«حکومت شبه نظامیان»... خوانشی از ظهور «واحدهای الحشد» در عراق

با توجه به جنگ شدید قدرت کنونی در عراق، کتاب « حکومت شبه نظامیان» نوشته همکارمان بارعه علم‌الدین، تصویری مفصل از توازن قدرت بین جناح‌های رقیب شیعی ارائه می‌دهد که برای هر دنبال کننده مسائل عراق ضروری است، چرا که کتاب منتشر شده توسط «نوماد» بر مسیر صعودی واحد‌های «الحشد الشعبی» و نشستن آنها تا حد زیادی به جای حکومت ملی در عراق پرتوافکنی می‌کند و توضیحی مفصل در مورد هر یک از واحدهای «الحشد» و میزان نزدیکی یا دوری آنها نسبت به ایران می‌دهد.
اگرچه این کتاب به شکل خاص واحدهای عراقی را مدنظر دارد، نویسنده در واقع توجهی به رصد نقش ایران در عراق و همه منطقه عربی دارد.
علم‌الدین کتاب خود را با زدن فلش‌بکی به انقلاب 1958 عراق و آغاز پیدایش حزب الدعوه آغاز می‌کند که تا حد زیادی به آیت الله محمد باقر صدر تا زمان مرگش در زندان‌های صدام حسین رئیس جمهوری سابق در سال 1980 پیوند بسیاری داشت. نویسنده اشاره می‌کند که این حزب در آن سال به ایران نقل مکان کرد و از طرفداران اندیشه «ولایت فقیه» شد که این باعث اختلاف و انشعاب در صفوف آن گشت. نویسنده به تفصیل درباره «ارتباط ایران» با گروه‌های شیعه عراقی صحبت می‌کند که «پایگاه رمضان» در مهران در مرز ایران و عراق را مرکز فعالیت خود قرار داد. به گفته علم‌الدین در آنجا چهره‌هایی مانند هادی العامری، ابومهدی المهندس و ابومصطفی الشیبانی حضور داشتند که در همان زمان از اعضای گردان‌های بدر و سپاه قدس سپاه پاسداران بودند.
این ارتباط ایران برای درک چگونگی نفوذ ایران در گلوگاه‌های کشور عراق پس از تهاجم آمریکا در سال 2003 بسیار مهم است.
در این زمینه، نویسنده به تفصیل روابطی را که جناح‌های شیعه با ایران در دوره پس از سرنگونی صدام حسین برقرار کردند و چگونگی تغییر بعدی ائتلاف‌ها توضیح می‌دهد و خاطرنشان می‌کند که ایرانیان در یک دوره از مقتدی صدر که مرجعیت عمویش محمد باقر صدر و پدرش محمدصادق صدر را نمایندگی می‌کرد که در سال 1999 ترور شد حمایت کردند، قبل از جذب بخشی از پیروانش که از او جدا شده و واحدهای خود را ایجاد کردند، اما به طور مستقیم با سپاه پاسداران در ارتباطند. حمایت ایران از صدر زمانی مشهود بود که نیروهای او – جیش‌المهدی - در سال 2008 جنگ خونینی علیه دولت نوری المالکی (حزب الدعوه) به راه انداختند، جنگی که در آن ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده در کنار دولت المالکی علیه صدر ایستاد؛ المالکیی که نیروهایش علیه کسانی که اشغالگران آمریکایی می‌خواند حملاتی انجام می‌دادند و می‌خواهند آنها را از عراق بیرون کنند که در نهایت همان هدف ایرانی‌هاست.
اما بعدها با ظهور «داعش» در صحنه و انفجار صحنه سوریه پس از انقلاب علیه نظام بشار اسد، تصویر پیچیده‌تر می‌شود. در این زمینه، کتاب «حکومت شبه نظامیان» در این چارچوب، گسترش واحدهای الحشد الشعبی را به دنبال فتوای مرجع شیعه آیت الله سیستانی برای داوطلب شدن برای دفع «داعش» در عراق پس از تهاجم این گروه به شهرهای بزرگ سنی‌نشین و نزدیک شدنش به بغداد رصد می‌کند. نگارنده در این زمینه به بررسی واحد‌های اصلی تشکیل‌دهنده «الحشد» و میزان نزدیکی رهبران آن به ایران یا مقامات شیعه عراقی در نجف مستقل از ایران می‌پردازد. نویسنده به تغییر بافت جمعیتی که عراق شاهد آن است و به کوچک شدن مناطقی دربغداد اشاره می‌کند که سنی‌ها قبل از سال 2003 اکثریت آنها را تشکیل می‌دادند. همچنین به کاهش حضور سنی‌ها در مناطق دیگر مانند استان دیالی و جرف الصخر در جنوب بغداد اشاره می‌کند.
کتاب «حکوت شبه‌نظامیان» بر اساس مصاحبه‌های خصوصی با مقامات غربی که در دوران پس از صدام نقش مهمی در عراق ایفا کردند، همچنین گفته‌های رهبران خود «الحشد الشعبی» در باره رابطه‌شان با ایران و سپاه پاسداران، خوانشی روان و منصفانه از موضوعی بسیار حساس و پیچیده ارائه می‌کند. کتابی مرجع که باید در کتابخانه هر علاقه‌مند به امور واحدهای شیعه عراق به ویژه نقشه ائتلاف آنها با ایران باشد.