پژوهشگر سعدون المشهدانی تحقیقاتش را درباره میراث فرهنگی اسلام ادامه می‌دهد. او تاکنون چندین کتاب منتشر کرده است از جمله؛ «اسلام سیاسی از خوارج تا منطقه خضراء»، «اسطوره و میراثدر تاریخ اسلامی»، «جنس در ادیان سه گانه آسمانی» و کتاب «شعوبیه جدید: ریشه‌های فکری و اعتقادی» که اخیرا منتشر ساخت.


پژوهشگر خاستگاه‌ها و اهداف شعوبیه را از زمان تولدش در تاریخ اسلام تا شرایط کنونی ما بررسی می‌کند. درباره علل ظهور آن پژوهشگر می‌نویسد، این پدیده همچون واکنشی تند همراه با تعصب قلبی برای احیای دولت اموی بود چونکه مسلمان غیر عرب «موالی» در نتیجه سیاست بازگشت به قبیله به خصوص در اواخر دوره اموی در معرض تبعیض قرار گرفتند. تبعیضی که منجر به مشارکت آنها در بسیاری از جنبش‌های ضد حکومت اموی شد. آنها خواستار اجرای اصول دین اسلام در عدل و مساوات بودند.


به نظر مؤلف نفوذ و فعالیت مسلمانان غیر عرب در دوره دولت عباسی که براساس مساوات میان مسلمانان ازهر قوم برپا شد، افزایش یافت. در بخش اداری بزرگان وزرا و رهبران دولت عباسی ایرانی، ترک یا از ملیت‌های دیگربودند. از جهت فکری و فرهنگی ترجمه تولیدات فرهنگی ملت‌های غیرعرب به شکوفایی تمدن عربی اسلامی منجر شد که تا دوره طلایی رسید و نتایج آن هم ظهور مفاهیمی جدید برای پیوند میان مللی شد که در سرزمین خلافت می‌زیستند با این اعتبار که همه امتی واحد هستند و امت بر اساس عنصر نسب تشکیل نمی‌شود. برای نمونه به نظر جاحظ «اساس تکوین امت بر زبان، خصلت‌ها و محیط جغرافیایی» شکل می‌گیرد همانگونه که عبدالعزیز الدوری در کتاب «ریشه‌های تاریخی شعوبیه» می‌نویسد.


علیرغم آمیزش فرهنگی بین ملت‌های اسلامی، به نظر پژوهشگر ملت‌ها به دلایل زیادی فعالیت جدی خود را طول تاریخ اسلام ادامه دادند. مهم‌ترین دلایل:


۱-اختلاط شعوبیه با جنبش‌ها و انقلاب‌های مخالف از طریق پیوستن موالی به این فعالیت‌ها.


۲-کثرت فعالیت فرهنگی و فکری عناصر شعوبیه به خصوص صاحبان علم و فرهنگ دراسلام که اغلب آنها موالی«عجم» بوده‌اند به گفته ابن خلدون.


۳-فساد سیاسی قدرت حاکم که به دنبال آن فساد مالی و توزیع نامناسب ثروت و فاصله گرفتن از دستورات شرع حنیف به وجود آمد…


۴-افزایش نزاع میان خلفای عباسی و وزرایی که اغلب‌شان غیر عرب بودند به خصوص ایرانی که به تمایلات شعوبی در تاریخ اسلام دامن زد.


نویسنده پس از بررسی نهضت شعوبیه در تاریخ صدر اسلام به این پدیده در دوران معاصر می‌پردازد. از نظر او این پدیده منابعی دارد که همه آنها خارجی نیستند. آن چیزی که جنبش‌ها و سازمان‌هایی که معمولا آشکارا دشمنی با عرب و اسلام را فریاد می‌کنند. نویسنده در جریان‌های اسلام سیاسی رد گستراندن شعوبیه را می‌بیند، جایی که تاریخ عرب پیش از اسلام را نفی می‌کند با این تصور که جاهلی است.


کتاب نه فقط برای پژوهشگران تاریخ و فرهنگ و ادبیات و اندیشه و جامعه اسلامی مفید است، خواننده عادی نیز از آن بی نیاز نیست.