«طالبان» چگونه بر افغانستان حکومت خواهد کرد؟

«طالبان» چگونه بر افغانستان حکومت خواهد کرد؟
TT

«طالبان» چگونه بر افغانستان حکومت خواهد کرد؟

«طالبان» چگونه بر افغانستان حکومت خواهد کرد؟

اظهارات رئیس جمهوری امریکا جو بایدن پس از دیدار با همتای افغانستانی خود اشرف غنی نشان می‌دهد، ایالات متحده به طور کامل دست از مسئله افغانستان کشیده بدون آنکه این به معنای آن باشد که پس از خروج آخرین سرباز امریکایی از خاک افغانستان به گفته بایدن«جنگی که نمی‌توان درآن پیروز شد» فروکش کند.

بایدن تصمیمی را گرفت که پیش از او باراک اوباما و دونالد ترامپ که وجه اشتراک بسیار ناچیزی با هم داشتند؛ از جمله تمایل به بازگرداندن امریکایی‌های خارج از کشور به سرزمین‌شان از گرفتن آن تصمیم ناتوان بودند. این نگرانی وجود دارد که افغانستان باز هم به عنوان مرکز جهانی تروریسم و عملیاتی شبیه حملات «11 سپتامبر 2001» بشود که درآن کشور برای آنها برنامه ریزی شد؛ نگرانی که مانع از دست کشیدن از حضور مستقیم نظامی و امنیتی در خاک افغانستان می‌شد. هزینه انسانی و مادی که واشنگتن با همکاری متحدان خود در پیمان آتلانتیک شمالی پرداخت، بیشتر متکی به عامل روانی بود. این عامل قائل به ضرورت برپایی حکومتی در کابل است که تضمین کننده عدم بازگشت افغانستان به زیرسلطه کسانی بشود که به مجریان حملات «11 سپتامبر» کمک کرد و به آنها پناه داد.

پس از 20 سال جنگ و هزاران کشته از افراد غیرنظامی و نظامی افغان و غربی و صرف هزاران میلیارد دلار در قالب هزینه‌های نظامی و طرح‌های توسعه‌ای که اکثر آنها شکست خوردند، حضور امریکا با انگیزه نمادین و روانی به نفع دیدگاهی که بایدن از آن به « این جنگ نمی‌تواند برنده داشته باشد» کم رنگ شد. حال آنکه این حقیقت تنها به واشنگتن مربوط می‌شود. و حقایق جغرافیایی، جمعیتی و سیاسی منطقه آسیای میانه و جنوب آن با حضور و در غیاب نیروهای امریکایی به قوت خود باقی می‌مانند.

این حقایق کشورهای مجاور افغانستان را ناچار می‌سازد درسایه احتمالاتی که نتایج آنها هنوز مشخص نیست، درمحاسبات خود تجدید نظر کنند. احتمال اول فروپاشی سریع دولت اشرف غنی و سیطره جنبش «طالبان» برکابل و اکثر خاک افغانستان است. این مسئله پرسش‌های متعددی پیرامون نوع حکومتی که جنبش اسلام‌گرای افراطی برپا می‌کند پیش می‌کشد. آیا به الگوی دوره بین سال‌های 1996 و 2001 برمی‌گردد؟ زمانی که امارت اسلامی خود را براساس تطبیق افراطی تفسیر خود از شریعت اسلامی برپاکرد که منجر به انزوا و عدم به رسمیت شناختن مشروعیت آن توسط جهان شد؛ به خصوص با حمایت خود از گروه‌هایی مانند «القاعده»، «لشکر طیبه» هندی و جنبش‌های اسلامی مخالف چین و ازبکستان. تصویر مشخصی از سمت و سویی که «طالبان» در پیش می‌گیرد وجود ندارد اگر خود را به عنوان تنها قدرت تحمیل کرد به خصوص که پیشنهاد قبلی را که غنی ارائه کرد نپذیرفت که جنبش را به دولت وحدت ملی ملحق می‌سازد و در قدرت سهیم می‌شود.

درمقابل نظریه تسلط کامل «طالبان» بر خاک افغانستان با مشکلات بسیاری روبه رواست؛ کمترین آنها تقسیم افغانستان براساس گروه‌های نژادی است که پشتون‌ها (جنبش ازآنها تشکیل می‌شود) درآن بیش از 48 درصد جمعیت نیستند درحالی که باقیمانده جمعیت به گروه‌های تاجیک، ازبک، هزاره و ... تقسیم می‌شوند که جنگ‌های سختی را علیه سیطره «طالبان» پس از اشغال کابل درسال 1996 و اعلام برپایی امارت اسلامی‌اش به راه انداختند. به این باید افزود که ترکیب قبیله‌ای پشتون‌ها به رهبرانی که با آنها همراه نیستند اجازه می‌دهد حضور داشته باشند. و در این زمینه نام‌هایی مانند گلبدین حکمتیار به چشم می‌خورد که حزب اسلامی‌اش نوک پیکان جنگ علیه «طالبان» را پیش از حمله امریکا تشکیل می‌داد( بعد به راهی سنگلاخی افتاد؛ از پناهندگی به ایران تا بازگشت به افغانستان و ائتلاف با «طالبان» علیه امریکایی‌ها). همچنین حامد کرزای رئیس جمهوری سابق که قبیله خود را در زمان حمله نیروهای امریکایی و «ائتلاف شمال» به مناطق «طالبان» به جنگ با جنبش روانه ساخت.

احتمال دوم مربوط به مقاومت دولت کنونی برای مدت زمانی است که برای مجبور ساختن «طالبان» برای بازگشت به میز مذاکرات کافی باشد که به نظرمی‌رسد جنبش تمایلی به آغاز مجدد آنها یا پایبندی به هر تصمیم و توافقی پیش از خروج  نیروهای امریکایی ندارد. با وجود پیش‌بینی‌ها بدبینانه پیرامون قدرت دولت غنی برای زنده ماندن بیش از6ماه، نمی‌توان رویکرد قدرت‌های مجاور منطقه‌ای را نادیده گرفت که نسبت به هر پیروزی‌ چشمگیری که «طالبان» به دست می‌آورد خشنود نمی‌شوند. هند، چین، روسیه، جمهوری‌های آسیای میان و ایران هریک دلایل امنیتی و سیاسی موجهی برای حفظ منافع خود در افغانستان دارند، خواه از طریق حمایت دولت کنونی یا بازگشت به احیای ائتلاف‌های قدیمی پیش از اشغال امریکا با همان روش حمایت ایران از اقلیت هزاره و پشتیبانی روسیه از تاجیک‌ها و ازبک‌ها؛ و این نشانه دهنده احتمال زنده شدن دوباره درگیری‌های نژادی و مذهبی قدیمی است.

این منافاتی با این ندارد که برخی قدرت‌های مذکور اقدام به برقراری ارتباط با «طالبان» کردند که هیچ تصوری برای چگونه بیرون کشیدن کشور از فاجعه اقتصادی ندارد که کشورطی چندین دهه ازسرمی‌گذراند و نه اعتماد جامعه جهانی را با خود دارد که با زیرپاگذاشتن حقوق بشر مخالف است با وجود اینکه جنبش اعلام کرده، امنیت و سلامت زنان و اقلیت‌ها را مطابق شریعت اسلامی و نص قرآن کریم تضمین خواهد کرد. اما مدیریت یک حکومت یا مشارکت در حاکمیت آن به چیزی بیش از تأمین مالی یک جماعت مسلح نیازدارد که بر کشت مواد مخدر و برخی کمک‌های شهروندان افغانی خارج از کشور و برخی دستگاه‌های اطلاعاتی متکی است.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.