در ستایش شكست

در طقطوقه هاى* قدیمی عراقی، خواننده زبان به ملامت دوست خود باز می کند چرا كه رفتارش با او تغییر كرده و برخلاف گردش فلك رو به چرخش گذاشته است. یعنی خلاف جهت عقربه های ساعت. در زندگی افرادی از این دست وجود دارند که به دنیا آمده اند تا بر خلاف مألوف رفتار کنند. آنها خارج از گروه آواز می خوانند و نردبان را به صورت افقى در دست مى گيرند و راه می روند.
کریستوف کلارو نویسنده و مترجم فرانسوی یکی از آنهاست. او به آنچه دیگران تمایل دارند تمایل ندارد و دنبال خواسته های دسته نمی رود. او کتاب جدیدی به نام «شكست» دارد. رساله ای شيرين در ستایش شكستها و نشان دادن فضایل آنها. این کتاب مانند یک راهنما عمل می کند که خواننده را با بهترین راههای ناكامى راهنمایی می کند. یعنی چطور به بهترين شكل شکست بخورد. او باید عنوان کتابش را می گذاشت: «آموزش شکست در پنج روز».
منشوراتى هستند که جذابیت ایده را دارند، اما اینها به تنهایی کافی نیستند. نویسنده در ارائه و عرضه آن به مهارت نیاز دارد. در چنین موضوعی، طنز باید لابه لاى سطرها جارى باشد. در مورد نویسنده این کتاب، او هیچ ابايى از یادآوری بسیاری از چیزهایی که در طول زندگی خود در آنها شکست خورده است، ندارد. با این حال، لحن تلخكامى در متن غایب است و بازنده را با احساسات پیروز رها می کند.
کلارو در مصاحبه ای که به مناسبت انتشار کتاب منتشر شد، می گوید که این موضوع را به این دلیل انتخاب کرده که در جامعه ای زندگی می کند كه براى رسيدن به موفقیت از تن دادن به چاپلوسی یا توهین ابايى ندارد. ستايش با نكوهش. بر این اساس ادبیات باید از قاعده مبتنى بر رقابت بگريزد. نوشتن به معنای «گفتن» نیست، بلکه به معنای «چگونه گفتن» به شیوه ای متفاوت است. یعنی مانور، بازبینی، بازنگری و سایر هنرهای ویرایش.
نویسنده عبارت مورد علاقه نویسنده ایرلندی ساموئل بکت را از بر است: «دوباره تلاش کن، دوباره شکست بخور، بهتر شکست بخور». این «شکست بهتر» ممکن است فرمولی متناقض و سفسطه آميز به نظر برسد، اما تمرین واقعی نوشتن است. شکست، در نگاه کلارو، نه تنها درسی است که نویسنده از آن فضیلت فروتنی را می آموزد، بلکه بیش از همه، رویکردى آرام و دشوار به زبان است. این به هیچ وجه منفی نیست، بلکه نقطه قوت حرفه نویسندگی را تشکیل می دهد.
نویسنده در برخی از فصل‌ها به نمونه‌هایی از زندگی‌نامه خود تکیه می‌کند. او تجربیات زندگی که در آنها موفق نبوده را مرور می کند. همه آنها به ادبیات مربوط نمی شوند، بلکه شامل ناتوانی او در تسلط بر پختن یک غذا، مانند پای گیلاس محبوب سنتی، یا ناتوانی او در سوزاندن کتابهایی است که او دوست ندارد، حتی اگر آثار میشل هوئلبک نژادپرست باشد. او در این مصاحبه اعتراف می کند که بزرگترین ناكامى زندگی اش ناتوانی اش در ورود به بازی برجستگى بوده است. ما می بینیم که او از درخواست جوایز ادبی امتناع می کند زیرا از ایده رقابت متنفر است، جداى از اینكه مطمئن است، شانس برنده شدنش کم است. در سال 2020، او از هیئت داوران جایزه «رنودو» خواست تا رمان «خانه محلی» او را از فهرست خود خارج کنند. دوره همه گیرى بر دهان مردم ماسك نشانده و کتابخانه ها را بسته بود. زندگی تعطيل، مرگ بسيار و زمان زمان پاداش نیست.
موقعیتهایی که ممکن است مربوط به حال و هواى جوانی باشد. اما کریستف کلارو بیش از شصت سال دارد. او دهها رمان، تحقيق و ترجمه از زبان انگلیسی از نویسندگان مشهور جهانى دارد. او دارای مدرک تحصیلات تکمیلی در رشته ادبیات است و به عنوان کارمند و ويراستار در تعدادی از مؤسسات انتشاراتی و به عنوان سردبیر در ضمیمه کتاب روزنامه «لوموند» کار می کرد. مهمتر از آن، او یکی از اعضای موسس گروه «غیر روشنفکر» به معنای نادان و سردبیر انتشاراتی به همین نام است. نویسنده رمان «در ستایش گاو دیوانه» در میان همه این مشاغل ترجیح می دهد خود را به عنوان یک گنج یاب ادبی معرفی کند.
چه قدر محافل ادبی در این یا آن قاره یکنواخت و بی ثمر به نظر می رسند، وقتی هیچ نادان دانايى در آنجا ظاهر نمی شود، که به هنر ادبیات عادت کرده یا به آن آلوده شده باشد، كه جرأت کند سنگی به دریاچه بیندازد!

 

*طقطوقه سبك آواز شرقى است كه در مغرب عربى، مصر و سوريه رواج دارد