وزیر فرهنگ عراق: عراقی ها در نمایشگاه کتاب ریاض سنگ تمام گذاشتند

دکتر حسن ناظم گفت بزرگ ترین نمایشگاه کتاب عربی در ریاض برپا شد

    
 
شاهزاده بدر بن عبد الله وزیر فرهنگ سعودی و دکتر حسن ناظم همتای عراقی اش در نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض (عکس: بشیر صالح)
       شاهزاده بدر بن عبد الله وزیر فرهنگ سعودی و دکتر حسن ناظم همتای عراقی اش در نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض (عکس: بشیر صالح)
TT

وزیر فرهنگ عراق: عراقی ها در نمایشگاه کتاب ریاض سنگ تمام گذاشتند

    
 
شاهزاده بدر بن عبد الله وزیر فرهنگ سعودی و دکتر حسن ناظم همتای عراقی اش در نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض (عکس: بشیر صالح)
       شاهزاده بدر بن عبد الله وزیر فرهنگ سعودی و دکتر حسن ناظم همتای عراقی اش در نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض (عکس: بشیر صالح)

دکتر حسن ناظم وزیر فرهنگ و گردشگری و آثار باستانی عراق گفت دوره کنونی نمایشگاه بین المللی کتاب از نظر دکوراسیون و حضور ناشران و اندازه نمایشگاه بسیار ویژه و غیر قابل مقایسه با دوره های سابق است و این بزرگ ترین نمایشگاه کتاب در جهان عرب به شمار می رود.
ناظم شنبه (۹ اکتبر) پس از پایان نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض در گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود «حضور عراق در این دوره بسیار خاص بود. عراقی ها در ضیافت سعودی و در این نمایشگاه نشاط و پویایی و فرهنگ در بزرگ ترین نمایشگاه کتاب عربی در ریاض دمیدند و سنگ تمام گذاشتند». عراق مهمان افتخاری این دوره نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض بود. 
وزیر فرهنگ و گردشگری و آثار باستانی عراق اظهار کرد «دوره کنونی نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض از نظر دکوراسیون و غرفه ها و اندازه بهتر از دوره پیشین و نمایشگاه های کتاب در کشورهای عربی برگزار شد».
او یادآور شد «نمایشگاه بزرگ و وسیع و همه چیز به شکل خیلی عالی تنظیم شده بود. بیش از هزار ناشر حضور داشتند که نسبت به دوره های پیشین نمایشگاه کتاب ریاض و نیز نمایشگاه های کتاب در کشورهای عربی بزرگ تر و وسیع تر و پرتعداد تر به شمار می رود».
ناظم در ادامه افزود «نکته دیگر که به گمانم اهمیت بسیار دارد برنامه های فرهنگی در حاشیه نمایشگاه بود که بسیار حرفه ای تنظیم شدند و فرهنگ عربی و فرهیختگان عرب و شاعران و پژوهشگران و دانشگاهیان را خیلی خوب معرفی کرد. همه در این نمایشگاه آراء و نظرات خود را مطرح و درباره آنها بحث و گفتگو کردند و این مساله این روزها حائز اهمیت است چون دیدار و گفتگو بین فرهیختگان و روشنفکران عرب کاهش پیدا کرده و اینجا فرصت مناسبی بود تا شاعران و پژوهشگران عرب دور هم جمع شوند و نظرات و آثار خود را پس از مدت نه چندان کوتاه پس از قرنطینه و محدودیت های کرونایی عرضه کنند. همه گیری کرونا روی حرکت فرهنگی هم تاثیر گذار بود».
تعامل بین دو فرهنگ عراقی و سعودی
دکتر حسن از حضور عراق در نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض به عنوان ویژه یاد کرد و با ذوق زدگی در این باره افزود «به گواه همه حضور عراق در دوره کنونی نمایشگاه ویژه و عالی بود. گزارش ها و برنامه های تلویزیونی که حضور عراق در نمایشگاه ریاض را پوشش دادند از این رویکرد تعاملی بین فرهنگ عراقی و فرهنگ سعودی تعریف کردند. ده ها تن از فرهیختگان و پژوهشگران و محققان و اساتید دانشگاه و شاعران عراقی به دعوت دولت سعودی و بنا به دعوت وزارت فرهنگ و گردشگری و آثار باستانی عراق در نمایشگاه حضور پیدا کردند».
ناظم تاکید کرد «هیات عراقی از طریق هواپیمای اختصاصی ریاست جمهوری پرواز مستقیم از بغداد به ریاض داشتند و همین به تنهایی نشانگر اهمیت این دیدار و رویداد بود».
او افزود «شب های شعر مشترک با حضور شاعران عراقی و سعودی و سمینارهای نقد و اندیشه و کنسرت نصیر شمه و سعدون جابر از عراق و ده ها گردهمایی و کنسرت دیگر نشانگر اهمیت این برنامه و حضور گسترده و تمام قد محافل روشنفکری عراق در نمایشگاه بود. می توان گفت عراقی ها در آغوش دولت سعودی بودند و روح فرهنگ و نشاط و پویایی به این نمایشگاه دمیدند و سنگ تمام گذاشتند».
کتابخوان حرفه ای
دکتر حسن ناظم می گوید که نمایشگاه بین المللی کتاب ریاض فرصتی جبران ناپذیر برای خرید کتاب بود. 
او افزود «کتابخوان حرفه ای هستم و به همه غرفه ها سرزدم و صدها کتاب از نمایشگاه خریدم و در ۱۰ صندوق جا دادم و به قسمت بار هواپیما دادم. خیلی خوشحالم. ترجمه عربی کتاب «زندگی فضیلت مند در عصر سکولار» نوشته چارلز تیلور را در نمایشگاه پیدا کردم. تعجب کردم که ترجمه عربی کتاب را اینجا یافتم چون این کتاب از جمله کتاب های مهم و کلیدی است و امیدوارم که این کتاب در محافل فرهنگی عربی هم دست به دست بچرخد».
او خاطر نشان کرد «چاپ دوم کتاب «حقیقت و روش» گادامر هم اینجا پیدا کردم که از اهمیت برخوردار است. بنده و دکتر علی حاکم صالح برای ویراستاری این کتاب بسیار زحمت کشیدیم و ترجمه چاپ اول کتاب در ۲۰۰۷ را انجام دادیم و حالا چاپ دوم جدید و ویراستاری شده منتشر شده و فکر کنم که در دو روز اول تمام نسخه های این کتاب به فروش رفت. صدها کتاب از این نمایشگاه خریدم. نمایشگاه کتاب ریاض این فضا و امکانات را برای حضور ناشران ایجاد کرد به ویژه ناشرانی که کتاب هایشان گیر مردم نمی آید».
المتنبی در کنار معلقات
المتنبی نگین فرهنگ عراقی چند متر آن طرف تر از شاعران معلقات سبع در ریاض پایتخت سعودی حضور داشت. به گفته دکتر حسن ناظم این هم یکی از برنامه های غافلگیر کننده وزارت فرهنگ سعودی برای همتای عراقی اش بود.
او در این باره گفت «محوطه و اطراف نمایشگاه کتاب هم بسیار جالب توجه بود که به همراه هیات عراقی و جمعی از روشنفکران سعودی به آنجا رفتیم. آنجا قهوه خانه الزهاوی و قهوه خانه الشهبندر را الگوسازی و چیزی مثل خیابان المتنبی درست کرده بودند. خیابان المتنبی نماد فرهنگ عربی است و با شبیه سازی خیابان المتنبی در ریاض غافلگیر شدیم».



چگونه سینمای لبنان از جنگ‌ها و بحران‌هایش سخن گفت؟

ماجرای ۲۳
ماجرای ۲۳
TT

چگونه سینمای لبنان از جنگ‌ها و بحران‌هایش سخن گفت؟

ماجرای ۲۳
ماجرای ۲۳

در حالی که هواپیماهای اسرائیلی مناطق مختلف لبنان را بمباران می‌کنند و شهرها و روستاها را ویران می‌سازند، نمی‌توان این دوره حساس که لبنان در آن به سر می‌برد را از دوره‌ها و مراحل دیگر جدا کرد؛ دوره‌هایی که این کشور در زنجیر، از حدود نیم قرن پیش به آن دچار بوده است. البته اگر از مراحل دشوار دیگری که قبل از آن رخ داده و به شدت کنونی نبوده، چشم‌پوشی کنیم.

فیلم‌های اولیه

جنگ داخلی لبنان در سال 1975 آغاز شد و پس از چند ماه شدت گرفت، به طوری که به مدت 16 سال به یک سبک زندگی تبدیل شد. طبیعی بود که سینما این جنگ را از زوایای مختلف به تصویر بکشد؛ چه به صورت مستند و چه درام‌هایی که در دو سوی خطوط جبهه رخ می‌دادند. اکثر این فیلم‌ها بر اندوه و مصیبت متمرکز بودند و نشان می‌دادند که چگونه مردم یک کشور واحد از نظر سیاسی دچار تفرقه شده و دست به سلاح متوسل بردند تا ثابت کنند که دیگری باید نابود شود.
کارگردان جورج شمشوم فیلم مستند بلندی به نام «لبنان لماذا: لبنان چرا» ساخت. خود عنوان فیلم اندوه بزرگی را به همراه دارد، بزرگ‌تر از سئوالی که مطرح می‌شود. این فیلم در نسخه اولیه‌اش به‌طور بی‌طرفانه‌ای به ثبت وقایع از دو سوی خط تماس پرداخت.

جنگ‌های عشق

رفیق حجار فقید، در اوایل دهه 1980، فیلمی به نام «الملجأ: پناهگاه» ساخت تا تأثیرات جنگ بر بی‌گناهان مسلمان و مسیحی را توصیف کند. این فیلم نیز با نگاه بی‌طرفانه‌اش، هدف انسانی را دنبال می‌کرد.
بعد از آن، تعداد فیلم‌هایی که به جنگ می‌پرداختند، حتی پس از پایان آن سال‌های تلخ، افزایش یافت. از مهم‌ترین آثار آن دوره، فیلم «زنار النار: کمربند آتش» به کارگردانی بهیج حجیج بود که داستان یک معلم مدرسه را روایت می‌کرد که با دو بحران شدید مواجه است؛ یکی شخصی و عاطفی و دیگری بحران جنگ.
بحران جنگ همچنین از زاویه نگاه یک دختر که در یک خانواده مسیحی زندگی می‌کند، در فیلم اول دانیال عربید به نام «معارك حب: جنگ‌های عشق» بازتاب یافته است. می مصری در فیلم‌های «يوميات بيروت: خاطرات بیروت»، «أحلام المنفى: رویاهای تبعید» و «أطفال شاتيلا: کودکان شاتیلا»، وضعیت لبنان را از طریق تراژدی فلسطینیان و حملات اسرائیل به تصویر کشیده است. در حقیقت، این حملات در طول نیم قرن به ندرت از وقایع داخلی لبنان جدا بوده‌اند، از جمله ترور شخصیت‌های لبنانی و فلسطینی در دهه 1960 و پس از آن.

کمربند آتش

میان بغدادی و علويه

پیش از این فیلم‌ها، دو کارگردان لبنانی، برهان علوية و مارون بغدادی، درباره لبنان به عنوان یک بحران زیستی و جنگی فیلم ساخته بودند. هر دو کارگردان اکنون از دنیا رفته‌اند؛ اولی در تبعید و دومی در سفری به بیروت پس از بازگشت از فرانسه، جایی که به صنعت سینمای آن کشور پیوسته بود.
در فیلم «بیروت اللقاء: بیروت دیدار» به کارگردانی برهان علوية (1982)، داستان یک دیدار ناتمام بین یک مسلمان و یک مسیحی روایت می‌شود. شرایط مانع از این دیدار، همان جنگ دیوانه‌واری است که جریان دارد. نگاه فیلم به جنگ، شکست‌های روانی و عاطفی را نشان می‌دهد.
مارون بغدادی نیز دو فیلم در این موضوع ساخت؛ «بیروت یا بیروت» (1975) و «حروب صغیرة: جنگ‌های کوچک» (1982). فیلم اول واکنش درونی بغدادی به ساختار طایفه‌ای و اجتماعی لبنان را نشان می‌دهد. در فیلم دوم «جنگ‌های کوچک»، بغدادی همین مسائل را به میدان جنگ داخلی لبنان منتقل می‌کند.

فیلم‌های پس از جنگ

از فیلم‌هایی که به پیامدهای پس از جنگ پرداختند، می‌توان به فیلم «قضیه 23: ماجرای ۲۳» به کارگردانی زیاد دویری (2017) اشاره کرد. داستان فیلم سال‌ها پس از جنگ اتفاق می‌افتد، اما برخی از نشانه‌های جنگ همچنان پابرجاست. در دفاعیات تونی، بحثی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه با فلسطینی‌ها در لبنان بهتر از خود لبنانی‌ها در کشورشان رفتار می‌شود. اما دادگاه به نفع فلسطینی حکم کرد، به‌ویژه که او رسماً با مؤسسه دولتی قرارداد داشت تا کارهایی که به او محول شده بود را انجام دهد.
این تنها یکی از حساب‌های باز سیاسی است که تا به امروز وضعیت سیاسی لبنان از آن‌ها پر است، اما این تنها موضوع نیست. به عنوان مثال، مسئله ربوده‌شدگان و مفقودین موضوع چندین فیلم بوده که به این زخم عمیق پرداخته‌اند. شاید گذر زمان این زخم را برای برخی دفن کرده باشد، اما افرادی که از غیبت اعضای خانواده‌شان رنج برده‌اند، هنوز آن‌ها را به یاد دارند و از این درد رنج می‌برند.
بهترین تصویری که از این موضوع ارائه شده، در فیلم «طرس... صعود به مرئی» ساخته غسان حلوانی (2019) آمده است. این فیلم مستندی است که به شکلی هنری و موضوعی، به‌صورت منحصر به‌ فردی در دیوار حافظه نقب می‌زند.

در اصل، این‌ها نمونه‌هایی از بسیاری از فیلم‌هایی هستند که جنگ داخلی لبنان را همراهی کرده‌اند و سپس آن را دنبال کرده یا چیزهای جدیدی از آن استنباط کرده‌اند و به وضعیت جدید کنونی رسیده‌اند، که خود نیز به نوبه خود فیلم‌های دیگری تولید خواهد کرد.