خدشه جنبش‌های فمنیستی به چهره نرودا

بازخوانی زندگی خصوصی شاعر بر یادبود پنجاهمین سالگرد مرگ او درسال آینده سایه می‌اندازد

پابلو نرودا درخاطراتش اعتراف می‌کند، به دختری سریلانکایی تجاوز کرد

نویسنده کلمبیایی گابریل گارسیا مارکز همیشه پیشنهاد می‌کرد، در معرفی و تقدیر از ادبا و شاعران و آثارشان و سخن گفتن از زندگینامه‌شان از صفت «تفضیل» اجتناب شود، اما وقتی یک‌بار نظر خالق «صدسال تنهایی» را درباره شاعر شیلیایی پابلو نرودا پرسیدند، بی لحظه‌ای تردید گفت، او« بزرگ‌ترین شاعر قرن بیست در همه زبان‌هاست».
همچنین منتقد ادبی مشهور امریکایی هارولد بلوم می‌گوید، نرودا که مهم‌ترین مجموعه شعری‌اش «بیست سرود عاشقانه و یک ترانه اندوهگین» پیش از بیست سالگی نوشت، «محال است بتوان نرودا را با یک شاعر غربی دیگر مقایسه کرد» و به نظرش، او یکی از بیست نویسنده غربی در سراسر تاریخ است.
می‌دانیم نرودا در ماه سپتامبر سال 1973 درگذشت، یعنی دو هفته پس از کودتای نظامی ژنرال آگوستو پینوشه علیه رئیس جمهوری شیلی و دوست کمونیست نرودا سالوادور آلنده که زیربار تسلیم شدن نرفت و درحال دفاع مسلحانه از «اراده ملت» در کاخ «لا مونیدا» کشته شد. آن زمان گفته می‌شد، شاعر که عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست شیلی و برنده جایزه نوبل ادبی سال1971 بود، تاب شنیدن خبر کشته شدن آلنده و پیروزی کودتاگران را نداشت. برخی هم گفتند او دچار بیماری صعب‌العلاجی بود که سازمان جاسوسی امریکا او را به آن مبتلا ساخت و سال‌ها بعد اسناد رسمی نشان داد ایالات متحده پشت کودتایی که منجر به مرگ، مفقود شدن و شکنجه ده‌ها هزار مخالف سیاسی شد، بود.
روز مرگ نرودا، جنبش فمنیستی هنوز گسترش نیافته و در شیلی ریشه ندوانده بود آن طور که پس از سقوط دیکتاتوری نظامی روی داد. بعد میشل باشله مبارز سوسیالیست دوبار به ریاست جمهوری رسید و آخرین دولت شیلی با اکثریت وزیر زن تشکیل شد.
این تحولات به سمت بازخوانی و زیر ذره بین جدید بردن زندگی شخصی نرودا منجر شد که در گذشته اتفاق نیفتاده بود به خصوص این اعترافش که در زمانی که کنسول کشورش در سیلان(سریلانکا) بوده به دختری تجاوز کرده بود. همین طور پس ازآنکه جزئیات رفتارش با همسر اول و تنها دخترش مالوا مارینا معلوم شد؛ دختری که از زیربار مسئولیتش شانه خالی کرد وقتی درزمان تولدش فهمید چهره‌اش مخدوش است و زمان مرگش در سن هشت سالگی در مراسم تشییع‌جنازه‌اش در هلند حاضر نشد.
این بازخوانی زندگینامه یکی از مهم‌ترین شعرای جهان درهمه دوران در اینجا متوقف نشد بلکه به بررسی برخی اشعار مشهورش هم رسید که از نظر برخی منتقدان، در آنها مردسالاری مفرط و تحقیر زن دیده می‌شود. آنها خواستار تجدید نظر در جایگاه نمادین برجسته‌ او شدند که در صحنه فرهنگی شیلی یافت. به گفته پژوهشگر دانشگاهی سولیدا والابیا که یک برنامه گسترده‌ علیه نامگذاری فرودگاه سانتیاگو پایتخت شیلی به نام نرودا به راه انداخت« و او را با شعر دراوجش از بلندای درخشش پایین بکشند که به او اجازه داد در طول زندگی تعدی‌های زیادی کند و پس از مرگش بدون ثواب و عقاب ماند».
نرودا درخاطراتش که پس از مرگش با عنوان «اعتراف می‌کنم زندگی کردم» منتشر شد، اعتراف می‌کند به یک دختر سریلانکایی از نژاد «تامیل» تجاوز کرده، آنجا که می‌گوید:« بیشتر شبیه دیدار بین یک مرد و مجسمه‌ای خشک بود. تمام مدت بدون حرکت بود و با چشمانی از حدقه درآمده به جایی دور چشم دوخته بود و گویی مرا تحقیرمی‌کرد». بازخوانی این متن درسال‌های اخیر موجب به راه افتادن موج محکومیت در لایه‌های سیاسی شیلی با مشرب‌های مختلف همچنین برخی ادبا و شعرا شد که خواستار قطع کمک‌های رسمی به مؤسسه‌ای شدند که مسئول حفاظت از میراث شاعر و مدیریت سه خانه‌اش را به عهده  دارد که در شیلی ساکن آنها بود و بعد به موزه‌هایی تبدیل شدند که سالانه صدها هزار بازدید کننده دارند.
انتقادها به رفتارهای نرودا محدود نشدند بلکه شامل مواضع رفقایش مانند گارسیا لورکا و ویثنته آلکسندریه شد که او نیز برنده جایزه «ادبی نوبل» است و در زمان اقامتش در مادرید از نزدیک همراهش بودند و رفتارش با دختر بیمارش از زن هلندی‌اش را دیدند که حاضر نبود او را ببیند یا از او مراقبت کند به این دلیل که معلول بود و اصلاً زیربار اینکه بچه اوست نمی‌رفت و حتی درمراسم تشیع جنازه‌اش حاضر نشد. لورکا و الکسندریه در مناسبت‌های مختلف به رنج شاعر از بیماری دخترش اشاره کرده بودند، اما بدون آنکه از او انتقاد یا سرزنشش کنند.
نویسنده فرناندو سایز که مدیر مؤسسه‌ای به نام شاعر است می‌گوید:« حمله به نرودا مسائل را از چارچوب زمانی خود خارج ساخته و به گونه‌ای نگاه می‌شود که انگار شب گذشته روی داده. به نظرمن آن اعتراف برای خود او بسیار دردناک بود و این اغراق است که بگوییم او از مشکل تعامل با زن‌ها رنج می‌برد».
نویسنده شهیر شیلیایی ایزابل آلنده خواستار عدم تعرض به آثار شاعر و مخدوش کردن آنها شد و گفت:« نرودا اعتراف کرده به زنی تجاوز کرده و جنبش فمنیستی شیلی می‌خواهد او را مجازات کند. مرد خطاکار چیزی است و همه ما خطا می‌کنیم و اثر ادبی چیزی دیگر».