات مشورتی و کارگاه‌هایی در خصوص بخش نشر علاوه بر جلسات متنوع درباره برنامه انتقال حقوق، ترجمه و فرصت‌ها خواهد بود.
گزارش وضعیت فرهنگی سعودی درسال 2019 که توسط وزارت فرهنگ منتشر شده نشان می‌دهد سهم بازار نشر در پادشاهی حدود4.5 میلیارد ریال از جهت فروش سالانه در 2017 برآورد می‌شود. این گزارش نشان می‌دهد طی سال‌های 2018-2019، 7687 کتاب به ظرفیت کتابخانه ملی ملک فهد افزوده شده که نسبت کتاب‌های ترجمه شده به عربی 18.26 درصد است.
انتظار می‌رود دوره جدید نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض که زیر نظر هیئت ادبیات، نشر و ترجمه برگزار می‌شود، شاهد گسترش بسیار در فعالیت‌های متنوع خود باشد که شامل 16 بخش فرهنگی است. جمهوری عراق به عنوان مهمان ویژه این نمایشگاه امسال حضور خواهد داشت.
همچنین انتظار می‌رود، نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض در بالا بردن قدرت رقابت ناشران سعودی و پویایی تبادل تجاری و اقتصادی بین آنها و ناشران منطقه‌ای و بین‌المللی شرکت کننده مشارکت کند که بخشی از اهداف چشم‌انداز2030 پادشاهی است.
همچنین دکتر محمد المعالج رئیس کمیته نمایشگاه‌های عربی و جهانی در اتحادیه ناشران عرب گفت، نمایشگاه‌های کتاب نقش فرهنگی و اقتصادی بزرگی دارند. او در گفت‌وگویی ویژه با «الشرق الاوسط» افزود،«نقش فرهنگی در ارائه انواع کتاب‌های جدید و نوآورانه تجسم می‌یابد و در دسترس خوانندگان و عاشقان کتاب قراردادن آنها. نقش اقتصادی بسیار مهم است و نمایشگاه‌های کتاب و از جمله نمایشگاه بین‌المللی ریاض، به شکل مستقیم در تولید ناخالص ملی نقش دارند و آن هم از طریق حجم فروش بالایی که در این نمایشگاه‌ها اتفاق می‌افتد».
به گفته المعالج، آمار نشان می‌دهد کتاب‌خوانان عرب 70 درصد از کتاب‌هایی را که مطالعه می‌کنند از نمایشگاه‌ها می‌خرند. او ادامه داد:« می‌دانیم با توجه به اهمیتی که اهل مطالعه سعودی به کتاب می‌دهند، نمایشگاه‌ کتاب ریاض طرفداران زیادی دارد. همچنین از تنوع و تعداد زیاد ناشران شرکت کننده برخوردار است و در نتیجه، آمار فروش بالا خواهد رفت و این به معنای مشارکت در تولید ناخالص ملی است».
هیئت ادبیات، نشر و ترجمه اعلام کرد، تسهیلات بسیاری در اختیار ناشران شرکت کننده داخلی و خارجی قرارداده است از جمله؛ 50درصد تخفیف از قیمت اجاره فضا، تقبل همه هزینه‌های حمل و نقل، مهیا ساختن فروشگاه الکترونیکی همراه نمایشگاه برای کسانی که نمی‌توانند حضور یابند و دستگاه‌های فروش الکترونیک برای همه ناشران.
براساس گزارش هیئت، نمایشگاه میزبان چندین همایش فرهنگی و ادبی متنوع و شب‌های شعر و هنر خواهد بود و فضاهایی برای گفت‌وگو و سخنرانی‌ و کارگاه‌های متنوع در زمینه هنر، مطالعه، نویسندگی و نشر، تولید کتاب و ترجمه مهیا خواهد ساخت.
هیئت در این دوره جدید نمایشگاه تلاش می‌کند بر توجه خود به حمایت از کانال‌های نوین نشر تأکید کند؛ مانند کتاب‌های صوتی و دیجیتال، در کنار توجه به جنبه‌های هنری و تکنولوژی همراه در چارچوب بهبودی که هیئت در چشم‌انداز و توسعه نمایشگاه برای همراهی با الزامات سیاست بلند مدت فرهنگی ملی و تحقق اهداف وزارت فرهنگ درنظر دارد که هدفش تبدیل فرهنگ به گونه‌ای زندگی و بالا بردن مشارکت آن در رشد اقتصاد ملی و تقویت جایگاه پادشاهی در جهان است.



نوابغ شعر عربی

طه حسين
طه حسين
TT

نوابغ شعر عربی

طه حسين
طه حسين

اعتراف می‌کنم که از روبه رو شدن با تمام این ویرانی که در حال حاضر شاهدش هستیم، ناتوانم. اما فلسفه تاریخ به ما می‌گوید که همین فجایع بزرگ، ملت‌ها و جوامع را شکل می‌دهند. آیا فراموش کرده‌ایم که چه بر سر این غرب متکبر آمد؟ آلمان پس از جنگ جهانی دوم تقریباً به‌کلی ویران شد. با این وجود، از زیر آوار و خاکسترهایش برخاست و به اوج رسید. حتی پیش از آن، در جریان جنگ مذهبی میان کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها در قرن هفدهم نیز ویران شده بود، جنگی که جان یک‌سوم یا شاید نیمی از جمعیتش را گرفت. همچنین فرانسه را در نظر بگیرید، کشوری که به دست هیتلر اشغال شد و در اعماق وجود خود تحقیر و خوار گردید. مردم گمان می‌کردند که دیگر هرگز قد علم نخواهد کرد. اما همه این‌ها با کمک یک رهبر تاریخی خارق‌العاده به نام شارل دوگل، به گذشته پیوست. اینجا اهمیت مردان بزرگ در تاریخ نمایان می‌شود. در مورد ملت عرب نیز همین را می‌توان گفت که هنوز سخن نهایی خود را نگفته است. لحظه‌اش بی‌گمان خواهد آمد، اما پس از آنکه در کوره رنج‌ها ذوب و دگرگون شود. آرام باشید: «پشت ابرها طوفانی می‌بینم.» و منظورم از طوفان، طوفان دیگری است: طوفان اندیشه نو و روشنگری که جهان عرب را از تاریکی‌های قرون وسطی به روشنایی عصر جدید خواهد برد. پس از آن است که آن‌ها بر علم و تکنولوژی مسلط خواهند شد.

نزار قبانی

اما اکنون قصد ندارم به این موضوع بپردازم؛ بلکه می‌خواهم خود را در آغوش شعر بیندازم تا تسلی یابم، فراموش کنم و دل‌تنگی‌هایم را فرو نشانم.

«شک من در آن‌ها شدت می‌گیرد تا
آن‌ها را با دستانم لمس کنم»

المعری در دیوان اول خود، «سقط الزند»، این بیت مشهور را سروده بود:

وإني وإن كنت الأخير زمانه
لآت بما لم تستطعه الأوائل

نزار قباني

چرا این را گفت؟ چون می‌دانست که پس از رشته طولانی و پیوسته‌ای از شاعران عرب آمده است که از امرئ القیس تا ابوالطیب المتنبی امتداد داشتند. او از سختی آوردن چیزی جدید پس از همه این بزرگان آگاه بود. آیا شاعران جای خالی برای نغمه جدید گذاشته‌اند؟ او از این کار بیم داشت و آن را تقریباً غیرممکن می‌دانست. باید به‌ویژه ذکر کرد که وی به عظمت شاعران پیش از خود، به‌ویژه المتنبی، احترام می‌گذاشت. المعری درباره او می‌گفت: «معجزه احمد را به من بدهید»، یعنی دیوان المتنبی را. با این حال، او توانست از ناممکن عبور کرده و چیزی تازه را بیاورد که برای پیشینیان ناشناخته بود و به فکرشان خطور نکرده بود. دلیلی برای این گفته او، قصیده‌ای است که با این بیت آغاز می‌شود:

غير مجدٍ في ملتي واعتقادي
نوح باكٍ ولا ترنم شاد

این قصیده در شعر عربی بی‌نظیر است. و به نظرم المعری با سرودن این ابیات، از تمامی شاعران عرب فراتر رفته است:

صاح هذي قبورنا تملأ الرحب
فأين القبور من عهد عاد

سر إن اسطعت في الهواء رويداً
لا اختيالاً على رفات العباد

خفف الوطء ما أظن أديم
الأرض إلا من هذه الأجساد

اینجا معنی کاملاً نوآورانه و بی‌سابقه‌ای در تاریخ شعر عربی وجود دارد. هیچ‌کس نمی‌داند این افکار از کجا به ذهن او آمده‌اند. به همین دلیل، المعری جوان واقعاً توانست به چیزی دست یابد که پیشینیان، از جمله خود المتنبی، نتوانستند به آن برسند. او دقیقاً برنامه خود را محقق ساخت، زیرا احساس می‌کرد در درونش نیروهای خلاقی وجود دارند که ماهیت و منشأ آن‌ها را نمی‌شناسد. اما می‌دانست که روزی این نیروها شکوفا یا منفجر خواهند شد. المعری آگاه بود که در آستانه دستاوردی عظیم قرار دارد و می‌دانست که «نابینایی» خود را به شکلی شگفت‌انگیز پشت سر خواهد گذاشت.

و اکنون بگذارید این سئوال را مطرح کنیم:
اگر المعری احساس می‌کرد که در پایان دوران به دنیا آمده است، ما که هزار سال یا بیشتر پس از او آمده‌ایم، چه باید بگوییم؟ المتنبی نیز فکر می‌کرد که بیش از حد دیر به این دنیا آمده است:

أتى الزمان بنوه في شبيبته
فسرهم وأتيناه على الهرم

اما نبوغ شعری پایان‌ناپذیر است و تمام‌شدنی نیست، و نبوغ فلسفی نیز چنین است. اگر خلاقیت پایان می‌یافت، کانت پس از دکارت، یا هگل پس از کانت، یا مارکس پس از هگل ظهور نمی‌کرد... و ارسطو نیز به‌طور مستقیم پس از استادش افلاطون ظهور نمی‌کرد.
چرا درباره شعر در عصر حاضر صحبت نکنیم؟ آیا قصیده بدوی الجبل درباره المعری را در جشنواره معروف دمشق در سال ۱۹۴۴ با حضور بزرگان ادبیات عرب فراموش کرده‌ایم؟ او می‌گوید:

أعمى تلفتت العصور فلم تجد
نوراً يضيء كنوره اللماح

من كان يحمل في جوانحه الضحى
هانت عليه أشعة المصباح

المجد ملك العبقرية وحدها
لا ملك جبار ولا سفاح

هنگامی که بدوی به اینجا رسید، طه حسین از شدت شوق برخاست و گفت: «دیگر خرگوشی باقی نماند»، یعنی از همه پیشی گرفته است. زیرا طه حسین می‌دانست که او نیز در این ابیات مورد خطاب است، نه تنها المعری.