صابئین مندایی... گروه یکتاپرست

چاپ سوم کتاب «الصابئه المندائیون/صابئین مندائی» نوشته شرق شناس انگلیسی لیدی دراور( اتیل ستیونا، این نام قبل از ازدواج اوست) منتشر شد. این کتاب را دوتن از نخبگان فرهنگی جامعه مندایی یعنی نعیم بدوی و غضبان الرومی فقید از انگلیسی به عربی ترجمه کرده‌اند.

نویسنده دراور پژوهشگر و نویسنده‌ای جدی بود که در دوره قیمومیت بریتانیایی بر عراق در سال 1919 به همسر قاضی‌اش ادوین دراور در شهر بصره ملحق شد. او پس از اینکه زبان عربی را آموخت، برای گردآوری میراث مردمی عراق تلاش کرد. دراور در سال 1954موفق به دریافت مدرک دکترا از دانشگاه آکسفورد و مدرک مشابهی از دانشگاه اوبسالای سوئد شد. دولت آلمان برای ارج نهادن به تلاش‌های او در زمینه پژوهش و ترجمه در باره اصول دیانت مندایی انجام داد، بالاترین نشان افتخار مطالعات عالیه یعنی«نشان لیدزبارسکی» را به او تقدیم کرد.

مقدمه‌ای که توسط نعیم بدوی و غضبان الرومی بر کتاب نوشته شده، برارزش آن افزوده است.

تا حدودی روشن است که تاریخ دیانت مندائی در طول سال‌های بسیار در معرض تحریف از سوی برخی نویسندگان بوده است؛ به دلیل جهل یا به قصد توهین مذهبی و بت پرست دانستن آنها. در حالی که قرآن انصاف را در حق صابئین به جا آورده و آنها را دین اهل کتاب خوانده است. در قرآن نام آنها ذکر شده و در سه آیه با نام صابئین از آنها یاد می‌کند. یکی از این آیه‌ها در سوره بقره است( إن الذین آمنو و هادوا و النصاری و الصابئین من آمن منهم بالله و الیوم الآخر و عمل صالحاً فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لاهم یحزنون) این آیه تهمت‌هایی را که به آنها می‌زنند که مجوسی‌اند(آتش پرست) یا مشرک و بت و ستاره پرست‌اند، رد می‌کند.

همچنین بسیاری از نویسندگان مسلمان و مسیحی مثل سید قطب و پدر انستاس ماری الکرملی و دکتر جواد علی و پژوهشگر عبدالرزاق الحسنی و دیگران به آنها منصفانه نگاه کرده‌اند. این گروه تأکید می‌کردند که دین صابئین معاصر به هیچ وجه دینی بت پرستانه نیست، بلکه دینی است که به خدای زنده ازلی و روز قیامت باور دارد. دینی است که باورمندان به آن اعتقاد دارند قدیمی‌ترین دین‌هاست. آنها فرقه‌ای عراقی‌اند پیش از آنکه چیز دیگری باشند و از هزاران سال پیش درعراق زیسته‌اند.

جمعیت صابئین در قرن هفدهم براساس روایت‌های برخی مورخان حدود صدهزار نفر بوده است. در دهه سی قرن گذشته علیرغم بهبود نسبی شرایط اجتماعی و بهداشتی، تعداد آنها براساس ارزیابی دو نویسنده نعیم بدوی و عضبان الرومی از مرز بیست هزار نفر نمی‌گذشت.

اما اکنون بدون شک تعداد آنها به دلیل فشارها و آزار آنها توسط گروه‌های متعصب و تکفیری از این نیز کمتر شده است. مسئله‌ای که موجب شده آنها را فرقه رو به اضمحلال در آینده به حساب آورد.

کتاب پژوهشگر دراور بیش از سیصد صفحه حجم دارد. دارای چهارده فصل و مقدمه نویسنده و دو مترجم. فصل‌ها به تاریخ مندایی‌ها(صابئین) در عراق و ایران می‌پردازد. به کتاب‌ها و آیین و رسوم‌، پوشاک، فضاهای مذهبی و زندگی عامه‌ و ازدواج و مراسمش پرداخته است. موضوعاتی چون خلیفه یا رهبر، ستاره شناسی، اعیاد و تعمید، مندا-خانه عبادت و کاهنی و گزینش کاهن یا ترمذا، کاهن اعلی(کنز قوه)، مرگ و آیین‌هایش و خوردن غذا برای روح مرده و وعده‌های آیینی فارسی و صابئین متقی دراین کتاب بررسی شده‌اند.

نویسنده به چهارده فصل کتاب، پانزده ضمیمه افزوده که از کتاب‌های مقدس صابئین«کنزه ربه» به خط مندایی اقتباس کرده و مقتبس‌ها را با تلفظ حروف عربی و ترجمه آنها آورده است.

این کتاب ثمره چند دهه معاشرت نویسنده با صابئین مندایی در عراق و ایران است، جایی که بخشی از این جامعه در کناره‌های کارون زندگی می‌کنند که به شط العرب می‌ریزد.

کتاب پژوهشگر دراور نمونه تلاش علمی ارزشمندی است که مترجمان را واداشت تا برای معرفی دین صابئین مندایی ترجمه کنند و مقدمه‌ای نیز برآن بیفزایند که در معرفی اهمیت کتاب و غنی ساختن فصل‌هایش کمک کرد.