برنامه فرهنگی پربار برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض

نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض از ۱ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌شود (وزارت فرهنگ سعودی)
نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض از ۱ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌شود (وزارت فرهنگ سعودی)
TT

برنامه فرهنگی پربار برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض

نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض از ۱ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌شود (وزارت فرهنگ سعودی)
نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض از ۱ تا ۱۰ اکتبر برگزار می‌شود (وزارت فرهنگ سعودی)

سازمان ادبیات ، انتشارات و ترجمه در سعودی روز چهارشنبه جزئیات برنامه فرهنگی متنوع در نظر گرفته شده برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض را اعلام کرد.
این نمایشگاه که در دهه اول اکتبر در محل جدید خود در مرکز تجاری ریاض برگزار می‌شود، شاهد مشارکت گروهی از مهم‌ترین نویسندگان، اندیشمندان و منتقدان سعودی، عرب و بین‌المللی در قالب مجموعه ای از سمینارها، سخنرانی‌ها و کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف خلاقیت فرهنگی خواهد بود.
بر اساس این گزارش، دوشنبه و سه شنبه، ۴ و ۵ اکتبر، این نمایشگاه میزبان کنفرانس ناشران است که برای اولین بار در نوع خود در سعودی برگزار می‌شود.
این کنفرانس وضعیت و واقعیت صنعت نشر در جهان عرب را بررسی می‌کند و تلاش می‌کند تا از طریق ۱۲ جلسه گفت و گو که ۴۲ سخنران از پادشاهی و جهان در آن شرکت می‌کنند، به چگونگی رسیدن سطح آن به رقابت بین‌المللی بپردازد.
این کنفرانس به جنبه‌های مختلف واقعیت صنعت نشر داخلی و منطقه ای و راه‌هایی برای رفع نواقص آن، به منظور توسعه و افزایش سطح سهم خود در توسعه فرهنگی عربی می‌پردازد.
برنامه فرهنگی نمایشگاه به سه مسیر اصلی تقسیم می‌شود؛ اولین روند شب‌های «سخن کتاب» است که در آن ۹ نویسنده سعودی، عرب و بین‌المللی شرکت می‌کنند تا دربارهٔ تجربیات خود در نوشتن و تألیف صحبت کنند. این نویسندگان عبارتند از: شاهزاده ترکی الفیصل، شیخه هند القاسمی، عبدالله الجمعه جهانگرد و نویسنده سعودی، مشعل حمد و سعود السنوسی رمان نویسان کویتی، ایمن العتوم رمان‌نویس اردنی، جردن بلفورت نویسنده آمریکایی، سرآشپز مارکو پیر وایت و کریس گاردنر نویسنده کتاب معروف «در جستجوی خوشبختی».
در مسیر دوم برنامه‌های فرهنگی، «دیدارهای فرهنگی» خواهند بود که بیش از ۱۰۰ روشنفکر و منتقد از ملیت‌های مختلف از طریق ۳۶ سمینار و سخنرانی در ۱۰ روز نمایشگاه در مورد مسائل فوری ادبی و فرهنگی صحبت خواهند کرد.
در مسیر سوم این برنامه‌ها، به برگزاری مراسم تکریم نوآوران و نمادهای فرهنگ عربی در راس آنها شاهزاده خالد الفیصل مشاور خادم حرمین شریفین و امیر منطقه مکه مکرمه اختصاص داده می‌شود، که در ازای خدمات بزرگ وی به فرهنگ عربی، در مراسمی بزرگ توسط مرکز جهان عرب در پاریس مورد تقدیر قرار می‌گیرد.
این نمایشگاه در دیدارهای فرهنگی خود، سمینارهایی را برای تجلیل از فرهنگ عراق با حضور برجسته‌ترین نویسندگان و ادیبان سعودی و عراقی ارائه می‌دهد؛ برجسته‌ترین آنها سمپوزیومی با عنوان «فرهنگ و دولت سازی» است که در آن حسن ناظم وزیر فرهنگ عراق، سخنرانی خواهد کرد، همچنین نشست هم‌اندیشی دربارهٔ دستاوردهای علی جواد الطاهر برگزار می‌شود که در آن محمد رضا نصرالله، عبدالله الحیدری، نادیه العزاوی و صاحب ابو جناح شرکت خواهند کرد.
این دیدارها همچنین شامل سمپوزیوم عبدالله الغذامی تحت عنوان «سرنوشت فلسفه» و سمپوزیوم سعد البازعی با عنوان «نقاط عطف مدرنیته» خواهد بود. همچنین شب‌های شعری با حضور شاعران سعودی و عراقی، از جمله جاسم الصحیح، حیدر العبدالله، سلطان الضیط و.. برگزار می‌شود.
علاوه بر این، نمایشگاه ریاض بیش از ۶۰ کارگاه آموزشی در زمینه‌های مختلف و گرایش‌های فرهنگی متنوع را برگزار می‌کند که توسط بیش از ۱۰۰ کارشناس و متخصص در زمینه‌های مختلف خلاقیت و ابداع ارائه می‌شود. در این خصوص می‌توان به کارگاه‌های نویسندگی و تألیف، فیلمسازی، تئاتر، هنرهای آشپزی و سایر زمینه‌ها، از جمله کارگاه‌های آموزشی دربارهٔ هنر و خلاقیت کودکان، میراث مد در سعودی، جهان نویسندگی در داستان‌های علمی تخیلی، راه‌های ایجاد انگیزه در خواندن کودکان، مراحل تأسیس یک نمایندگی ادبی، و نقش و امتیازات یک عامل ادبی، نگارش معماری، آنچه فلسفه می‌تواند از کودکان بیاموزد، تکنیک‌های نوشتن داستان‌های کمیک و مانگا همچنین کارگاه‌های آموزشی در زمینه هنرهای آشپزی توسط سرآشپزهای معروف اشاره کرد.
در ادامه برنامه فرهنگی نمایشگاه، هنرهای خلاقانه در «جاده فرهنگ» برپا می‌شود که در ۱۶ سکو در امتداد «مرکز تجاری ریاض» میزبان فعالیت‌های مختلف فرهنگی خواهد بود، همچنین چهار شب آواز و موسیقی در تالار تئاتر دانشگاه شاهدخت نوره بنت عبدالرحمن، عرضه می‌شود؛ شب اول اجرای برنامه آواز توسط هنرمند سعودی عبدالرحمن محمد، سپس در شب دوم اجرای موسیقی توسط موسیقی دان مصری عمر خیرت و شب سوم موسیقیدان عراقی نصیر شمه به همراه هموطنش سعدون جابر خواننده توانا به هنرنمایی می‌پردازند. چهارمین شب نیز دربارهٔ آهنگ‌های معروف سروده شده توسط شاعر فقید شاهزاده عبدالله الفیصل برای ام کلثوم، عبدالحلیم حافظ و سایر ستارگان موسیقی عربی بحث خواهد کرد.
علاوه بر این، تالار تئاتر دانشگاه میزبان نمایش موزیکال با عنوان «دنیای هانس زیمر» و نمایش کودک با عنوان «جزیره گنج» خواهد بود، همچنین نمایش کودکانه شاهزاده خانم‌های دیزنی در تئاتر مرکز فرهنگی ملک فهد برگزار می‌شود.
دوره جدید نمایشگاه کتاب ریاض با شعار «مقصد جدید، فصل جدید» برگزار می‌شود. در این دوره عراق به عنوان «مهمان افتخاری» شرکت می‌کند و در برنامه‌های آن گروهی از روشنفکران و هنرمندان عراقی سمینارها و شب‌های فرهنگی ارائه می‌دهند.
این دوره از نمایشگاه که توسط سازمان ادبیات، انتشارات و ترجمه زیر نظر وزارت فرهنگ با مشارکت بیش از ۱۰۰۰ انتشارات داخلی، عربی و بین‌المللی از ۲۸ کشور جهان برپا می‌شود، بزرگترین نمایشگاه در تاریخ خود است.



«تابستان سوئیسی»: درمان توهمات حافظه عراقی... با اعتراف

«تابستان سوئیسی»: درمان توهمات حافظه عراقی... با اعتراف
TT

«تابستان سوئیسی»: درمان توهمات حافظه عراقی... با اعتراف

«تابستان سوئیسی»: درمان توهمات حافظه عراقی... با اعتراف

زمان داستان اصلی از لحظه قدرت گرفتن «قاتل» و کنترل او بر «حزب» و زندگی آغاز می‌شود

چهار عنصر اساسی پشت صحنه متفاوت دنیای رمان «صیف سویسری/ تابستان سوئیسی» نوشته إنعام کجه‌جی- انتشارات تکوین/ الرافدین ۲۰۲۴ - قرار دارد:
اول، حافظه روایی‌ای که پروژه نویسنده را به طور کلی شکل داده است.
دوم، منطق تمثیلی متضاد و حتی برخوردی که در این رمان به اوج خود می‌رسد.
سوم، نحوه به تصویر کشیدن جایگاه مکان غریب در روایت.
چهارم، حضور آشکار سبک اعتراف که در سراسر متن غالب است.
اما ساختارهای اصیل شکست در این رمان چیست؟ شاید بتوان گفت که این شکست‌ها، بخشی از استعاره‌های کلی این اثر هستند. چرا این را نمی‌توان حافظه روایی دانست؟ شاید، اما عنوان «تابستان سوئیسی» از همان ابتدا ما را آماده می‌کند که انتظار داستان‌های بزرگ و امیدهای عظیم را نداشته باشیم؛ ما فقط به یک تابستان سوئیسی می‌رویم! حداقل این چیزی است که از عنوان ساده و بی‌ادعای کتاب درک می‌شود.

حافظه روایی پیشنهادی

چهار شخصیت عراقی با دقت از سوی نمایندگان شرکت‌های دارویی سوئیس انتخاب می‌شوند تا به یک اقامتگاه دانشگاهی – که می‌توان آن را سرپناه یا آسایشگاه نامید – در حاشیه شهر بازل، سوئیس بروند. این سفر درمانی رایگان در اواخر هزاره انجام می‌شود و هدف آن معالجه بیماری‌ای صعب‌العلاج است که حافظه عراقی و توهمات ناشی از آن، به‌ویژه اعتیاد ایدئولوژیک نام دارد.
تعیین زمان این رویداد بسیار مهم است، زیرا این سفر چند سال پیش از اشغال عراق انجام می‌شود. این چهار شخصیت که در رمان بر اساس اهمیت‌شان معرفی می‌شوند عبارتند از: حاتم الحاتمی، یک بعثی ملی‌گرا که از کشورش فرار کرده است. بشیره حسون صاج آل محمود، یک زندانی کمونیست که در بازداشتگاه مورد تجاوز قرار گرفته و دخترش سندس نتیجه این زندان و فریب بوده است. غزوان البابلی، یک شیعه متدین که سابقاً در زندان‌های رژیم بعث بوده است. دلاله شمعون، یک مسیحی آشوری که به عنوان مبلغ دینی یَهُوَه، خدایی متفاوت از مذهب خود، فعالیت می‌کند.
در این اقامتگاه درمانی، دکتر بلاسم مسئول درمان این افراد است. در اینجا، تعادل نسبی بین شخصیت‌ها دیده می‌شود: دو مرد و دو زن. این چهار نفر، چهار نوع حافظه روایی متفاوت و شاید متضاد را در این رمان ارائه می‌دهند. اما سرنوشت آن‌ها در داستان متفاوت است؛ چراکه روایت حاتم الحاتمی، که یک مأمور امنیتی بعثی با ریشه‌های روستایی از جنوب عراق است، بخش عمده‌ای از رمان را به خود اختصاص می‌دهد. او تنها شخصیتی است که روایت از دیدگاه او و با ضمیر اول شخص بیان می‌شود، که این انتخاب، معنای خاصی در درک کل متن دارد.

زمان در رمان

از آنجایی که زمان منطق اصلی روایت است، دو اشاره زمانی در رمان وجود دارد که زمینه حافظه روایی را مشخص می‌کند: لحظه‌ای که «قاتل» قدرت را در حزب و زندگی به دست می‌گیرد – که همان لحظه‌ای است که پاکسازی‌های گسترده‌ای علیه مخالفان آغاز می‌شود. آیا می‌توان گفت که این لحظه، همان کشتار قاعة الخلد در سال ۱۹۷۹ است؟ زمان سفر درمانی در اواخر هزاره، که این سفر را به یک حافظه روایی از پیش تعیین‌شده تبدیل می‌کند.
در این روایت، قربانیان مختلفی را می‌بینیم: بشیره، غزوان، و دلاله، که هرکدام نوعی از قربانی‌شدن را تجربه کرده‌اند. اما این قربانیان، اسیر توهم ایدئولوژیک خود هستند، و داستان‌هایشان یک افسانه دروغین از مظلومیت را می‌سازد که از فرد شروع می‌شود و به ادعای گروهی تبدیل می‌شود. برای مثال: بشیره‌ نماینده سرکوب کمونیست‌ها و تجاوز در رژیم بعث است. غزوان البابلی نماینده روایت‌های مظلومیت شیعیان در دوران صدام است. دلاله، به‌عنوان یک آشوری مسیحی که به دینی جدید گرویده، تصویری از قربانی‌بودن را بازتعریف می‌کند.

روایت قاتل

اما در نهایت، «تابستان سوئیسی» بیشتر از آنکه داستان قربانیان باشد، داستان قاتلی است که به اعتراف می‌رسد. این قاتل کسی نیست جز حاتم الحاتمی، که بخش اعظم روایت را در اختیار دارد.
آیا توصیف او به عنوان قاتل اغراق‌آمیز است؟ نه چندان. شخصیت او بر دو اصل متضاد استوار است: کشتار مخالفان حزب و نظام. رسیدن به عشق واقعی و طلب بخشش، زمانی که سعی می‌کند بشیره را از دست همکاران سابق خود نجات دهد. رمان به‌جای پرداختن به جزئیات قتل‌ها، از نمادها و اشاره‌ها استفاده می‌کند. مثلاً: همسر الحاتمی از او فاصله می‌گیرد و از برقراری رابطه با او امتناع می‌کند. فصل‌هایی با عناوین کنایی مانند «جشن اعدام» نام‌گذاری شده‌اند. در مقابل این روایت فشرده، توصیف زندگی الحاتمی – رابطه او با قدرت و عشقش به بشیره – با جزئیات بیشتری بیان می‌شود.

نقش اعتراف در رمان

در این آسایشگاه در بازل، همه افراد – از قاتل تا قربانی – برای درمان حافظه خود مجبور به اعتراف می‌شوند. اعتراف، هسته مرکزی رمان است و چیزی مهم‌تر از آن در داستان وجود ندارد. اما این اعتراف تنها در صورتی معنا پیدا می‌کند که شرایط آن وجود داشته باشد. مکان: محیطی بیگانه، منضبط، و خالی از هیجانات حافظه ملتهب عراقی. صدای اعتراف‌کننده: تنها کسی که از زاویه دید اول‌شخص روایت می‌کند، حاتم الحاتمی است.
از ۱۵ فصلی که به داستان او اختصاص دارد، ۹ فصل با صدای خودش روایت می‌شود، در حالی که دیگر شخصیت‌ها چنین امتیازی ندارند. تنها سندس در فصل آخر، با صدای خود درباره سرنوشت شخصیت‌ها صحبت می‌کند.
«تابستان سوئیسی» یک رمان اعتراف است که به‌ندرت در فضای فرهنگی ما دیده می‌شود. این اثر موفق شده است از دام تقیه – که در فرهنگ و روایت‌های ما رایج است – عبور کند و به سطحی از صداقت برسد که کمتر در ادبیات عربی و عراقی تجربه شده است. این، ویژگی منحصربه‌فردی است که اثر إنعام کجه‌جی را برجسته می‌کند.