قلعه تبوک در سعودی؛ تمدنی که دوران‌ها را پیوند می‌زند

در عصر عباسیان بنا شد و دو برکه و یک چشمه اطراف آن وجود دارد

منطقه تبوک (در شمال سعودی) یکی از بزرگ‌ترین مناطق تاریخی سعودی است که تمدن‌های زیادی در آن به‌وجود آمده بودند. این منطقه در طول تاریخ نام درخشانی داشت و تا پیش از ۵۰۰ سال قبل از میلاد، یکی از مهم‌ترین راه‌های تجاری و کاروان‌های تجاری بود که رونق زیادی به این شهر داده بود.
اینک اما مرحله تمدنی که این شهر به‌خود خواهد دید بیشتر روبه آینده است و در این شهر طرح «نیوم» اجرا خواهد شد. اضافه بر این در این منطقه دولت سعودی طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی را در نظر دارد که با توجه به نیاز کشور به اجرا در خواهد آمد و محورهای مختلف توسعه این منطقه آغاز خواهد شد. 
«الشرق الاوسط» مهم‌ترین جای بازدید این منطقه را از حیث تاریخ و تحولات آینده یادآوری می‌کند.
در مرکز شهر فرد در برابر یک نوشته‌ای قرار می‌گیرد که منبت‌کار شده‌است و بر دروازه مرکزی قلعه قدیمی که تاریخی دراز دارد آویخته شده‌است. برای توصیف این نوشته منبت‌کاری شده در قلعه تبوک تنها می‌توان گفت که یک کاری کاملاً بی‌نظیر است. در آغاز این نوشته می‌خوانیم: «جناب سلطان خجسته سلطان محمدخان فرمان به تجدید بنای این قلعه کردند». این قلعه به صورت معماری منحصر به‌فردی ساخته شده و با دیدن آن فرد دچار دلتنگی برای گذشته می‌شود.
این قلعه البته یکی از ایستگاه‌های قدیمی سفر حج مسافران از شام به مدینه منوره بود. راهی که از قلعه‌های متعددی، که از اردن تا مدینه منوره امتداد می‌یابد، ساخته شده و برای استقبال از زائران خانه خدا تعبیه شده‌است. تاریخ بنای این قلعه به سال ۱۵۵۹ بازمی‌گردد.
دولت سعودی اهمیت فراوانی به قلعه تبوک داده‌است و آن را یک میراث تاریخی عمومی قلمداد کرده‌است و در سال ۱۹۵۰ بازسازی آن را انجام داد. این قلعه دو طبقه دارد و در طبقه نخست یک فضای باز وجود دارد که درون آن اتاق‌های زیادی همراه یک مسجد و یک چشمه دیده می‌شود. در این قلعه همچنین پل‌های تعبیه شده که به برج‌های آن می‌رساند.
دخیل العطوی، یکی از دست‌اندرکاران نگهداری از آثار باستانی، در گفتگو با «الشرق الاوسط» بیان کرد که «این قلعه در دوره سلطان سلیمان عثمانی بنا شد، و در دوره سلطان محمد در سال ۱۰۶۴ نیز تجدید بنا شد. بار دیگری نیز در دوره سلطان عبدالمجید عثمانی به‌سال ۱۸۴۴ بازسازی شد.»
سندس جحلان، یکی از بازدیدکنندگان این قلعه می‌گوید آنچه بیشتر نظرش را جلب کرد ظرف‌های قدیمی است که حیات بشر را در دوره قدیم بازتاب می‌دهد. اما جنبه جالب توجه برای وداد علی باراجی، یکی دیگر از بازدیدکنندگان، پل‌ها و اتاق‌های این قلعه بود. او در این باره می‌گوید که دیدار از چنین بناهایی این احساس را در فرد به‌وجود می‌آورد که گویی با مردم قدیمی زندگی کرده‌است؛ به‌ویژه که بازسازی‌های مکرر این قلعه قسمت زیادی از جنبه تاریخی آن را سالم نگاه داشته‌است.
همین که از دروازه اصلی خارج شویم و به‌سوی دیوار قلعه حرکت کنیم چشمه‌ای را می‌بینیم که به‌نام چشمه سِکِر معروف است. هر چند اینک این چشمه کم‌آب شده اما عمق زیاد آن حاکی از مقدار فراوان آبی است که سابقاً در آن وجود داشت.
حمدان عبدالله، پژوهشگر باستان‌شناسی، می‌گوید که «دلیل این نام‌گذاری ناشی از نام گیاهی است که در جوار این چشمه رشد می-کند». او می‌گوید که در زمان حضور پیامبر در تبوک این چشمه آب فراوانی داشت.
در جوار چشمه سِکِر برخی از بازدیدکنندگان حضور داشتند که از «برکه چشمه تبوک» دیدار می‌کردند. مها الصقر، یکی از بازرگانان سعودی و دارای یک کافه سنتی در جوار این قلعه، می‌گوید که بر حسب برخی مطالعاتی که انجام دادم و نوشته‌های که در مجلات معتبر علمی خواندم برکه چشمه تبوک در زمان خلفای راشدین حفاری شد.