فضای آکنده از تشنج در کنگره از «شیدایی» بایدن برای احیای برجام

۳ سناتور آمریکایی در گفت‌وگو با «الشرق الاوسط» بر ضرورت ابقای «سپاه» در فهرست تروریسم تأکید کردند

فضای آکنده از تشنج در کنگره از «شیدایی» بایدن برای احیای برجام
TT

فضای آکنده از تشنج در کنگره از «شیدایی» بایدن برای احیای برجام

فضای آکنده از تشنج در کنگره از «شیدایی» بایدن برای احیای برجام

در حالی که دولت آمریکا به تلاش‌های خود برای احیای توافق هسته ای با ایران ادامه می‌دهد، صداهای انتقادی از این تلاش‌ها در کنگره در حال افزایش است. در این میان، قانونگذاران دربارهٔ «فقدان شفافیت» و «شیدایی رئیس‌جمهور آمریکا برای بازگشت به توافق» صحبت کردند. اگرچه راب مالی فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در پرونده ایران، جلسات توجیهی محرمانه با اعضای کنگره انجام داد که آخرین آنها دیروز در مجلس نمایندگان بود و جو عمومی در کاخ کنگره آمریکا یا ساختمان کاپیتول مملو از پیش‌بینی نتیجه مذاکرات وین به نظر می‌رسید.
تد کروز سناتور جمهوری‌خواه به «الشرق الاوسط» گفت: «آنچه که از دولت بایدن دیدم این بود که می‌خواهد تمام امتیازات لازم را بدهد».
او معتقد است که «ضعف بایدن و نزدیکی او به تهران و اصرار ایدئولوژیک او برای ارسال صدها میلیارد دلار به رژیم متعصبی که خواستار مرگ آمریکایی‌ها است، مطلقاً منطقی نیست».
به سهم خود؛ سناتور مارکو روبیو جمهوری‌خواه ارشد کمیته اطلاعات گفت که «دولت چنان وسواس زیادی برای دستیابی به توافق دارد که باعث ایجاد شکاف در تیم مذاکره کننده آمریکایی شده‌است».
اشاره او به استعفای پی در پی تیم مذاکره کننده آمریکا در مذاکرات وین است که آخرین آن خبر خروج ند شاپیرو یکی از مذاکره کنندگان، تیم مذاکره کننده به ریاست راب مالی بود.
وی در پاسخ به سؤال «الشرق الاوسط» مبنی بر اصرار دولت فعلی بر پیشبرد مذاکرات، گفت: «من فکر می‌کنم بخشی از دلیل این است که افرادی که در دولت اوباما بودند، این توافق را یکی از دستاوردهای بزرگ خود می‌دانستند که می‌خواهند آن را بازگردانند.
صادقانه بگویم، این یک پیام خطرناک از سوی دولت است که اگر شما دشمن آمریکا هستید، ما با شما معامله خواهیم کرد. اگر شما یک متحد یا یک شریک استراتژیک هستید، ما برعکس عمل خواهیم کرد. این یک پیام بسیار خطرناک است».

* حمایت از تروریسم

روبیو از پیوند دادن پرونده توافق هسته ای با ایران به فعالیت‌های این کشور در حمایت از تروریسم در منطقه انتقاد کرد.
او با اشاره به اینکه تمام کاری که توافق انجام می‌دهد متوقف کردن غنی سازی اورانیوم است، گفت: «تمام توافقی که با آن سر و کار دارد، توقف غنی‌سازی است، کاری که ایرانی‌ها می‌دانند چگونه انجام دهند. آنها نحوه فعال سازی را فراموش نکرده‌اند».
وی اظهار کرد که «این توافق توسعه برنامه موشکی آنها را متوقف نخواهد کرد. حمایت آنها از تروریسم را متوقف نخواهد کرد. مسلح شدن آنها را مانع نمی‌شود. و در مقطعی در آینده، اگر بخواهند به غنی سازی برگردند، تجهیزات و دانش لازم را دارند. آنها همچنین میلیاردها میلیارد دلار خواهند داشت که برای توسعه قابلیت‌های متعارف و برنامه‌های موشکی کوتاه و بلند خود سرمایه‌گذاری خواهند کرد».

سناتور تد کروز ضمن تأیید این اظهارات به «الشرق الاوسط» گفت که «هر توافقی که حاصل شود با مسئولیت رئیس‌جمهور است و ضعف، اطمینان بخشی و تسهیل تروریسم همه چیزهایی است که در سیاست دولت بایدن دیده‌ایم».
او هشدار داد که «در صورت دستیابی به توافق، دولت بایدن در خط مقدم دولت‌های حامی تروریسم قرار خواهد گرفت. میلیاردها دلاری که کاخ سفید تسهیل کرد برای کشتن آمریکایی‌ها و متحدان ما استفاده خواهد شد».
کروز از اتکای دولت بایدن به روسیه به عنوان میانجی فعلی در انجام مذاکرات انتقاد کرد و گفت: «دولت بایدن از روسیه و پوتین می‌خواهد که برای رسیدن به این توافق با ایران کمک کنند. روسیه دشمن ماست. ایران دشمن ماست؛ بنابراین دو دشمن ما در یک مورد مذاکره و توافق می‌کنند: آسیب رساندن به ایالات متحده. اعتماد بایدن به پوتین در حال حاضر نابجاست».
روبیو و کروز به حملات اخیر حوثی‌ها با حمایت ایران علیه سعودی اشاره کردند. روبیو گفت: «سعودی هر روز با سلاح‌هایی که ایران در اختیار حوثی‌ها قرار می‌دهد، هدف قرار می‌گیرد و فکر می‌کنم کشورهایی مانند سعودی و دیگر کشورهای منطقه از اینکه تهران پول بیشتری دریافت می‌کند و آن را برای حملاتی از این دست اختصاص می‌دهد، ناراحت هستند».
روبیو خواست که دولت آمریکا باید ایران را تحت فشار بگذارد تا «حمایت خود از تروریسم، کشتار مردم در سراسر جهان و استفاده از نیروهای نیابتی خود برای کشتن آمریکایی‌ها در خاورمیانه را متوقف کند».
روبیو هشدار داد: «این جایگزین کاری است که دولت در حال حاضر انجام می‌دهد، حتی اگر تهران این کار را انجام ندهد. ما باید با آن مقابله کنیم. اما توافق فعلی رفتار آنها را تغییر نخواهد داد. به احتمال زیاد منجر به تعلیق غنی سازی می‌شود، اما روش‌های غنی سازی را بسیار می‌دانند و این از بین نمی‌رود. یک روز در آینده، زمانی که آنها تصمیم بگیرند که سلاح هسته ای می‌خواهند، توانایی ساخت آن سلاح را خواهند داشت، مدل آن وجود دارد و تنها چیزی که وجود دارد، چند ماه فعالیت غنی سازی است».

* محافظه کاری دموکرات‌ها

با وجود ملاحظات دموکرات‌ها در مورد انتقاد علنی از تلاش‌های دولت برای دستیابی به توافق، نارضایتی آنها از این موضوع آشکار بود.
باب منندز ئیس کمیته روابط خارجی سنا، سعی کرد از انتقاد مستقیم بایدن اجتناب کند و به «الشرق الاوسط» گفت: «ما در تلاشیم تا بفهمیم دولت در مسیر مذاکره در کجا قرار دارد، اما هنوز توافقی حاصل نشده‌است…».
اما چیزی که منندز را متوقف کرد، اشاره به حذف سپاه پاسداران از لیست تروریستی بود و لحن او به شدت تغییر کرد و گفت: «من نمی‌دانم که حذف (سپاه پاسداران) از لیست‌های تروریستی بخشی از توافق باشد. اما به نظر من حتی در نظر گرفتن این موضوع مشکل ساز است؛ زیرا من شک ندارم که (سپاه پاسداران) یک سازمان تروریستی است و باید در لیست‌های تروریستی باقی بماند».
سخنان کروز تندتر بود و گفت: «واضح است که (سپاه) یک سازمان تروریستی است. او مرتکب اقدامات تروریستی شده و به انجام آن ادامه می‌دهد. هرگونه تلاش برای حذف آن از لیست تروریسم ساده لوحانه، بدبختانه و فریبنده است».
وی سپس به ارتباط سپاه پاسداران با پرونده حوثی‌ها اشاره کرد و گفت: «همچنین مشخص است که حوثی‌ها تروریست هستند. آنها برای مدت طولانی تروریست هستند. آنها در اقدامات تروریستی وحشیانه شرکت داشتند. دولت وقتی به سخنان حوثی‌ها گوش داد و آنها را از فهرست‌های تروریستی حذف کرد، مرتکب اشتباه بزرگی شد و همچنان در تلاش برای بازگشت به توافق فاجعه‌بار هسته‌ای همان اشتباه را انجام می‌دهد».
در همین زمینه، روبیو گفت: «(سپاه پاسداران) در صدر فهرست تروریسم در سطح جهانی قرار دارد و دولت آمریکا در حال بررسی انواع امتیازاتی است که می‌تواند به ایران بدهد که متأسفانه امتیازات خطرناکی است و با هدف ما ناسازگار است».

* تلاش‌های کنگره

با وجود این مخالفت روزانه، مخالفان می‌ترسند که دولت، کنگره را دور بزند و در صورت دستیابی به توافق با تهران به دنبال تأیید آن نخواهند بود. همانطوری که دولت اوباما این کار را کرد، اما کروز قول داد از هر ابزاری که در اختیار دارد برای منحرف کردن دستور کار دولت استفاده کند.
وی گفت: «تلاش‌های مخالفان علیه توافق هسته‌ای در دوره اوباما به منصه ظهور رسید. من اکنون در خط مقدم تلاش‌های مخالفان علیه توافق هسته ای بدتر در دوران بایدن هستم. دستیابی رژیم آخوندها به سلاح هسته ای تهدیدی بزرگ برای امنیت ملی ما و امنیت متحدان ماست».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.