جیم ریش به «الشرق الاوسط»: هر توافقی که بایدن با تهران منعقد کند «موقتی» است

سناتور آمریکایی: اسرائیل اجازه نخواهد داد ایران به سلاح هسته ای دست یابد و آمریکا باید آماده حمایت باشد

جیم ریش سناتور جمهوری خواه در حال طرح سوال از آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در سپتامبر گذشته (EPA)
جیم ریش سناتور جمهوری خواه در حال طرح سوال از آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در سپتامبر گذشته (EPA)
TT

جیم ریش به «الشرق الاوسط»: هر توافقی که بایدن با تهران منعقد کند «موقتی» است

جیم ریش سناتور جمهوری خواه در حال طرح سوال از آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در سپتامبر گذشته (EPA)
جیم ریش سناتور جمهوری خواه در حال طرح سوال از آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا در سپتامبر گذشته (EPA)

جیم ریش سناتور جمهوری خواه و عضو برجسته کمیته روابط خارجی در مجلس سنای آمریکا زنگ خطر نزدیک شدن ایران به دستیابی به سلاح هسته ای را به صدا درآورد و هشدار داد که اسرائیل «دست بسته نخواهد ماند» و «هرگز» به توافق هسته ای اهمیتی نخواهد داد.
ریش در مصاحبه ای اختصاصی با «الشرق الاوسط» از رویکرد کاخ سفید برای جداسازی توافق هسته ای از فعالیت های منطقه ای و بالستیک ایران انتقاد کرد و گفت: هرگونه توافقی که توسط دولت جو بایدن منعقد شود، «موقتی» خواهد بود.
ریش گفت که با مقامات اسرائیلی درباره رویکرد ایران در توسعه سلاح های کشتار جمعی صحبت کرده است. وی اظهار کرد: اسرائیلی‌ها خطوط قرمز و نظرات خاص خود خود را دارند و هر توافقی که باشد، بر اساس منافع خود عمل خواهند کرد. آنها بیشترین اهتمام را به این موضوع دارند، زیرا وجود آنها به آن بستگی دارد.
ریش که ریاست حزب جمهوری خواه در کمیته روابط خارجی سنا را بر عهده دارد، ابراز اطمینان کرد که «ایران هرگز به سلاح هسته ای دست نخواهد یافت». او تاکید کرد، «اسرائیل اجازه این کار را نخواهد داد». او با لحنی محکم گفت: «ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. و ما (آمریکایی ها) نیستیم که جلوی آن را بگیریم. هیچ یک از طرف هایی که بر سر میز مذاکره می نشینند، نخواهند بود. می دانید منظورم چه کشوری است».
این سناتور ارشد در پاسخ به این سوال که آیا ترسی از اسرائیل دارد که این کار را انجام دهد یا خیر، با اطمینان پاسخ داد: «من نمی ترسم. من مطمئن هستم که اسرائیل این کار را خواهد کرد. اسرائیل مطمئن خواهد شد که ایران هرگز به سلاح هسته ای دست پیدا نکند. بنابراین می توانم بگویم که اسرائیل تنها کشور روی زمین است که در گذشته در این زمینه اقدام کرده است. بیشتر از این نمی توانم بگویم». اشاره ضمنی وی به انفجارهای مشکوک در تأسیسات ایران است.
این سناتور با اشاره به اقدام نظامی اسرائیل علیه برنامه هسته ای ایران، افزود که با دولت جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا صحبت کرده و به کاخ سفید توصیه کرده است که هنگام دریافت این «تماس» آماده باشد. او گفت: «به آنها گفتم: هنگام تماس چه خواهید کرد؟ آیا به عنوان تماشاگر پشت اسرائیل خواهید ایستاد؟ یا از آنها در نبرد حمایت خواهید کرد؟»  وی تاکید کرد که دو حزب کنگره «متعهد به حمایت از اسرائیل هستند و دولت باید از این روند پیروی کند».
سناتور ریش در ادامه این گفت‌وگو یادآور شد که ایرانی‌ها «به خوبی از عواقب نزدیک شدن به دستیابی به سلاح هسته‌ای و پیامدهای آن آگاه هستند». وی افزود: من در اینجا درباره پیامدهای آمریکایی صحبت نمی کنم. ایرانی ها این را می دانند. می دانیم که آنها به عبور از خط، اشتباه در محاسبه و محاسبه نادرست معروف هستند. این ممکن است باعث شود که آنها مرتکب اشتباه شوند و اگر مرتکب این اشتباه شوند، آنچه اتفاق می‌افتد به عهده خودشان است». 
وی در این زمینه به حادثه نفتکش ویتنامی در خلیج عمان اشاره کرد که تهران در روزهای اخیر آن را اقدام آمریکا برای «دزدی نفت» معرفی کرده است. او  افزود: «همانطور که اشاره کردم معروفند که از مرز عبور می کنند و به اشتباه هم معروفند و این باعث می شود که اتفاقاتی بیفتد. اما این تقصیر آنهاست. آنها از آمریکایی‌ها بسیار می‌ترسند، اما باید از بقیه جهان نیز بترسند».
ریش از رویکرد دولت آمریکا در قبال ایران و امتناع این کشور از مرتبط کردن توافق هسته‌ای با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه، حمایت این کشور از تروریسم و برنامه موشکی بالستیک انتقاد کرد. او یادآور شد که «این اتفاق در دوران باراک اوباما رئیس جمهور اسبق نیز رخ داد».
سناتور جمهوری خواه تعامل با ایران را به تعامل با یک پسر ده ساله تشبیه کرد و گفت: «باید طوری به موضوع نگاه کنیم که انگار با پسر ده ساله ای روبرو هستیم که کلاسش را برهم می زند، همکلاسی هایش را می زند و مدرسه را کثیف می کند. شما نمی توانید فقط با این پسر بنشینید و در مورد ریختن خاک در مدرسه مذاکره کنید. اگر به شما قول دهد که از ریختن خاک دست بردارد، دست از کارهای خود نمی کشد. او پسر بدی خواهد بود. او باید تمام اعمال بد را متوقف کند، نه بخشی از آنها».
این سناتور جمهوریخواه بر مخالفت شدید دو حزب در کنگره برای بازگشت به توافق هسته ای تاکید کرد. او توضیح داد که مخالفت دموکرات ها این بار بسیار بیشتر از مخالفت آنها در دوران اوباما است «زیرا آنها نتایج فاجعه بار توافق را دیدند».
ریش در پاسخ به اظهاراتی مبنی بر اینکه کنگره، علیرغم مخالفتش با توافق، نمی تواند مانع آن شود، گفت: «بگذارید واضح بگوییم: اگر توافق اتفاق بیفتد، یک تصمیم اجرایی خواهد بود، نه توافق با آمریکا، و این چیزی است که من همیشه برای دوستان اروپایی خود و دیگران توضیح می دهم. دستیابی به توافق با رئیس جمهور توافق با آمریکا نیست، بلکه توافق با رئیس جمهور مورد نظر است. در روزی که او از سمت خود خارج می شود، تمام می شود، همانطور که در مورد توافق اولیه که دولت ترامپ آن را پاره کرد. این توافق ما نیست و ما از آن حمایت نخواهیم کرد، اگر می خواهید به یک توافق واقعی برسید باید آن را به عنوان یک معاهده در مقابل سنا قرار دهید.  اگر موافقت دو سوم اعضا را به دست آورد، تبدیل به توافق با آمریکا می شود و الزام آور خواهد بود. و اگر این اتفاق نیفتد، هیچ یک از ما متعهد به این توافق نخواهیم بود».
ریش اعلام ایران مبنی بر بازگشت به میز مذاکره را کم اهمیت جلوه داد و آن را «سطحی» توصیف کرد. او ضمن ابراز تردید در قصد تهران برای دستیابی به توافق، معتقد است که تصمیم رژیم ایران برای تعیین تاریخ بازگشت به مذاکرات این است که بگوید «مشکل آنها نیستند و آماده گفت و گو هستند».
ریش از این منظر دستیابی به توافق با تهران را رد کرد و گفت: «نظر من این است که دستیابی به توافق مستلزم دو عامل اصلی است: اول این که دو طرف درگیر هدف یکسانی داشته باشند. ثانیاً طرفین باید با حسن نیت برای رسیدن به این اهداف تلاش کنند. در رابطه با ایرانی ها هیچ کدام از عوامل در دسترس نیستند. بنابراین رسیدن به توافق غیرممکن است و باید خطوط قرمز روشنی داشته باشیم که ایرانی ها به آن پایبند باشند. توصیه من به مذاکره کنندگان آمریکایی این بود و هنوز هم هست که از مذاکرات خارج شوند. با یک معامله بد موافقت نکنید. بیرون بکشید. معامله نکردن بهتر از داشتن یک معامله بد است».
ریش از دولت بایدن خواست تا تحریم‌های آمریکا علیه ایران و حامیان آن را تشدید کند و از اجرای دقیق‌تر آنها اطمینان حاصل کند و بر اهمیت «توقف ارسال نفت به چین از ایران» تاکید کرد. وی با اشاره به تحریم هایی که بر سر نفت ایران علیه چین اعمال می شود، اضافه کرد: تحریم‌های فعلی کافی نیستند، باید آن‌ها را تشدید کنیم. منظور من در اینجا مجازات های جدید نیست، بلکه مجازات های موجود باید تشدید و با شدت بیشتری اعمال شوند. 
ریش بر لزوم هرگونه توافق احتمالی با ایران که شامل حمایت این کشور از نیروهای نیابتی خود در منطقه مانند حزب الله و حوثی ها باشد، تاکید کرد. وی با اشاره به دیدار غیرعلنی خود با جوزف عون فرمانده ارتش لبنان در سفرش به واشنگتن، بر حمایت آمریکا از ارتش لبنان تاکید کرد و گفت: من فکر می کنم که ارتش تنها نیرویی است که این کشورها را گرد هم می آورد، اگر فرض کنیم که کشورها در این مرحله گرد هم آمده اند». ریش گفت که فرمانده ارتش لبنان «قدردانی عمیق خود را از حمایت آمریکا و کمک ارتش در حفظ وحدت کشور به وی ابراز کرد». وی افزود: «ما می خواهیم کمک کنیم و سال ها از ارتش حمایت کرده ایم و فکر می کنم آنها با حسن نیت عمل می کنند و من خوشحالم که به آنها کمک می کنم».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.