تحولات میدانی از سوی ۳ جناح شیعی رهبری می‌شود

گزارش «الشرق الاوسط» از داخل الحشد الشعبی:  ناتوانی جناح‌های سیاسی با نفوذ از مهار آنها و سردرگمی ایران

تصویر علی سیستانی مرجع عالی شیعیان در رژه نظامی «حشد عتبات» در کربلا (فرانس پرس)

سه هفته از بازداشت قاسم مصلح یکی از فرماندهان الحشد الشعبی و ورود عناصر مسلح گروه‌های شبه نظامی عراق به منطقه سبز در بغداد می‌گذرد و علیرغم عقد توافق سیاسی منجر به کنترل موقت آتش بحران، اما در عین حال از اختلافات گسترده در ساختار الحشد گزارش شده‌است.
با اینکه گروه‌های شیعی هفته گذشته پس از آزادی مصلح شاهد تجدید نیروی سیاسی و آغازگر مجدد تنش علیه نیروهای آمریکایی بودند اما با این حال سیگنال‌های «نگران کننده» از سوی چهره‌های شناخته شده و رده بالای مهم این گروه‌ها در چند هفته گذشته بیانگر تداوم «سردرگمی» بین این گروه‌ها و رژیم ایران است که با اختلافات جدید بین گروه‌های الحشد الشعبی همزمان شده‌است.
هادی العامری رهبر ائتلاف «الفتح» در اظهاراتی رسانه ای با اشاره تلویحی به بروز اختلاف نظر در بین رهبران الحشد الشعبی، «بعضی طرف‌ها» را به «سوءاستفاده از مسئله مصلح» متهم کرد و گفت «در دو طرف، برخی در حال شیطنت هستند». اشاره او به دولت نخست‌وزیر مصطفی الکاظمی و گروه‌های مسلح شیعی عراق است.
منابع میدانی به «الشرق الاوسط» گفتند «تصمیم‌گیری در حوزه میدانی و سیاسی در حال حاضر در کنترل دستکم سه گروه شیعی است و جناح‌های سیاسی پرنفوذ در پارلمان نمی‌توانند جلوی این گروه‌ها را بگیرند».
این منابع افزودند، «اختلافات بین گروه‌های شیعی به اوج خود رسیده و این گروه‌ها در اعتراض به تصمیم‌گیری دربارهٔ مسائل راهبردی مثل یورش به منطقه سبز و پیشبرد گزینه درگیری بدون توجه و همکاری با نیروهای اصلی با هم اختلاف دارند».
منابع افزودند: «ایران در تعامل با گروه‌های متحد در عراق دچار سردرگمی شده‌است. این در حالی است که اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس خود را به عنوان «پیام رسان» جا زده اما برخی از این گروه‌ها از طریق ارتباط مستقیم با بیت رهبری (خامنه ای) برای مسائل عراق تصمیم می‌گیرند».
تفاوت ایجادشده پس از دستگیری و آزادی مصلح استراتژی ایران در عراق، از طریق متحدانش بوده‌است. مادامی که تهران با هدف درگیر کردن و مانور دادن به تنوع بازوهای مسلح خود و تبدیل آنها به گروه‌های کوچک با نفوذ متفاوت تکیه کرده‌است، این تمایزات به صورت منفی بر ایران و نفوذ آن تأثیر گذاشته‌است.
منابع نزدیک به جناح‌ها بارها دربارهٔ «نقش ماهرانه قاسم سلیمانی در کنترل ریتم این تنوع و توزیع نقش بین جناح‌ها با اندازه‌ها و نفوذ مختلف» صحبت کردند، اما موضوع از زمان کشته شدن او در ژانویه ۲۰۲۰ کاملاً تغییر کرده‌است.
ایران نه تنها نتوانسته‌است جایگزینی برای سلیمانی بیابد، بلکه در توانایی در ایجاد فرمولی برای کنترل هرج و مرج‌های موجود در بین گروه‌های الحشد نیز ناکام بوده‌است.
منابع آگاه می‌گویند که «ایران امروز هزینه سیاست تبعیض میان گروه‌ها را که سلیمانی با دقت مدیریت می‌کرد، می‌پردازد» این در حالی است که اکنون «همه چیز از دست قاآنی خارج شده‌است».
این منابع می‌افزایند که «این تبعیض (در توزیع نقش‌ها) اکنون به محرک اختلافات تبدیل شده‌است و گروه‌های ماموریت‌های اصلی در زمان سلیمانی اکنون خارج از کنترل هستند و به یک خطر تشدید کننده تبدیل شده‌اند».
این منابع یکی از اشکال تبعیض را چنین توضیح می‌دهد: «اختلاف بین جناح‌هایی که با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کار می‌کردند و آنهایی که با وزارت اطلاعات ایران مرتبط هستند، آشکار شده‌است».
براساس افشاگری‌ها صورت گرفته، «الشرق الاوسط» با منابع آگاه، «قاآنی، در سفرهای اخیر خود به بغداد، درگیر بحث‌های عمیق دربارهٔ تحولات عراق نبود (...) او فقط پیام رسان بود و هیچ چیزی برای پاسخ دادن به انتقادات جناح‌ها در چنته نداشت».
این متغیرها که به نسبت‌های مختلف بر نفوذ ایران تأثیر می‌گذارد با گسترش بی‌سابقه جناح‌های خاص همزمان شده‌است که سعی دارند با تضعیف دولت الکاظمی، به‌طور کامل منابع قدرت را کنترل کنند.
یک فرمانده میدانی در «الحشد الشعبی» گفت: «ایران دیگر قادر نخواهد بود، گروه‌های شورشی را که اکنون سلاح دارند و در بازار تجارت عراق نفوذ دارند را کنترل کند».
ایران با یک صحنه پیچیده در لایه‌های الحشد الشعبی روبرو شده‌است، به طوری که تحولات سیاسی و میدانی به ظهور و بروز سه جریان غیرهمسو منجر شده‌است؛ نخست جریان تندرو شامل کتائب حزب‌الله، النجباء، عصائب اهل الحق و مجموعه‌های وابسته به آن است.
جریان دوم از زمان استقلال به اصطلاح «حشد العتبات» از الحشد الشعبی هویت یافت و اکنون دستورات خود را از مرجع دینی علی سیستانی دریافت می‌کند که ترجیح می‌دهد تیپ‌های این حشد به نهاد رسمی نظامی بپیوندند.
روند سوم، «سرایا السلام» به رهبری مقتدی صدر است که دارای یک موضع «جداگانه» دربارهٔ بحران هستند، اما بدون شک خود را در داخل جریان افراطی قرار نمی‌دهد. همچنین سرایا اتحاد خود را با دولت الکاظمی و دیگران به دقت و با وسواس تنظیم می‌کند، سوءظن متقابل نیز همچنان بر روابط آنها با ایران حاکم است.