نیروهای امنیتی ایران به سوی معترضان گلوله جنگی شلیک کردند

یک روزنامه‌نگار و فعال ایرانی در پی فعالیت‌های «مخل امنیت ملی» به زندان بازگشت

TT

نیروهای امنیتی ایران به سوی معترضان گلوله جنگی شلیک کردند

بر اساس گزارش رسانه‌های اجتماعی، نیروهای امنیتی ایران دیروز برای متفرق کردن معترضان ضد حکومتی در چندین استان، گلوله جنگی و گاز اشک‌آور شلیک کردند، این در حالی است که اعتراضات علیه افزایش قیمت مواد غذایی همچنان ادامه دارد.
اعتراضات معیشتی از ابتدای ماه جاری در استان خوزستان در جنوب غرب کشور و در پی تصمیم دولت مبنی بر افزایش قیمت آرد که قیمت نان را ده برابر کرد، آغاز شد. اعتراضات پس از اجرای تصمیم دولت مبنی بر قطع یارانه کالاهای اساسی مانند روغن خوراکی و لبنیات گسترش یافت و این تصمیم به عنوان «توزیع مجدد عادلانه» یارانه به افراد کم درآمد توصیف شد. فرمانده «سپاه پاسداران» حمایت خود را از آنچه «جراحی اقتصادی» توصیف کرد، اعلام کرد. اعتراضات به سرعت چرخش سیاسی پیدا کرد. به گفته شاهدان و شبکه‌های اجتماعی، در حالی که معترضان خواسته‌های خود را گسترش دادند، خواستار آزادی‌های سیاسی بیشتر و پایان دادن به رژیم «ولایت فقیه» و سقوط رهبران آن شدند. این حوادث یادآور اعتراضاتی است که در سال ۲۰۱۹ رخ داد و جرقه آن به دلیل قیمت بالای سوخت بود.
تصاویری که دیروز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، درگیری‌های خشونت‌آمیزی را در شهرهایی از جمله فارسان در مرکز ایران نشان داد، به طوری که پلیس ضدشورش با گلوله‌های واقعی به سمت تظاهرکنندگان شلیک کرد. در شهرکرد و هفشجان نیروهای امنیتی برای متفرق کردن معترضان از گاز اشک آور و باتوم استفاده کردند. معترضان در شهر دزفول در شمال اهواز شعار می‌دادند «نترسید نترسید ما همه با هم هستیم».
رویترز روز گذشته گزارش داد که تصاویر ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی حداقل شش کشته و ده‌ها زخمی را در روزهای گذشته نشان می‌دهد. هیچ اظهارنظر رسمی در مورد کشته شدگان وجود ندارد.
خبرگزاری شبه رسمی کارگران ایران (ایلنا) دیروز به نقل از قاسم رضایی یکی از مقامات ارشد پلیس هشدار داد که «با تجمعات غیرقانونی مدارا نمی‌شود و با آنها مقابله خواهد شد».

* سناریو ۲۰۱۹

دولت هفته گذشته اعتراف کرد که اعتراضات صورت گرفته‌است، اما آنها را تجمعات کوچک توصیف کرد. به گزارش رویترز، و رسانه‌های دولتی هفته گذشته از دستگیری «ده‌ها تن از آشوبگران و تحریک‌کنندگان» خبر دادند.
حاکمان ایران از تکرار تظاهرات ۲۰۱۹، خونین‌ترین اعتراضات در تاریخ ایران بیم دارند. اگرچه مقامات گزارش‌های مربوط به تعداد کشته‌شدگان در این تظاهرات را رد کردند، از جمله گزارش عفو بین‌الملل مبنی بر کشته شدن بیش از ۳۰۰ نفر و آنچه رویترز به نقل از مقامات ایرانی در مورد کشته شدن ۱۵۰۰ نفر اعلام کرد.
دیروز تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد معترضان در حال سوزاندن تصاویر رهبر ایران علی خامنه ای هستند. آنها شعار می‌دادند: «حکومت روحانی نمی‌خواهیم» و خواستار بازگشت رضا پهلوی، پسر تبعیدی شاه مخلوع ایران شدند.
رضا پهلوی در پیامی ویدیویی در حساب کاربری خود در توییتر خواستار اتحاد ایرانیان برای «ایران آزاد» شد. وی با خانواده‌های «کشته شدگان در جریان ناآرامی‌ها» همدردی کرد.
برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در کشور گفتند که خدمات اینترنتی از هفته گذشته با قطعی مواجه شده‌است. این امر به عنوان تلاشی از سوی مقامات برای جلوگیری از استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای سازماندهی گردهمایی‌ها و انتشار ویدئو تلقی می‌شود. مقامات قطعی اینترنت را تکذیب کردند.
بر اساس آمارهای رسمی، نزدیک به نیمی از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران زیر خط فقر زندگی می‌کنند. تحریم‌های ایالات متحده، همراه با افزایش تورم و بیکاری، کاهش پول ملی و فساد دولتی، وضعیت وخیم اقتصادی را تشدید کرد.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ واشینگتن را از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین ایران و شش قدرت بزرگ خارج کرد و تحریم‌ها را دوباره علیه تهران اعمال کرد. مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران از ماه مارس متوقف شده‌است.
از سوی دیگر، به گزارش رسانه‌های محلی روز پنجشنبه، مقامات ایرانی یک روزنامه‌نگار و یک فعال را به ظن مشارکت در فعالیت‌های مخل در «امنیت ملی» در دوران آزادی مشروط به زندان بازگردانده‌اند.
خبرگزاری مهر اعلام کرد که کیوان صمیمی روزنامه‌نگار و فعال «در پایان مرخصی استعلاجی به دلیل از سرگیری فعالیت‌های خود علیه امنیت ملی و تماس با گروه‌های ضدانقلاب خارج از کشور در زمان آزادی» به زندان بازگردانده شد.
صمیمی، ۷۳ ساله، یک فعال کهنه‌کار در ایران است که به گروه‌های مخالف ملی‌گرا و مذهبی گرایش دارد. وی در دوران شاه و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نیز دوره‌هایی را در زندان گذراند.
وی در آذرماه ۱۳۹۹ به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» در شهر سمنان در شرق تهران به سه سال حبس تعزیری محکوم شد.
به گزارش رسانه‌های محلی، صمیمی در فوریه ۲۰۲۲ به دلیل مشکلات پزشکی با آزادی مشروط از زندان آزاد شد.
مهر گزارش داد: یکی از پزشکان اعلام کرد که وضعیت سلامتی صمیمی بر اساس معاینات پزشکی که انجام داده، امکان بازگرداندن وی به زندان را فراهم کرده‌است.
همچنین خبرگزاری رسمی «ایرنا» روز پنجشنبه از بازداشت مجدد نرگس منصوری فعال عرصه حقوق زنان و سندیکاها خبر داد.
به گزارش رسانه‌های محلی، منصوری در مرداد ۱۳۹۸ بازداشت و در آبان ماه همان سال با آزادی مشروط آزاد شد.
«ایرنا» گزارش داد که منصوری یکی از عناصر «ضدانقلاب» است و با رسانه‌های مخالف مقامات در خارج از ایران با هدف «اغتشاش» در کشور مصاحبه کرده‌است.
این خبرگزاری رسمی اعلام کرد که منصوری «در طول دو سال و نیم آزادی مشروط خود مرتکب فعالیت‌هایی شده‌است که امنیت ملی را تحت تأثیر قرار داده‌است» و دستگیری وی «در حالی صورت گرفت که وی قصد داشت کشور را ترک کند (...) پس از اطلاع از اینکه مقام قضایی در حال حرکت به سمت بازگرداندن او به زندان است».
بازگشت این دو فعال به زندان چند روز پس از دستگیری یکی از محققین دانشگاه به ظن ارتکاب اقدامات «مخل در امنیت ملی» صورت می‌گیرد.
خبرگزاری مهر روز دوشنبه بدون ارائه جزئیات گزارش داد که استاد جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، سعید مدنی قهفرخی، ۶۱ ساله، به ظن «ارتباط با کشورهای خارجی و ارتکاب اقداماتی که امنیت کشور را تهدید می‌کند» بازداشت شد.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.