اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی
TT

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

بدون شک اهواز نمونه‌ای عیان از فاجعه‌های زیست محیطی و اجتماعی است که پروژه‌های انتقال آب به دشت‌های مرکزی ایران به بار آورده است؛ جغرافیایی که اینک نماد اعتراض به تشنگی و اعتراض به گردوغبار به شمار می‌آید روزگاری نه چندان دور موطن پر آب‌ترین رودخانه‌های ایران بود. سه دهه‌ی قبل برآورد می‌شد که دو سوم حجم آب شیرین روان ایران در اهواز جریان دارد. رودخانه‌های کارون، کرخه، مارون، جراحی، زهره، دز، جرجر و شاوور حجمی معادل ۶۰ میلیارد متر مکعب آب را در دوران پر آبی و حجمی معادل ۴۰ میلیارد متر مکعب آب را در دوران کم آبی به دشت اهواز حمل می‌کردند. بر همین اساس هم اهواز انبار غله‌ی خوزستان بود؛ حدود ۱۰ میلیون نخل در آن وجود داشت؛ معادل نیمی از آبزیان ایران در آن تولید می‌شد.

در طی سی سال گذشته همین استان میزبان ۶۷ سد بزرگ و کوچک و شش طرح بزرگ انتقال آب بوده است. تنها در حوزه‌ی سد سازی حجم مخزن سدهای ساخته شده در اهواز بیش از ۴۵ میلیارد متر مکعب است. پروژه‌های انتقال آب برای انتقال آبی به حجم ۸ میلیارد متر مکعب در سال طراحی شده‌اند و مقصد همه‌ی آن‌ها استان‌های مرکز ایران و قم است.

یک فعال محیط زیست در اهواز در این زمینه می گوید: «جالب آن جاست که اغلب طرح‌های سدسازی و انتقال آب انجام گرفته در این استان فاقد مجوز محیط زیستی به عنوان یک مجوز ضروری برای انجام چنین کارهایی هستند؛ اما باز انجام می‌گیرند».

حالا زمین‌های اهواز که روزگاری یکی از جهانگردان مسلمان از انبوه نخل‌های آن شگفت زده شده بود تبدیل به بزرگ‌ترین منبع گرد و غبار در کشور شده است. میلیون‌ها نخل به دلیل نبود آب مرده‌اند و بر اساس منابع رسمی تعداد نخل‌های اهواز اکنون کمتر از ۴ میلیون نخل است که آن‌ها هم در نوبت مرگ قرار دارند. تولید آبزیان در این استان به ۳۰ درصد کاهش یافته و باز هم در سراشیبی کاهش است. صدها هزار هکتار از زمین‌هایی که روزگاری به طلا تشبیه می‌شدند حالا برهوت شده‌اند.

این همه باعث برآمدن بحران‌های عجیبی در این استان شده است. اهواز بزرگ‌ترین جمعیت حاشیه نشین را در ایران دارد؛ اعتیاد در بالاترین حد خود قرار دارد؛ بیکاری بیداد می‌کند و صد البته پزشکان از آغاز سونامی بیماری‌هایی همچون آسم و سرطان در این استان سخن می‌گویند؛ میانگین سرطان در اهواز در برخی گزارش‌ها چهار برابر ایران است.

همزمان اهواز خاستگاه بزرگ‌ترین اعتراضات زیست محیطی کشور و نقطه‌ی شروع مهم‌ترین اعتراضات به بحران آب بوده است؛ اعتراضاتی که از یک دهه‌ی پیش آغاز شده‌اند و سر کاهش ندارند.

;فعال محیط زیست که نخواست نامش منتشر شود خاطر نشان کرد «نکته‌ی جالب درباره‌ی بحران آب در اهواز این است که همه می‌دانند که بحران بزرگی دارد رخ می‌دهد؛ همه تاکید دارند که برخی کارها از جمله سدسازی و‌ پروژه‌های انتقال آب سبب‌ساز این بحران هستند و باید آن‌ها را متوقف کرد. اما همه‌چیز در سطح حرف‌های بی‌پایه باقی می‌ماند و هیچ کاری برای توقف آن‌ کارها انجام نمی‌شود». به گفته فعال محیط زیست «انگار که همه دارند پروژه‌ای را برای مرگ طبیعت در اهواز به پیش می‌برند؛ یک پروژه‌ی تمام عیار برای نسل کشی».



۱۶ ژئو پارک جهان از جمله ۲ پارک سعودی در یونسکو ثبت شدند


 
پارکی در شمال ریاض (واس)
  پارکی در شمال ریاض (واس)
TT

۱۶ ژئو پارک جهان از جمله ۲ پارک سعودی در یونسکو ثبت شدند


 
پارکی در شمال ریاض (واس)
  پارکی در شمال ریاض (واس)

۱۶ ژئو پارک در کشورهای مختلف در فهرست ژئو پارک های یونسکو ثبت شدند و بدین ترتیب تعداد ژئو پارک های ثبت شده در فهرست یونسکو به ۲۲۹ پارک در ۵۰ کشور رسید که وسعت آنها روی هم رفته بیش از ۸۵۵ هزار کیلومتر مربع است.

شبکه جهانی ژئو پارک های تحت حمایت «یونسکو» که امسال دهمین سال تاسیس آن است مجموعه مناطقی را در برمی گیرد که دارای پدیده های زمین شناسی منحصر به فرد مثل سازه های سنگی عظیم و رشته کوه و آتشفشان و غار و سایت های فسیلی و مناطق بیابانی کهن و غیره هستند و قدمت آنها نه به سده و هزاره بلکه به میلیون ها سال قبل تر بازمی گردد و شاهد تحولات زمین شناسی و آب وهوایی بوده اند. ژئو پارک ها در راستای حفاظت از طبیعت و ارتقای فرهنگ محیط زیست از اهمیت ویژه برخوردارند و فضایی برای نشان دادن فرهنگ جوامع بومی هستند.

ژئو پارک های سعودی (واس)

ادری آزوله مدیر کل «یونسکو» گفت «ژئو پارک هایی که از مناطق مختلف جهان در تنها ده سال گذشته در یونسکو ثبت شدند الگوی حفاظت از میراث ژئولوژی به شمار می روند. این ژئو پارک ها صرفا کارکرد حفاظت از میراث ژئولوژی ندارند بلکه در تقویت پروژه های آموزشی و گردشگری پایدار و تثبیت آداب و رسوم اهالی این مناطق از طریق مشارکت دادن موثر جوامع بومی سهیم هستند مثل ژئو پارک کاتلا در ایسلند که پروژه ها و سفرهای علمی دانش آموزان منطقه در این منطقه طبیعی انجام می شود و این ژئو پارک هنوز آثار آتشفشان ها و یخ بندان ها را حفظ کرده است».
بنا به تصمیم شورای مرکزی یونسکو و پس از ارزیابی شورای ژئو پارک های جهان متشکل از کارشناسان بین المللی ژئو پارک های بیشتری هر ساله به شبکه جهانی ژئو پارک های تحت حمایت یونسکو اضافه می شوند.
۱۶ ژئو پارکی که به تازگی وارد فهرست یونسکو شدند در چین و جمهوری دموکراتیک خلق کره (ژئو پارک این کشور برای اولین بار در یونسکو ثبت شد) و اکوادور و اندونزی و ایتالیا و نروژ و سعودی و اسپانیا و بریتانیا و ایرلند شمالی و ویتنام قرار دارند. دو ژئو پارک سعودی برای اولین بار در فهرست یونسکو قرار گرفتند. یونسکو به افزایش برنامه های مرتبط با ژئو پارک ها در کشورهایی که ژئو پارک های کمتر دارند به خصوص در آفریقا و کشورهای عربی و جزایر کوچک و دورافتاده ادامه می دهد. یونسکو با ارسال هیئت های کارشناسی و برگزاری کارگاه های آموزشی تخصصی و ارایه مشاوره جداگانه برای کشورها و مناطق مختلف زمینه را در راستای پروسه آماده کردن پرونده های تقاضا برای معرفی ژئو پارک های جهان در یونسکو آماده می کند.

ژئو پارکی در شمال ریاض (واس)

۲ ژئو پارک در سعودی در کنار ژئو پارک های معروف آسیا و اروپا و آمریکای جنوبی در فهرست یونسکو ثبت شده اند. ژئو پارک شمال ریاض که در کوهپایه طویق در مرکز شبه جزیره عرب قرار دارد. یونسکو در بیانیه خود گفت این پارک با آثار و جاذبه های زمین شناسی و اکولوژیک و فرهنگی قلب ها را تسخیر می کند. کوه های مسطح و با شکوه آن با شیب های تند و قله های هموار عامل کلیدی در اشکال ژئومورفولوژی پارک هستند. سازه های سنگی دوران ژوراسیک و کرتاسه آن سایت های آموزشی و فرهنگی حائز اهمیت و ستون های ژئولوژیک میراث این کشور نفت خیز به شمار می روند.
دره عبیثران از جمله جاذبه های این ژئو پارک است که نقش کلیدی در فراهم بودن آب در منطقه دارد و ویوهای بسیار جذاب از کوه های اطراف دارد. این دره آبسنگ های قدیمی صخره های مرجانی را در خود جای داده که یک سایت آموزشی برای دانش پژوهان و گردشگران است.
شهر ثادق در مرکز این ژئو پارک است و سابقه سکونت انسان در این منطقه به بیش از ۳۷۰ سال پیش باز می گردد. واحه شکوفای این شهر انسان و طبیعت منطقه را پیوند می دهد. ژئو پارک شهر ثادق از جوامع بومی حمایت و توسعه پایدار را به طور موثر تقویت می کند.
اهالی روستای غمره در یک ابتکار عمل اجتماعی این روستا را به مقصد گردشگری جذاب تبدیل کردند. ژئو پارک ثادق برنامه های متنوعی مثل کوه پیمایی و تماشای ستاره ها و روشن کردن آتش در هوای آزاد و برنامه های محلی دارد. ابتکار عمل های بومی در این ژئو پارک به بازدیدکنندگان امکان مشارکت در زندگی روزمره جوامع محلی و برنامه های فرهنگی و لذت بردن از مهمان نوازی اهالی منطقه را می دهد. کشاورزی پایدار با ابتکار عمل «محصولات ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍زمین شناسی» در این ژئو پارک رونق گرفته که روی محصولات بومی مثل خرما و عسل تمرکز دارد و حضور کشاورزان این منطقه در بازار را گسترش می دهد.

ژئو پارک سلمی در سعودی (واس)

ژئو پارک سلمی پارک دوم ثبت شده در فهرست یونسکو است. یونسکو در بیانیه خود گفت این پارک جایگاه منحصر به فرد و جذابی دارد و ما را به تاریخ کهن زمین می برد و گنجینه عظیمی از سنگ های آذرین بیرونی و درونی بوده که قدمتشان بیش از ۷۴۰ میلیون سال است و مثل آرشیوی است که کنش های اعماق زمین را قابل دسترس تر می کند. دهانه الهتیمه یکی از پدیده های جغرافیایی این پارک است که سازه های آتشفشانی عجیب و غریب پس از انفجارهای آتشفشانی و فرسایش در چندین هزار سال را در خود جای داده است. این پارک زیستگاه گونه های متنوعی از گیاهان و جانوران مثل بز نوبی در حال انقراض و آهوی عربی که سازگاری فوق العاده با آب و هوای خشک دارد است.
میراث فرهنگی سعودی نیز در این منطقه حضور دارد مثل جاده زبیده که مسیر قدیمی حج بوده و شهر تاریخی کوفه در مرکز عراق و مکه با جایگاه دینی ویژه در سعودی را به هم وصل می کرد. چاه ها و برکه ها و دره معروف فید در امتداد جاده زبیده قرار دارند. دره فید با آب زلال و خاک حاصلخیز کارونسرای بزرگ حجاج بوده است. قلعه قدیمی و چهل و پنج چاه آن از نمادهای کهن منطقه به شمار می روند.

نمایی از رشته کوه های «اجا و سلمی» در منطقه حائل در شمال سعودی (واس)

روستای تاریخی طابا نیز یکی از مقاصد جذاب منطقه است که «تله های غول پیکر صحرایی» را در خود جای داده است. این ابزارهای شکار به شکل سازه های سنگی عظیم هستند که با آنها جانورهای وحشی را شکار می کردند و این سازه ها امروز آینه تمام نمای ابزارهای شکار در دوران باستان هستند. جوامع محلی و دانش آموزان برنامه های فشرده و گوناگونی در این ژئو پارک دارند؛ مثل افطاری های ماه رمضان و راه زبیده که مسیر حج در زمان قدیم بوده و جاده تاریخی طابه. بازدیدکنندگان به کشف آثار باقی مانده از شهری می پردازند که یکی از کهن ترین شهرهای منطقه است. این برنامه ها باعث ایجاد انسجام بیشتر و افزایش آگاهی درباره میراث فرهنگی این منطقه می شوند.