فرناندو پسوا؛ ریزه اندامی با کله بزرگ

زندگی فرناندو پسوا به سه دوره تقسیم می‌شود. در نامه‌ای که به «مجله بریتانیایی ستاره‌شناسی » که تاریخش به 8 فوریه 1918 بازمی‌گردد، نوشته می‌گوید، او تنها دو تاریخ را به طور کاملاً دقیق به یاد می‌آورد: 13 جولای 1893. تاریخ مرگ پدرش براثر بیماری سل وقتی که پسوا پنج ساله بود و 30 دسامبر1895 روزی که مادرش برای بار دوم ازدواج کرد و این یعنی مدت کوتاهی پس از آن خانواده به دُربان(در افریقای جنوبی) منتقل شد، جایی که شوهر مادرش به عنوان کنسول پرتغال منصوب شد. پسوا در همین نامه به تاریخ سومی نیز اشاره می‌کند: 20 آگوست 1905، روزی که افریقای جنوبی را برای همیشه ترک کرد و به پرتغال برگشت.

دوره کوتاه اول با دو از فقدان همراه بود: مرگ پدر و برادر کوچک‌تر. شاید هم از فقدان سومی در بین بوده: مرگ لیسبون که دوست می‌داشت. در دوره دوم، با وجود اینکه وقتی به دربان رسید جز به زبان پرتغالی صحبت نمی‌کرد، پسوا آموخت خیلی روان به زبان انگلیسی و فرانسه صحبت کند.

مشخص بود دانش آموزی عادی نیست. وقتی سال‌ها بعد از یکی از همکلاسی‌هایش درباره او پرسیدند گفت« او فردی ریز جثه و نحیف با کله‌ای بزرگ بود. به شکلی غیر عادی با هوش، اما کاملاً دیوانه بود». سال 1902. تنها شش سال پس از رسیدنش به دربان، برنده جایزه اول مقاله نویسی پیرامون مورخ بریتانیایی توماس ببینگتن مکولی شد.

شروع کرد به اینکه واقعاً همه اوقات فراغتش را صرف مطالعه و نوشتن کند و شروع به خلق خودهای ذهنی دیگر کرد- یا همان طور که بعدا آنها را نام‌های دیگرش وصف کرد- که امروز به آنها معروف است؛ با نام‌هایی همچون کارل ب. ایفیلد، یدوید مریک، چارلز رابرت انون، هوراس جیمس فبر، الکساندر سرچ و دیگر نام‌ها می‌نوشت. ژیرونمو پیزارو و پاتریشیو فراری در کتاب اخیرشان 136 نام مختلف همراه با زندگینامه و مثال‌های برای مؤلف هر اثری قید کرده‌اند. درسال 1928 پسوا درباره آن نام‌ها نوشت:« آنها موجوداتی با زندگی مخصوص به خود هستند، با احساساتی که من ندارم و افکاری که نمی‌پذیرم. با اینکه کتاب‌های آنها کتاب‌های من نیستند، اما پیش می‌آید که مال من باشند».

دوره سوم زندگی پسوا زمانی بود که درهفده سالگی به لیسبون برگشت؛ برگشتی که به دنبال خود برگشت به افریقای جنوبی نداشت. در ظاهر برگشتش برای تحصیل در دانشگاه بود، اما به دلایل متعدد سال 1907 تحصیل را کنار گذاشت. یکی از آن دلایل بیماری و اعتصاب‌های دانشجویی بود. به طور منظم به کتابخانه ملی می‌رفت، به طوری که به نظام مطالعه متنوع-فلسفی، جامعه شناسی، تاریخ و به طور مشخص ادبیات پرتغالی ادامه داد. در ابتدا با خاله‌هایش و بعد از اوایل سال 1909 و پس از آن در اتاق‌های اجاره‌ای زندگی کرد. در سال 1907 مادر بزرگش ارث کوچکی برایش گذاشت و سال 1909 آن را صرف خرید چاپخانه برای انتشارات«امپرزا ابیزا» کرد که چند ماه پس ازآن تأسیس کرد. درسال 1910 انتشارات بدون آنکه حتی کتابی منتشر کند تعطیل شد. پس از سال 1912 پسوا شروع به انتشار مقاله در مجله‌های متعدد کرد: از سال 1915 با تأسیس مجله ادبی «اورفئوس» که در بنیادگذاری آن با گروهی از هنرمندان و شاعران از جمله المادا نگرورز و ماریو دی سا-کارنیرو مشارکت کرد و جزئی از پیشگامان ادبی لیسبون شد و در شماری از جنبش‌های ادبی سریع الزوال مانند «اینترسکشنیسم» و «سنسشنیسم» همکاری کرد. در کنار کارش به عنوان مترجم آزاد تجاری بین انگلیسی و فرانسه، برای تعدادی از مجله‌ها و روزنامه‌ها نوشت و رمان ناثانیل هاثورن «داغ ننگ»، چندین داستان از«او هنری»، اشعاری از ادگار آلن پو را ترجمه کرد. در طول زندگی مقدار کمی از اشعارش را منتشر کرد: مجموعه اندکی از سروده‌هایش به زبان پرتغالی با عنوان « نامه» و چهار کتابچه شعر به زبان انگلیسی.

وقتی پسوا درسال 1935 و در سن چهل و هفت مرد، چمدان‌های مشهور خود را به جای گذاشت(دست کم دوتا) پر از نوشته-نزدیک به سی هزار صفحه- و تنها به لطف دوستانش و گروهی از محققان که سال‌ها در واکاوی آن آرشیو سپری کردند معلوم شد آن سرآمد، پر تولید بوده است.

پسوا زندگی کرد تا بنویسد، خواه با ماشین تایپ، یا نوشتن روی هرچیزی که دم دستش بود-بریده کاغذ، مقوا، نشریه، اعلامیه، پشت نامه‌های تجاری و... تقریبا در همه گونه‌های ادبی نوشت-شعر، نثر، نمایش، فلسفه، نقد، نظریه سیاسی-در کنار توجه عمیق به دنیای متافیزیک، دنیای روحانی و ستاره‌شناسی.