سایه سنگین دخالت خارجی پس از ناکامی دولت عراق در حمایت از معترضان

اصلاحات در عراق همیشه دیر اجرا می شود. اینکه دیر بودنش باز هم بهتر از نبودنش است در مورد عراق صدق نمی کند. شرایط پیچیده در این کشور در حال پیچیده تر شدن است.
دولت عادل عبد المهدی که نامش را دولت «واپسین فرصت» گذاشته اند همین آخرین فرصت را نیز به دلیل پافشاری بر عدم کناره گیری زودهنگام عادل عبد المهدی از دست داد.
به دنبال آغاز اعتراضات در اول اکتبر عادل عبد المهدی نخست وزیر مستعفی مدام اینطور استدلال می کرد که اگر کنار برود آشوب به پا می شود. اما این بهانه ها معترضان عراق را متقاعد نکرد.
استعفای دولت عبد المهدی شرط اصلی معترضان از همان آغاز اعتراضات بود که پس از سرکوب معترضان به مطالبه برای بازخواست دولت تبدیل شد.
اما گوش دولت به مطالبات معترضان بدهکار نبود. کشته ها هر روز بیشتر و بیشتر شدند و تعدادشان از چند صد نفر گذشت. آمار زخمی ها و معلولان از ده ها هزار نفر عبور کرد.
به هر حال عبد المهدی فورا به خواسته مراجع دینی عالی مبنی بر برکناری از مقام خود گردن نهاد. پارلمان مسئول برکناری او شد.
عبد المهدی وقتی استعفا داد که خیلی دیر شده بود و همین منجر به متشنج تر شدن اوضاع شد. استعفای عبد المهدی منجر به بروز همزمان دو مساله شد: یکم: افزایش تنش داخلی. سطح مطالبات معترضان افزایش یافت. آنها متوجه شدند که اگر پافشاری و عزیمتشان نبود عبد المهدی استعفا نمی داد.
دوم: سایه سنگین دخالت خارجی پدیدار شد؛ از گزارش ژنین پلاس خارت فرستاده سازمان ملل در امور عراق گرفته تا تحریم چهار چهره عراقی نزدیک به رژیم ایران از سوی آمریکا.
آلا طالبانی عضو کمیسیون روابط خارجی مجلس عراق به الشرق الاوسط گفت «جامعه بین الملل درباره تحولات عراق دست روی دست نخواهد گذاشت. چندین دیدگاه را در دو روز گذشته دیدیم».
او افزود «در کنار اظهارات سفیر اتحادیه اروپا در عراق، کشورهایی مثل انگلیس و فرانسه نیز خواستار بازخواست عاملان کشتار معترضان مسالمت آمیز در بغداد شدند. اینها با موضع تند آمریکا همزمان شده است. به اینها باید گزارش سازمان ملل را هم افزود که تکان دهنده بود». طالبانی خاطر نشان کرد «احتمالا خشونت و درگیری در مرحله آینده بالا بگیرد. همه شواهد بیانگر این است که نخست وزیر آینده از سوی غربی ها تعیین خواهد شد». مقصود او این است که رژیم ایران در شرایط کنونی نمی تواند عراق را اداره کند. در این راستا، دکتر ظافر العانی معاون رییس کمیته روابط خارجی در پارلمان عراق به الشرق الاوسط گفت «نخست وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح استعفا داد اما این دلیل نمی شود که به خاطر کشتارهای سیستماتیک در دوره مسئولیتش مورد بازخواست قرار نگیرد. اگر دستگاه قضا در عراق نتواند آنچنانکه باید و شاید به وظیفه خود و برخورد با عاملان این جنایت ها و نخست وزیر عمل کند اما او از سوی محافل بین المللی مورد بازخواست قرار می گیرد». العانی افزود «در حالیکه معترضان بدون اسلحه باید به این جنبش ادامه دهند حکومت نیز نباید در خشونت زیاده روی کند. این به مصلحت کشور نیست».
در این راستا، مارتین هوت سفیر اتحادیه اروپا در عراق از وقایع جمعه در میدان الخلانی و پل سنک در مرکز بغداد به عنوان «کشتار» یاد کرد.
او در توییتی نوشت «رویدادهای جمعه در مرکز بغداد جنایت و کشتار است».
او افزود «عصبانی هستم و به خاطر کشتار گروهی از معترضان و ماموران از سوی جنایتکاران وابسته به جریان سوم بسیار ناراحتم».
مارتین هوت در ادامه گفت «عوامل خرابکار واقعی چه کسانی هستند»؟
در این راستا، اولریک شانون سفیر کانادا در عراق گفت «در حالیکه حکومت جلوی گروه های مسلحی که پروپاگاندای خاصی را اجرا می کنند نمی گیرد چطور می توان در عراق ثبات ایجاد کرد»؟
شانون در صفحه توییتر خود نوشت «حکومت در یک کشور با حاکمیت مستقل نباید به گروه های مسلح دارای پروپاگاندای خاص اجازه فعالیت و حضور دهد. پس از وقایع جمعه از مقام های عراق می خواهم تا ضمن عمل به وظایف خود عاملان این جنایت را بازخواست کنند. اینها در یک حمله برنامه ریزی شده معترضان را مورد هدف قرار دادند».
او افزود «حکومت باید در چارچوب قانون از شهروندانش دفاع کند وگرنه برقراری ثبات امکان پذیر نیست».
دکتر خالد عبد الاله استاد علوم سیاسی در دانشگاه بغداد گفت «دخالت مستقیم بین المللی در شرایط کنونی در عراق دور از ذهن است چرا که شرایط پیچیده فراوان دیگری در منطقه وجود دارد. آرام کردن اوضاع در کشورهای دیگر ضروری به نظر می رسد».
او در گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود «اظهارات مقام های آمریکایی نشان می دهد که آنها به اهمیت این مساله پی برده اند که عراق باید کاملا وابسته به آمریکا باشد. نومحافظه کاران آمریکا می گویند ما به خاطر عراق خیلی ضرر کردیم اما این کشور را به ایران واگذار کردیم».
عبد الاله افزود «ترامپ رییس جمهور آمریکا تلویحا گفت عراق هیچ امتیازی به شرکت های نفتی آمریکا نمی دهد و این از نظر دولت آمریکا غیر قابل قبول است. دولت آمریکا به فکر بازنگری درباره حضور این کشور در عراق است. آمریکایی ها در حال ارسال سیگنال های روشن به ایران هستند که این کشور عراق را به ایران واگذار نمی کنند».

با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه، رهبران اروپایی که در بوداپست گرد هم آمده‌اند، به سرعت نسبت به این تحول واکنش نشان دادند. این نشست، تحت عنوان «گروه سیاسی اروپا» با حضور تمامی کشورهای اروپایی به جز روسیه برگزار شد، و روز جمعه تنها به سران ۲۷ کشور اتحادیه اروپا اختصاص خواهد داشت.

بازگشت ترامپ، باری دیگر ایده «استقلال راهبردی» را مطرح کرده و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، که از طرفداران اصلی آن است، با تأکید بیشتر این موضوع را بیان کرد. او در سخنرانی طولانی خود، با استناد به دلایل مختلف، بر ضرورت مدیریت سرنوشت اروپا توسط خود اروپایی‌ها تأکید کرد. مکرون اشاره کرد که برخی کشورهای اروپایی همچنان ترجیح می‌دهند روابط خود را با ترامپ به‌خاطر محافظت از «چتر امنیتی آمریکا و ناتو» تنظیم کنند.

این سخنرانی به‌صورت زنده از سایت کاخ الیزه در شبکه اجتماعی «ایکس» پخش شد. این موضوع در پی تماس تلفنی چهارشنبه شب بین مکرون و ترامپ مطرح شد که کاخ الیزه آن را «بسیار خوب» توصیف کرد. طرفین توافق کردند برای بازگشت صلح و ثبات و حل بحران‌های بزرگ بین‌المللی همکاری کنند.

مکرون همچنین بر اهمیت نقش اروپا در مسائل اوکراین و خاورمیانه تأکید کرد. این موضوع ناشی از نگرانی فرانسه از رویکرد احتمالی ترامپ در انجام توافقات یکجانبه بدون مشورت با متحدان اروپایی‌ است. با پیروزی ترامپ، اروپا به‌طور جدی نگران است که در صورت کاهش تعهدات آمریکا نسبت به ناتو، «بی‌پناه» شود. به همین دلیل، ساختن دفاع اروپایی با رویکرد «استقلال راهبردی» به اولویت نخست تبدیل شده است.

مکرون در سخنانش به همتایان اروپایی خود، تهدیدهایی را که اروپا را احاطه کرده برشمرد؛ از جمله جنگ اوکراین، تروریسم، مهاجرت غیرقانونی، تنش‌ها بین کشورها مانند وضعیت بین آذربایجان و ارمنستان، و رقابت‌های ژئوپلیتیک میان آمریکا و چین که به دنبال منافع خود بدون توجه به قوانین بین‌المللی هستند. او گفت: «آیا دیگران تاریخ ما را می‌نویسند یا ما خود می‌خواهیم آن را بنویسیم؟» و پاسخ داد که به‌نظر او، اروپا توانایی این کار را دارد. او اضافه کرد که راه رسیدن به این هدف از طریق اقدامات عملی و ایمان به توانایی‌های اروپا در تحقق استقلال راهبردی است.

مکرون این فرصت را غنیمت شمرد تا به ترامپ پیام دهد که پیروزی اوکراین به سود اروپا خواهد بود و اروپا نباید اجازه دهد روسیه پیروز شود، چراکه پیروزی روسیه یعنی قدرت‌گیری یک امپراتوری در مرزهای اروپا و احتمال برنامه‌های توسعه‌طلبانه آن پس از اوکراین.

بنجامین حداد، وزیر امور اروپایی فرانسه، در این باره گفت که اگر اروپایی‌ها مسئولیت امنیت خود را بر عهده نگیرند، دیگران سرنوشتشان را تعیین خواهند کرد.

در عین حال، مکرون تأکید کرد که اروپا باید خود را با شرایط جدید پس از انتخاب ترامپ تطبیق دهد و نمی‌تواند همیشه دفاع از امنیت خود را به آمریکایی‌ها بسپارد. او بر این باور است که دفاع از منافع اروپا باید در اولویت اروپایی‌ها باشد، اما بدون رد همکاری با ناتو و بدون ملی‌گرایی افراطی که باعث ضعف اروپا شود. به‌گفته او، راه درست این است که اروپا بیداری راهبردی داشته باشد و به‌سرعت به سمت ساختن نیروی دفاعی مستقل خود حرکت کند که با چارچوب ناتو سازگار باشد، اما در عین حال از آن استقلال داشته باشد.

مکرون با این موضع می‌خواهد نقش اصلی در گفتگو با ترامپ را ایفا کند و حد و مرز روابط با واشنگتن را مشخص کند. با این حال، بسیاری تردید دارند که اروپا بتواند به‌طور جمعی این مسیر را دنبال کند، زیرا برخی کشورهای اروپایی ترجیح می‌دهند امنیت خود را از طریق حمایت آمریکا و ناتو تأمین کنند.

سایه سنگین دخالت خارجی پس از ناکامی دولت عراق در حمایت از معترضان