از پاریس تا چین

روز گذشته، رئیس‌جمهوری فرانسه، امانوئل مکرون، شاد و خشنود از چین بازگشت. او همراه با همسرش برای دیداری رسمی که شامل گفت‌وگوهای سیاسی و اقتصادی ــ که بی‌تردید بسیار مهم بوده‌اند ــ به آنجا پرواز کرده بود. اما رئیس‌جمهوری که از پاریس آمده بود، بخشی از زمان این دیدار را صرف تماشای مسابقه‌ای در رشتهٔ تنیس روی میز کرد که دو برادر فرانسوی، الکسی و فلیکس لوبران، از قهرمانان جهانی این رشته، در آن شرکت داشتند. آن دو بر رقیبان ژاپنی و چینی خود غلبه کردند و مقام نخست را به دست آوردند. مطبوعات به آن دو لقب «برادران عینکی» داده‌اند، چون هر دو از عینک طبی استفاده می‌کنند.
شاید شوق مکرون به این ورزش چندان جلب توجه نکند، اما واژهٔ محلیِ «بونغِست» که برای توصیف بازیکن تنیس روی میز به کار می‌رود، جالب است. این واژه از «پینگ‌پونگ» مشتق شده و بر کسی اطلاق می‌شود که این بازی را انجام می‌دهد؛ درست مانند «آرتیست» و «مونولوژیست». این اشتقاق وارد فرهنگ لغت «لاروس» شده و در زبان مردم رواج یافته، اما این بدان معنا نیست که «بت‌های» فرهنگستان فرانسه آن را پذیرفته‌اند. این واژه همچنان اصطلاحی نامأنوس به شمار می‌رود.
اهل زبان‌شناسی و تاریخِ واژگان به ما می‌گویند که انسان، بسیاری از واژه‌های خود را از تقلید صداهای طبیعت گرفته است: جیک‌جیک، شرشر آب، خش‌خش، شکستن شاخه‌ها. و عجیب نیست که فعل «قَطَعَ» یا «قَطّ» یا «قَطَمَ» در زبان‌های مختلف آوایی مشابه دارد. از همین روست که نام «پینگ‌پونگ» از تقلید صدای توپ کوچکی آمده که بین دو راکت چوبی به این‌سو و آن‌سو می‌پرد: «پینگ» هنگام ضربهٔ پیش‌برنده و «پونگ» هنگام برگشت. دانشنامه می‌گوید این بازی از سال ۱۸۸۴ در خاور دور پدید آمده است.
این از رئیس‌جمهوری فرانسه، اما همسرش چطور؟ در حالی که مهمان (مکرون) مشغول تماشای دو قهرمان «بونغِستی» بود، بریژیت مکرون وقت خود را به بازدید از یک پناهگاه حیوانات نادر در منطقهٔ چنگدو اختصاص داد. او به آنجا رفت تا از یوان مینگ ــ یک خرس پاندا که بانوی نخست فرانسه هنگام تولدش در فرانسه نقش «مادرخوانده» یا حامی نمادینش را داشت ــ باخبر شود.
و از اطلاعاتِ نه‌چندان قدیمی من این است که نام پاندا در عربی «الدّب الأبقع» یا «دبّ الخیزران» است. و بچه‌پاندای کوچک در زبان زیبای ما «دِیْسَم» نامیده می‌شود.
یوان مینگ در سال ۲۰۱۷ در باغ‌وحش شهر بوفال در جنوب‌غربی پاریس به دنیا آمد. او حاصل جفت‌گیری یک جفت پاندا بود که چین آنها را به‌طور موقت به فرانسه قرض داده بود. پس از پایان دورهٔ این امانت، پانداها به کشور مادر خود بازگشتند. از شگفتی‌های آن کشور پهناور آسیایی این است که ایدهٔ قرض دادن پانداهای کمیاب و زیبا را برای دوره‌هایی مشخص، به‌عنوان ابزاری برای تقویت روابط با کشورهای بزرگ و کاستن از تنش‌های گذرا ابداع کرده است. این همان چیزی است که «دیپلماسی پاندا» نام گرفته.
در مدت حضور پانداها در بوفال، و به‌واسطهٔ این هدیهٔ چینی، باغ‌وحش فرانسه دو میلیون بازدیدکننده جذب کرد. مردم ساعت‌ها در باد و باران ایستادند تا افتخار دیدار خرس‌های سپید و پاکیزه با هاله‌های سیاه دور چشم را پیدا کنند. تنها در سال ۲۰۲۳، حاصل این حضور ۱۱۳ میلیون یورو به‌صورت نقدی بود. از آن زمان، عروسک‌ها و کالاهای مربوط به پاندا، ویترینِ فروشگاه‌های سوغاتی فرانسه را پر کرده‌اند، به‌ویژه در این ایام کریسمس. چین نیز وعده داده است که در دو سال آینده، پاندای دیگری به فرانسه قرض بدهد. کاش ما هم شترهای نر و ماده زیبایمان را به کشورهایی هدیه بدهیم که شتر نمی‌شناسند!