خشکسالی و جنگ اوکراین چگونه بر فصل برداشت گندم در عراق تأثیر می‌گذارد؟

کامل حامد یک کشاورز عراقی در میان خوشه‌های طلایی گندم در مرکز عراق (AFP)

کامل حامد کشاورز عراقی با دلهره و نگرانی به مزارع طلایی گندم در مرکز عراق نگاه می‌کند، امسال محصول این مرد ۵۰ ساله به دلیل خشکسالی و کمبود آب به نصف کاهش یافته‌است.
گویی خشکسالی به تنهایی کافی نبود، جنگ در اوکراین و افزایش قیمت سوخت، بذر و کود از فوریه تاکنون بر بخش کشاورزی عراق با هزینه‌های بالای تولید سایه افکنده‌است.
این مرد که لباس سنتی سفید و کوفیه به تن داشت در حوالی روستای جلیحه گفت: «در حال حاضر خشکسالی غیرطبیعی است حتی چاه‌ها هم دیگر وجود خارجی ندارند و آب شور از آن خارج می‌شود».
حامد مانند همه کشاورزان در عراق از دستورات مقاماتی پیروی می‌کند که غلات آنها را می‌خرند. مقامات بر اساس میزان ذخایر آب و میزان بارندگی، مناطقی که باید در هر استان کاشته شود و نرخ آبیاری را تعیین می‌کند.

امسال به دلیل کمبود آب، عراق تصمیم گرفت سطح زیرکشت خود را به نصف کاهش دهد و به این ترتیب میزان محصولات کاهش یافت.
حامد یک چهارم صد جریب زمین کشاورزی را در اختیار داد. در مزرعه خود، دروگر برای برداشت در حال حرکت به این طرف و آن طرف است، سپس دانه‌ها را در پشت کامیونی می‌ریزد.
این کشاورز ۵۳ ساله می‌گوید: «یک دونم حتی ۵۰۰ کیلوگرم در سال گندم تأمین نمی‌کند» در حالی که در فصول گذشته یک تن گندم به دست می‌آمد.
این مرد همچنین از تأثیر جنگ در اوکراین بر وضعیت کشاورزان عراقی آگاه است. او می‌گوید که «این امر بر قیمت‌های بالای روغن موتور در بازارهای داخلی تأثیر گذاشته و بار مالی دیگری بر دوش کشاورزان وارد کرده‌است».
همه این عوامل باعث سرگردانی این مرد می‌شود. او می‌گوید: «نمی‌دانم چگونه خرج خانواده ام را تأمین کنم. من نه حقوق دارم و نه شغل. کجا بروم؟».
کمبود آب همچنان عامل اصلی فشار بر بخش کشاورزی عراق و جمعیت ۴۱ میلیونی این کشور است. آنها به تدریج تأثیر تغییرات آب و هوایی از بیابان زایی گرفته تا طوفان‌های گرد و غبار مکرر، کاهش بارندگی و کاهش سطح رودخانه‌ها بر زندگی خود را احساس می‌کنند.

موضوع آب نیز یک موضوع استراتژیک مهم است، زیرا عراق از آب دو رودخانه تاریخی خود یعنی دجله و فرات با ترکیه، سوریه و ایران مشترک است. بغداد بارها سدسازی توسط همسایگان خود را محکوم می‌کند که باعث کاهش سهم آن می‌شود.
رود فرات از استان الدیوانیه که روستای جلیحه در آن قرار دارد می‌گذرد و ۱۸۰ متر مکعب آب در ثانیه آن را تغذیه می‌کند. اما در این فصل، همان‌طور که هانی شعیر رئیس انجمن‌های مصرف‌کنندگان آب توضیح می‌دهد، «به ۸۰ متر مکعب در ثانیه رسید».
گواه این خشکسالی کاهش آب پروژه آبیاری الثریمه است که مساحتی بالغ بر ۲۰۰ هزار جریب زمین کشاورزی را تغذیه می‌کند. برخی از نهرها به‌طور کامل خشک شده‌اند.
الشعیر عدم ارائه راه حل از سوی دولت را محکوم می‌کند، زیرا وزارت کشاورزی امسال ۵ کیلوگرم کود در مقابل ۴۰ کیلوگرم کود در سال‌های گذشته ارائه نکرده‌است.
او می‌افزاید که در این شرایط سخت «کشاورز مهاجرت می‌کند، زمین را ترک می‌کند و به دنبال هر کاری به شهر می‌رود».
حمید النایف سخنگوی وزارت کشاورزی عراق به نوبه خود از افزایش قیمت گندم توسط مقامات برای پرداخت حدود ۵۰۰ دلار در هر تن به کشاورزان خبر داد.

به نوبه خود، حسن الوائلی مدیر کشاورزی الدیوانیه، به خبرگزاری فرانسه توضیح می‌دهد که طی سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میزان گندم تولید شده به ۵ میلیون تن رسید که خودکفایی عراق را در این محصول حیاتی تضمین کرد.
اما در این فصل، الوائلی توضیح می‌دهد که «به دلیل این تغییرات، کمبود آب و تغییرات اقلیمی.. همه اینها منجر به کاهش ۵۰ درصدی طرح کشاورزی شد».
پیش‌بینی می‌شود این کشور بین ۲٫۵ تا ۳ میلیون تن گندم تولید کند. النایف می‌گوید: «تولید سه میلیونی برای یک سال تمام برای عراقی‌ها کافی نیست». وی افزود: «ما نیاز به واردات داریم».
عراق همچنین تحت تأثیر نوسانات بازار جهانی و افزایش قیمت‌ها به دلیل جنگ در اوکراین قرار خواهد گرفت، اگرچه بغداد از کانادا، استرالیا و ایالات متحده گندم وارد می‌کند.
النایف توضیح می‌دهد: «با شتاب گرفتن جنگ روسیه و اوکراین، قیمت‌ها حتی در ایالات متحده و سایر کشورها (در پس زمینه) عرضه و تقاضا در حال افزایش است»، کشورهایی که گندم خود را معمولاً از روسیه و اوکراین خریداری می‌کردند، تمایل به واردات از کشورهای دیگر دارند.
احمد الجلیحاوی در مزرعه خود در جلیحه می‌پرسد که آیا تصمیم درستی برای کشاورزی و ترک تحصیل اتخاذ کرده‌است یا خیر. این کشاورز سی ساله به خبرگزاری فرانسه گفت: «من مدرسه را رها کردم و به کشاورزی رفتم، اما «امسال کشاورزی صفر بود». وی سال گذشته ۵۰۰ تن گندم به بازار عرضه کرد اما امسال میزان تولید او بین ۵۰ تا ۷۵ تن نخواهد بود.
به دلیل جنگ در اوکراین، قیمت کودها و حشره کش‌ها افزایش یافته‌است. این مرد می‌افزاید: «با توجه به پایین بودن تولید در سال جاری، به احتمال زیاد نتوانیم در سال آینده و فصول بعد، به خصوص به دلیل قیمت‌های بالا، کاشت کنیم».