عبدالرحمان الراشد
روزنامه‌نگار و روشنفکر سعودی، سردبیر سابق روزنامه «الشرق الاوسط» و مدیر سابق شبکه العربیه
TT

غزه چگونه تغییر کرد؟

شهر غزه دارای یک فرودگاه زیبا بود و یک شرکت هواپیمایی فلسطینی با ناوگانى کوچک مركب از سه هواپیما داشت که با پروازهای برنامه ریزی شده روزانه به مصر، اردن، سوریه و ترکیه سفر می کرد که توسط رهبر فقید یاسر عرفات در غزه با بودجه خلیجى و کشورهای اروپایی در سال 1998 ساخته شد. بندرى بزرگتر، برای کشتی های تجاری و قایقهای صبادى، برای کالاها و مسافران با سفرهای دریایی به پورت سعید و قبرس در دست ساخت بود. فرودگاه و بندر نماد آزادی و موجودیت فلسطین بودند. به آنها هدیه ای از بهشت اضافه شد؛ یک میدان گازی در آبهای خود غزه کشف شد که منبع اصلی آینده كشور فلسطین است.
در سال 1994، پس از امضای «توافق اسلو»، وضعیت برای فلسطینی‌هایی که به غزه و کرانه باختری بازگشتند، به سرعت رو به تثبیت گذاشت.
خانواده یاسر عرفات، که در قاهره به دنیا آمد اهل غزه بود و برای اولین بار از زمان سقوط آن شهر در جنگ 1967، به همراه هزاران تن از اعضای «فتح» به خاک خود بازگشت. طرحهاى توسعه رؤياهايى قابل دسترسى بودند. فرودگاه ساخته مى شود و حفاری در بندر در حال ساخت آغاز و مذاکرات برای میدان گازی با حمایت مصر از مدیریت و درآمدهای آن آغاز می شود و درها را به روی پیشنهادهای بلندپروازانه مانند ساخت راه آهنی که غزه را به قاهره متصل می کند، باز می کند.
هنگامی که فرودگاه غزه در دسامبر 1998 افتتاح شد، بیل کلینتون، رئیس جمهورى ایالات متحده، درخواست کرد که شخصاً در مراسم شرکت کند و همسرش هیلاری و دخترش چلسی را با خود برد. اتفاق مهمی بود.
عرفات ضمن خوشامدگویی به حضار گفت: جناب رئیس جمهورى، امروز صبح با ما در شادی افتتاح فرودگاه بین المللی غزه شریک هستید، این برای ما دریچه ای به جهان و همچنین دریچه ای برای مردم ما به سوی آزادی، صلح و رفاه است.
کلینتون در پاسخ به او گفت: همانطور که در وای ریور به شما قول داده بودم، اینجا هستید... برقراری صلح به شجاعت و قدرت بیشتر از ادامه جنگ نیاز دارد. من از پرزیدنت عرفات به خاطر داشتن قدرت و خرد برای برقراری صلح، که به شجاعت بیشتر از ادامه جنگ نیاز دارد، تشکر می کنم و راه پیش روی شما ممکن است دشوار و نامشخص باشد.
این مانند رویايى کوتاه بود، زیرا جنگجویان فلسطینی از تونس به سرزمین خود و خانواده هایشان بازگشتند و در چارچوب نتایج «توافق اسلو» از یک سازمان مسلح به یک مقام مدنی که نوار غزه را اداره می کرد، تبدیل شدند. زندگی به شهر بازگشت و فعالیتهای سیاسی، بازارها و کافه ها رونق گرفت.
اما افراطیون هر دو طرف، یهودی و فلسطینی، این موفقیت را خوش نداشتند. یک سال پس از «اسلو»، اسرائیلی ها اسحاق رابین، نخست وزیر را ترور و نیروهای مخالف عرب تهدیدهای خود را علیه عرفات تشدید کردند. «حماس» با صدور بیانیه ای این توافق را رد و مقامات را تهدید کرد و سپس امواج خشونت متقابل آغاز شد. این بندر بزرگ که ساخت آن در سال 1999 آغاز شد، در سال 2000 به بهانه قاچاق سلاح «حماس» از طریق دریا توسط اسرائیلی ها ویران و به یک حفره بزرگ تبدیل شد. راهروهاى فرودگاه تخریب و به ویرانه تبدیل شد. «حماس» نیز به نوبه خود موفق شد اوضاع را پیچیده کند. عملیات انتحاری در کرانه باختری انجام می شد و اسرائیلی ها در رام الله تشكيلات خودگردان را مجازات می کردند.
وقتى که زمان برگزاری انتخابات پارلمانی فرا رسید، «حماس» با درخواست مشارکت سیاسی همه را شگفت زده کرد. طرفهای آمریکایی و اسرائیلی موافقت کردند و تشکیلات خودگردان فلسطین نپذیرفت. البته رهبران تشكيلات ساده لوح نبودند، آنها می دانستند که به قدرت رساندن «حماس» یک مانور اسرائیلی برای تضعیف تشكيلات خودگردان است. واشنگتن پاسخ داد که واردكردن «حماس» در قدرت بهتر از رها کردن آن در خیابان و در مواجهه با آنها است و مشارکت پارلمانی آن قدرت اجرایی را از آنها سلب نخواهد کرد. رهبران «فتح» نگران بودند و معتقد بودند که تمام عمر خود را صرف جنگیدن با اسرائیل کرده اند تا «حماس» تازه وارد را بیاورند تا همه چیزهایی را که ساخته بودند خراب کند. صحنه پر از تناقض بود. «حماس» می‌خواست، اما تشکیلات خودگردان فلسطین با این بهانه که اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد، «اسلو» را نمی‌پذیرد و حاضر نیست سلاحش را کنار بگذارد، امتناع می‌کند. آمریکایی ها و اسرائیلی ها اصرار کردند و 76 کرسی از مجموع 132 کرسی غزه را به دست آورد که برای مشروعیت بخشیدن به آن کافی بود. «حماس» همانند تاریخ اخوان که متهم به فريب دادن و خیانت هستند، به رهبرى پارلمان كفايت نکرد و کودتا کرد و کنترل کامل غزه را به دست گرفت.

امروز اکثریت از تشکیلات خودگردان فلسطین می خواهند وارد صحنه شود، به اداره غزه بازگردد و باريكه را از اسرائیل و «حماس» نجات دهد، اما رهبران رام الله مشتاق نیستند و آنها نبايد جز با شرایطی بپذيرند؛ كه حاکمیت آنها را محترم بشمارد و با رفع محاصره و بازکردن گذرگاه ها به غزه و مردمش آنچه را که از آن محروم بودند، بدهد و اکتشاف گاز آغاز شود و بازسازی باريكه ویران شده را تامین مالی كند و مهمتر از همه شروع مذاکرات بر سر کشور موعود فلسطین است. اگر همه اینها محقق شود، فلسطینی ها دو انتخاب دارند: «حماس» یا فلسطین، و انتخاب «حماس» این است که مانند «فتح»، یک جنبش سیاسی ملی، شوند.