سوریه؛ «صندوق پیام‌های» ایرانی و اسرائیلی

سوریه؛ «صندوق پیام‌های» ایرانی و اسرائیلی
TT

سوریه؛ «صندوق پیام‌های» ایرانی و اسرائیلی

سوریه؛ «صندوق پیام‌های» ایرانی و اسرائیلی

سوریه نقشی که پیشتر لبنان آن را بازی کرده را به ارث برده‌است؛ «صندوق نامه‌های» ایران و اسرائیل زیر چتر روسی-آمریکایی. سوریه پیش از این، «پیام‌ها» با اسرائیل را از طریق صحنه لبنان با پوشش آمریکایی و شوروی رد و بدل می‌کرد. اکنون، به عرصه ای تبدیل شده‌است که قدرت‌های دیگر نکات و ضربات را در آن رد و بدل می‌کنند، چه به عنوان بیانگر افزایش نقش خود در منطقه و جهان، یا آویزان شدن به نقش مرحله نزول و سقوط.
شاید اعلان هفته گذشته حزب‌الله از کشته شدن یکی از اعضای خود در جریان حمله اسرائیل در نزدیکی فرودگاه دمشق، در حالی که معمولاً در مورد خسارات مشابه خود در سوریه سکوت می‌کرده، نشانه این باشد که این حزب با توجه به اظهارات حسن نصرالله دبیرکل آن، برای واکنش احتمالی آماده می‌شود. نصرالله گفته بود که کشته شدن هر یک از نیروهای خود در سوریه بدون پاسخ نظامی نخواهد گذشت. حال سؤال اینجاست: این واکنش کجا خواهد بود؟
هنگامی که جهاد فرزند فرمانده حزب عماد مغنیه، در آغاز سال ۲۰۱۵ بر اثر اصابت گلوله اسرائیلی در جولان ترور شد، افزایش تنش به صورت «محدود و توافق شده» در سطح مزارع شعبا بود. همچنین پاسخ به حملات هوایی اسرائیل به جنوب بیروت در تابستان سال گذشته در جنوب لبنان کنترل‌شده بود.
اکنون مشخص است که در «جبهه جنوبی» در لبنان مقدمات و آمادگی نظامی از سوی حزب‌الله و ارتش اسرائیل وجود دارد. یکی از احتمالات این است که پاسخی مشابه در چارچوب تعهد مداوم طرفین به «قوانین بازی» که پس از جنگ ژوئیه ۲۰۰۶ و صدور قطعنامه ۱۷۰۱ صادر شده‌است. با این حال، این بار علائمی وجود دارد که احتمال تشدید تدریجی در «جبهه سوریه» را تقویت می‌کند. اول از همه، بین کارشناسان اقتصادی اتفاق نظر وجود دارد، که هرگونه رویارویی نظامی در مقیاس بزرگ، ضربه ای خواهد بود که کمر اقتصاد لبنان را می‌شکند. اظهارات ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه، پس از سفر به بیروت، در مورد ایستادن لبنان در «حاشیه پرتگاه» دلالت‌های بسیاری دارد.
از نظر نظامی، میزان ارسال «پیام‌ها» از سوی آمریکایی‌ها قابل توجه بود. هفته گذشته، ژنرال کنت مک کنزی رئیس فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) گفت: «این یک اشتباه بزرگ از سوی (حزب‌الله) است که سعی کند عملیاتی را علیه اسرائیل انجام دهد. من نتیجه خوشایندی برای آن نمی‌بینم». این بیانیه با سفر اعلام نشده دو روز پیش ژنرال مارک میلی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا به تل آویو حمایت شد؛ میلی برای گفتگو در مورد «چالش‌های امنیتی منطقه» در اشاره به ایران و حزب‌الله سفر کرده بود. همزمان تجهیزات نظامی ارتش آمریکا برای انجام رزمایش مشترک با یونان وارد دریای مدیترانه در نزدیکی سواحل سوریه و لبنان شدند.
در میانه این آماده باش‌های نظامی، دو حادثه - دو آزمایش رخ داده‌است: اولین مورد عبور هواپیمای ایرانی «ماهان ایر» بر فراز پایگاه آمریکایی التنف در شرق سوریه بود. این یک آزمایش ایرانی برای آمریکا بود. پاسخ این بود که جنگنده F-16 به هواپیماهای ایرانی بسیار نزدیک شد. مورد دوم، شلیک آتش از حومه قنیطره به جولان اشغالی بود، بالگردهای اسرائیلی نیز با بمباران منطقه تلافی کردند که در پی آن تعدادی سوری و غیر سوری زخمی شدند.
با نزدیک شدن به انتخابات در ایالات متحده، ایران برای پایان روزهای باقی مانده رئیس‌جمهور دونالد ترامپ لحظه شماری می‌کند و برای خروج آن از کاخ سفید تمام تلاش ممکن را انجام می‌دهد. در مورد اسرائیل، این کشور برای تضعیف حضور ایران و حذف آن از جنوب، در حال شتاب و تشدید عملیات نظامی خود در سوریه است و در داخل ایران از طریق اطلاعات و عملیات نظامی برای به تأخیر انداختن برنامه هسته ای ایران حرکت می‌کند.
ایران که عجولانه انگشت اتهام را دربارهٔ ایجاد مزاحمت برای هواپیمای خود در شرق سوریه را به سمت اسرائیل نشانه گرفت، ممکن است تصمیم بگیرد که نبرد را از خاک خودی به «صندوق سوریه» منتقل کند. اسرائیل و حزب‌الله ممکن است درگیری را در «جبهه سوریه» انتخاب کنند. این ممکن است دروازه ای برای اهداف برخی در دمشق باشد که می‌خواهند در بازی‌های منطقه ای قرار بگیرند و در آخرین روزهای قبل از انتخابات آمریکا تسویه حساب کنند.
در مورد روسیه، به نظر می‌رسد که فصل الخطاب در «صندوق سوریه» باشد. تا به امروز، او صدای خود را علیه «اشغال گری آمریکا» و «تحریم‌های یکجانبه غربی» بلند می‌کند، اما در مورد حملات اسرائیل به ایران سکوت اختیار کرده‌است. مسکو که می‌خواهد یک تنظیم کننده در سوریه باشد، از تصمیم تهران برای ارائه تخصص و تجهیزات به دمشق برای توسعه سیستم هوایی «اس ۲۰۰» و نسل قدیمی تر آن ناخشنود است، به ویژه این که روسیه از زمان مداخله خود در پایان سال ۲۰۱۵، همچنان اختیار سیستم‌های s-400، S-300 پیشرفته و S-300 را به دست گرفته‌است. بلکه آخرین موج حملات به سایت‌های ایران در سوریه پس از مذاکرات نظامی روسیه و اسرائیل برای «هماهنگی» اتفاق افتاد. همچنین، افسران پایگاه حمیمیم استقرار ارتش وفادار خود در جنوب سوریه را گسترش داده و به مکان‌های وابسته به ایران نزدیک می‌شوند تا جایی که ممکن است به شهر حضر دژ حزب‌الله و ایران در نزدیکی قنیطره برسد.
شکی نیست که ماه‌های پایانی دوره ترامپ پر از پیام‌های آتش و بسته‌های مین گذاری شده خواهد بود که از ایران و اسرائیل به «صندوق سوریه» خواهد رسید، که این امر مأموریت روسیهٔ پستچی را در کنترل ریتم منافع متضاد و رسیدن به تعیین تکلیف وضعیت پیچیده‌تر می‌کند.



رایزنی‌های سیاسی میان مصر و ایران برای توسعه روابط دوجانبه

کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
TT

رایزنی‌های سیاسی میان مصر و ایران برای توسعه روابط دوجانبه

کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)
کنفرانس خبری میان وزیران امور خارجه مصر و ایران در قاهره («وزارت امور خارجه مصر»)

مصر و ایران توافق کردند مسیر بررسی و شناسایی ظرفیت‌های روابط دوجانبه را ادامه دهند.
وزیر خارجه و مهاجرت مصر، بدر عبدالعاطی، در یک نشست خبری مشترک با همتای ایرانی‌اش، عباس عراقچی، در قاهره در روز دوشنبه اعلام کرد: «مسیر جدیدی برای مشورت‌های سیاسی بین دو کشور آغاز شده که در سطحی پایین‌تر از وزیران خارجه برگزار خواهد شد و ابعاد مختلف روابط دوجانبه را بررسی خواهد کرد.»

عباس عراقچی روز دوشنبه به قاهره سفر کرد و با رئیس‌جمهور مصر، عبدالفتاح السیسی، دیدار داشت. همچنین دو نشست، یکی دوجانبه و دیگری گسترده‌تر، با وزیر خارجه مصر، بدر عبدالعاطی برگزار کرد. این دیدارها به‌عنوان نشانه‌ای از حرکت روابط دو کشور به‌سوی گام‌های نزدیک‌تر تلقی شد.

بر اساس بیانیه رسمی دفتر ریاست‌جمهوری مصر، السیسی و عراقچی «بر اهمیت ادامه مسیر فعلی برای بررسی چشم‌اندازهای توسعه مشترک روابط بین دو کشور تأکید کردند.»

وزیر خارجه مصر در این نشست خبری گفت که گفتگوها «بر لزوم گسترش روابط دوجانبه تمرکز داشت، با در نظر گرفتن نگرانی‌های هر دو طرف»، و تأکید کرد که «تمایل متقابل برای توسعه روابط وجود دارد.» او افزود که دیدارهای متقابل دو طرف «نشان‌دهنده تحول مثبتی در روابط دوجانبه است.»

از سوی دیگر، عباس عراقچی در این نشست خبری گفت: «این چهارمین دیدار من با رئیس‌جمهور السیسی است و بیش از ۱۰ دیدار نیز با وزیر خارجه مصر داشته‌ام. این نشان می‌دهد که کشورم چقدر به گسترش روابط با مصر اهمیت می‌دهد.»

او اضافه کرد: «اراده‌ای برای توسعه روابط و گسترش همکاری‌ها در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و دیگر زمینه‌ها وجود دارد.» عراقچی ادامه داد: «ما اراده‌ای داریم برای تقویت روابط و رفع موانع آن. مسیر اکنون بیش از هر زمان دیگری برای توسعه روابط باز است.»

وی همچنین به «ادامه گفت‌وگوهای سیاسی و توافق بر افزایش مبادلات تجاری و همکاری در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی، به‌ویژه در موضوعات منطقه‌ای» اشاره کرد و گفت: «سطح اعتماد بین قاهره و تهران هیچ‌گاه تا این حد بالا نبوده است.»

ایران و مصر در سال ۱۹۷۹ روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند و پس از ۱۱ سال، تنها در سطح کاردار روابط را از سر گرفتند. در دو سال گذشته، چندین دیدار میان وزیران دو کشور برای بررسی امکان توسعه روابط انجام شد. در مه ۲۰۲۳، دولت ایران به وزارت خارجه دستور داد تا گام‌هایی برای تقویت روابط با مصر بردارد.

افزون بر دیدارهای وزرای خارجه، دیدار میان السیسی و رئیس‌جمهور فقید ایران، ابراهیم رئیسی، در نوامبر ۲۰۲۴ در ریاض نیز از جمله نقاط عطف در این مسیر بود.

هدی رؤوف، استاد علوم سیاسی و رئیس بخش مطالعات ایران در مرکز مطالعات استراتژیک مصر، به روزنامه «الشرق الاوسط» گفت: «سفر عراقچی به قاهره با هدف تداوم گفت‌وگوها و بررسی امکان نزدیکی بیشتر میان دو کشور انجام شده، به‌ویژه در شرایطی که ایران در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای بهبود روابط انجام داده و مصر نیز با احتیاط به این موضوع نگاه کرده است.»

او افزود: «این سفر حاکی از تحول مثبت در روابط و نشانگر گام‌هایی عملی در جهت نزدیکی بیشتر دو کشور در آینده است، به‌ویژه در زمینه گردشگری و تجارت، و نیز همکاری در پرونده‌های منطقه‌ای، به‌ویژه جنگ غزه و امنیت دریای سرخ.»

در دیدار میان السیسی و عراقچی، تحولات شتاب‌زده منطقه بررسی شد. رئیس‌جمهور مصر بر موضع کشورش مبنی بر رد گسترش دایره درگیری تأکید کرد و هشدار داد که «تشدید بحران ممکن است به جنگی فراگیر در سطح منطقه بینجامد که پیامدهای خطرناکی برای امنیت و منابع کشورهای منطقه خواهد داشت.» او همچنین بر اهمیت مذاکرات جاری بین ایران و آمریکا تأکید کرد.

السیسی همچنین خواستار «توقف فوری درگیری‌ها در نوار غزه و ارسال کمک‌های انسانی» شد و تأکید کرد که «بازگشت وضعیت عادی در تنگه باب‌المندب و دریای سرخ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.»

عبدالعاطی و عراقچی در مشورت‌های سیاسی خود، علاوه بر روابط دوجانبه، به وضعیت در غزه، سوریه، لبنان، امنیت دریایی در دریای سرخ و مذاکرات ایران و آمریکا پرداختند.

وزیر خارجه مصر بر لزوم «حفظ آزادی کشتیرانی در دریای سرخ و بازگرداندن آرامش به منطقه» تأکید کرد و گفت: «مصر بیشترین آسیب را از تنش‌های نظامی منطقه دیده است.» او همچنین از توافق اخیر یمن و آمریکا و تأثیر مثبت احتمالی آن بر امنیت دریایی و تجارت جهانی استقبال کرد.

عراقچی نیز گفت: «مذاکرات درباره یمن و دریای سرخ به‌طور جزئی بررسی شد» و تأکید کرد که «حوثی‌ها همانند حماس و حزب‌الله گروه‌هایی مستقل هستند که تصمیمات خود را مستقل از تهران می‌گیرند.» او افزود: «حملات حوثی‌ها علیه اسرائیل و در حمایت از فلسطین است.»

از نوامبر ۲۰۲۳، حوثی‌ها در حمایت از غزه، به کشتی‌ها در دریای سرخ حمله کرده‌اند. این حملات موجب اختلال در تجارت جهانی و کاهش شدید درآمدهای کانال سوئز شده است.

عبدالعاطی همچنین گزارش همتای ایرانی‌اش درباره نتایج پنج دور مذاکرات میان ایران و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران را شنید و ابراز امیدواری کرد که این گفت‌وگوها به موفقیت برسد و «راه‌حلی مسالمت‌آمیز، جامع و پایدار برای کاهش تنش‌ها و برقراری آرامش در منطقه حاصل شود.»

او تأکید کرد که مصر مصمم است از هرگونه تنش و آشوب بیشتر در منطقه جلوگیری کند، چراکه این منطقه هم‌اکنون نیز با بحران‌های بزرگی دست‌وپنجه نرم می‌کند. عبدالعاطی گفت که قاهره کاملاً از مذاکرات برای کاهش تنش حمایت می‌کند و این مذاکرات را «فرصتی مناسب برای جلوگیری از تشدید بحران» دانست و از نقش مثبت عمان در این زمینه تمجید کرد.

او افزود: «در صورت وقوع درگیری نظامی، همه بازنده‌اند. این گزینه‌ای عاقلانه نیست. مصر همواره تأکید کرده که راه‌حل‌ها باید سیاسی باشد و نگرانی‌های همه طرف‌ها را در نظر بگیرد.»